Ο "Καλλικράτης" ήταν ο θεσμός που θα έφερνε τη ζητούμενη πνοή της ανανέωσης στο τελματωμένο αυτοδιοικητικό πεδίο αμφοτέρων των βαθμών και θα δρομολογούσε τις νέες προσδοκίες για μια επιτυχημένη μεταρρύθμιση με την συγκρότηση των νέων δήμων και των αιρετών Περιφερειών.
Μετά από την πενταετή όμως εφαρμογή και υλοποίηση των νέων δομών τα πράγματα δικαιώνουν τις αρχικές προσδοκίες; Τι άλλαξε πραγματικά που να δικαιολογεί θετική αποτίμηση αυτής της πορείας; Πόσο καταξιώθηκε η συμμετοχική δράση μέσα από τη λειτουργία των συλλογικών οργάνων, πόσο αυτή η πολυσυζητημένη και πολλά υποσχόμενη διοικητική μεταρρύθμιση άλλαξε επί τα βελτίω τη ζωή των πολιτών; Μήπως δημιουργήθηκε ξανά ένα άνευρο και γραφειοκρατικό μοντέλο που ακύρωσε την αποκέντρωση, το δομικό ζωτικό στοιχείο της αυτοδιοίκησης; Πόσο καταξιώθηκαν οι νέοι ελπιδοφόροι θεσμοί της Επιτροπής Διαβούλευσης ή του Συνήγορου και δεν ταυτίστηκαν με αναποτελεσματικές θνησιγενείς στρεβλώσεις και εν τέλει απέτυχαν; Πώς είναι δυνατόν μέσα από τις νέες δομές να υπάρξει συγκερασμός διαφορετικών αναπτυξιακών προσανατολισμών και ιδιαιτεροτήτων χωρικών ενοτήτων με εντελώς ανόμοια χαρακτηριστικά; Οι δημοκρατικές συλλογικές λειτουργίες και η απαραίτητη διαφάνεια παντού και σε όλα, ενισχύθηκαν ή παρέμειναν γράμμα κενό; Τι απέγινε επίσης η συνοδευτική της νέας αρχιτεκτονικής οικονομική αυτοτέλεια;
Απλά, δεν έγινε τίποτα από όλα αυτά και άλλα πολλά ακόμη!!!
Ο νέος θεσμός βέβαια ήρθε σε μια δύσκολη συγκυρία αφού η οικονομική κρίση και η επαπειλούμενη χρεοκοπία της χώρας χρονικά ταυτίστηκαν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις και στον ίδιο το θεσμό και να διαλυθούν οι αυταπάτες για το νέο αυτοδιοικητικό οικοδόμημα.
Επειδή η αλλαγή μέσα από ανατροπές και η εξυπηρέτηση της κοινωνίας μας εξακολουθεί να είναι ζητούμενο, επιβάλλεται η χάραξη νέων προσανατολισμών και ο επαναπροσδιορισμός των θεσμικών αλλαγών ώστε σε μια νέα αυθεντική σχέση να συναντηθούν οι σύγχρονες αναγκαιότητες για μια πραγματική αυτοδιοίκηση. Παράλληλα να ισχυροποιηθούν τα δημιουργικά αντισώματα απέναντι στις στρεβλώσεις που παρατηρούνται, στις αντιδημοκρατικές συμπεριφορές, στις κατασπαταλήσεις πόρων, στο πελατειακό σύστημα, στις αλαζονικές εκφορές, στις κοινωνίες των κολλητών, στις λαμογιές και στις εφορμήσεις στο «βάζο με το μέλι»! Δεν είναι εύκολο πράγμα βέβαια να εκριζώσεις παγιωμένες νοοτροπίες, όμως δεν πάει άλλο!
Η διοικητική ανασυγκρότηση θα πρέπει να ξεκινήσει από τον τρόπο εκλογής των αρχόντων και του Α' και του Β' βαθμού με ξεχωριστά ψηφοδέλτια όσον αφορά περιφερειάρχες-δημάρχους και συλλογικά όργανα. Ετσι θα εκλείψουν οι «φυλές» και οι «φύλαρχοι» και κυρίως οι αποφάσεις δεν θα λαμβάνονται στο όνομα των βουβών πλειοψηφιών αλλά στο όνομα της ορθότητας ή μη μιας πρότασης και της επακόλουθης απόφασης. Και εκεί θα κρίνονται όλοι! Σήμερα οι αποφάσεις λαμβάνονται κάτω από το επιτακτικό βλέμμα του εκάστοτε περιφερειάρχη ή του δημάρχου! Και όποιος διαφωνεί αυτόματα θέτει τον εαυτό του εκτός πλειοψηφίας! Επομένως για ποια δημοκρατική λειτουργία του συλλογικού οργάνου γίνεται λόγος!
Υπάρχει σίγουρα τεράστιο έλλειμμα πρωτογενούς δημοκρατίας, ώστε να κατακτηθούν οι συμμετοχικές διαδικασίες και να κατοχυρωθεί η συλλογική δράση. Η ενίσχυση των θεσμών της επιτροπής διαβούλευσης είναι απαραίτητη όχι όμως με τον τρόπο που περιγράφεται στον ισχύοντα νόμο 4852/2010 αλλά με πάγια αξιοκρατικά κριτήρια και όχι διορισμός υποτακτικών και κολλητών.
Η κατάργηση των ποικιλώνυμων αναπτυξιακών με όποια μορφή και αν έχουν σύμφωνα με τα σημερινά τους χαρακτηριστικά προβάλλει σαν αναπόδραστη ανάγκη αφού οι πολλαπλές στρεβλώσεις τις έχουν μετατρέψει από εργαλεία, σε «πλυντήρια» παντός τύπου δυστυχώς. Ο ρόλος τους από τη στιγμή που η εποπτεία και ο κοινωνικός έλεγχος δεν υπάρχει, είναι σκοτεινός αφού καλύπτουν αμαρτίες και διευκολύνουν άνομες συμπεριφορές. Επειδή διαχειρίζονται χρήματα χωρίς προβολή στο σύστημα «Διαύγεια», μπορούν με έντεχνη νομιμοποίηση να βαφτίζονται δαπάνες για αλλότριους σκοπούς με εναλλαγές και γκρίζες «μετατοπίσεις». Είναι ο προνομιακός χώρος για «πράγματα και θαύματα».
Οι διαπιστώσεις βέβαια αυτές δεν αγγίζουν όλους τους ΟΤΑ, γιατί κάποιοι δήμαρχοι και περιφερειάρχες τιμούν την εμπιστοσύνη των πολιτών που τους εξέλεξαν και σε καμία περίπτωση αυτές οι διαπιστώσεις δεν συμπεριλαμβάνουν όλους! Με τους κακοπροαίρετους και τους πονηρούς τοπικούς άρχοντες όμως τι γίνεται και οι ασφαλιστικές δικλίδες επιβάλλεται να υπάρχουν σε μια κοινωνία με υποψιασμένους πολίτες. Η διαχείριση των πόρων των εκάστοτε ΕΣΠΑ με όποια ονομασία και αν έχουν, θα πρέπει να μπει κάτω από μία συλλογικότητα και δεν πρέπει να αφήνεται στην πρόθεση του κάθε περιφερειάρχη. Θα πρέπει οπωσδήποτε αυτή η διαχείριση να τεθεί υπό την εποπτεία με αποφασιστικό χαρακτήρα μιας τριμελούς επιτροπής, στην οποία θα συμμετέχει πέραν από τον περιφερειάρχη και ένας δήμαρχος αλλά και εκπρόσωπος της κεντρικής εξουσίας επιπέδου γενικού γραμματέα. Μόνον και μόνον η υπέρβαση των ΠΕΠ του ΕΣΠΑ 2007-2013 με το overbooking από 50 έως 85% αποδεικνύει την αποτυχία της σημερινής διαχείρισης. Τέλος θα εκλείψουν οι σχέσεις εξάρτησης έως και υποτέλειας του Α' βαθμού στον Β' και ο καθ' έξιν ραγιαδισμός κάποιων δημάρχων για την κατανομή πόρων της ΕΕ που έτσι και αλλιώς δικαιούνται.
Η αποκέντρωση μπορεί και πρέπει να γίνει πραγματικότητα για ένα αποτελεσματικό κράτος. Οι δήμοι και οι Περιφέρειες μπορούν να γίνουν οι συνδιαμορφωτές του κοινωνικού αποκεντρωμένου κράτους. Να αποτελέσουν την τοπική πολιτική εξουσία που παρεμβαίνει και απαντά αποτελεσματικά στα προβλήματα καθημερινότητας του πολίτη. Η υλοποίηση της ανάπτυξης να πραγματοποιείται με όρους συμμετοχικής δημοκρατίας με ξεκάθαρους ρόλους ανάμεσα στους δύο βαθμούς χωρίς επικαλύψεις αρμοδιοτήτων για τη βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού.
Η επαναχάραξη του "Καλλικράτη" μπορεί να γίνει αφού σε πολλές προσδοκίες του απέτυχε, όχι με επιστροφή στα μοντέλα του "Καποδίστρια" που έκλεισαν τον κύκλο τους αλλά σε μια εντελώς διαφορετική αντίληψη υπηρετώντας τις σύγχρονες απαιτήσεις για μια νέα δομή της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Και αυτό μπορεί πραγματικά να επισυμβεί αν η νέα γωνία θέασης πραγματοποιηθεί έξω από τα «φιμέ» τζάμια που εξακολουθούν να περιβάλλουν το αυτοδιοικητικό τοπίο και η κεντρική νομοθετική εξουσία δεν συμβιβαστεί για μία ακόμη φορά με τα «κεκτημένα» ενός ιδιότυπου «κατοχικού» δικαίου κάποιων τοπικών αρχόντων!!!
Του Γιώργου Πουλοκέφαλου
Πολιτικού μηχανικού - πρώην προέδρου Περιφερειακού Συμβουλίου Πελοποννήσου
