Για τους Βρετανούς οι επιπτώσεις ενός αποτελέσματος υπέρ της εξόδου θα είναι καταστροφικές. Πολιτικά θα σημάνει την επικράτηση της ακραίας συντηρητικής Δεξιάς που εκφράζουν αφενός οι ευρωσκεπτικιστές Τόρις του Μπόρις Τζόνσον και αφετέρου οι ευρωφοβικοί του Νάιτζελ Φαράτζ. Η οικονομία θα υποστεί καθίζηση, η στερλίνα θα υποτιμηθεί και τα επιτόκια θα ανέβουν. Η κοινωνική προστασία που προσφέρει το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο (το οποίο συνεχίζει να υφίσταται και να παράγει αποτελέσματα έστω και πλημμελώς) θα εξανεμιστεί. Ο στρατηγικός ρόλος του Ηνωμένου Βασιλείου στον τομέα του διεθνούς εμπορίου και του διεθνούς χρηματοπιστωτικού/τραπεζικού συστήματος θα κλονιστεί. Η σημερινή προνομιακή σχέση της Αγγλίας με την Αμερική αντί να αποτελεί τη γέφυρα της Δυτικής υπερδύναμης με την Ευρώπη, θα περιοριστεί σε ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των αγγλόφωνων εξαδέλφων.
Τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη και κυρίως τα πιο μικρά και ευάλωτα θα είναι τα παράπλευρα θύματα. Ηδη μία εβδομάδα πριν το δημοψήφισμα και λόγω της αδυναμίας πρόβλεψης τα Χρηματιστήρια σημειώνουν μεγάλη πτώση στην Πορτογαλία, την Πολωνία, την Ελλάδα και αλλού. Παρά το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ανήκει στην ευρωζώνη, η εύθραυστη ισορροπία που με δυσκολία επιτυγχάνει να συντηρήσει ο Ντράγκι έχει αρχίσει και πάλι να παρουσιάζει δείγματα ανισορροπίας. Η πτωτική πορεία του ευρώ έναντι του δολαρίου είναι ο αψευδής μάρτυρας.
Το μεγαλύτερο όμως θύμα θα είναι η ίδια Ευρώπη. Διότι θα έχει σηματοδοτήσει ανεπιστρεπτί την αρχή του τέλους του σχεδίου που φαντάστηκαν μετά τον πόλεμο οι πατέρες της Ευρώπης. Ακυρώνεται η προοπτική της δημιουργίας μίας Ευρώπης ως πολιτική, οικονομική και ηθική υπερδύναμη με βαρύνουσα και εξισορροπητική θέση στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Το δημοψήφισμα περιπλέκει τα πράγματα. Γιατί είτε το αποτέλεσμα είναι IN είτε είναι OUT το ένα Brexit θα κρύβει ένα άλλο. Κυρίως για τη Βρετανία, αλλά όχι μόνο. Στο τέλος θα έχει αφήσει βαθιά σημάδια, δίκην αυτοακρωτηριασμού, στο θεσμικό σώμα της Ενωσης ανεξάρτητα από την έκβαση του δημοψηφίσματος.
Οι διευθετήσεις που θα εισαχθούν στις Συνθήκες και στο παράγωγο δίκαιο στην περίπτωση ενός αποτελέσματος υπέρ του ΙΝ έχουν ήδη αποφασιστεί. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Φεβρουαρίου οι Ευρωπαίοι ηγέτες φέρθηκαν ως πυροσβέστες απέναντι στον πυρομανή Κάμερον. Προκειμένου να αποτραπεί το μείζον κακό που είναι η αυτόβουλη απομάκρυνση του Ηνωμένου Βασιλείου, η ΕΕ προτίμησε να βάλει σουρντίνα στις φιλοδοξίες της. Υπαναχώρησε και έβαλε σε παρένθεση το καταγεγραμμένο στις Συνθήκες πρόταγμα της ολοένα στενότερης ένωσης. Η πολιτική ένωση θα μπει πλέον στα αζήτητα. Και από την επομένη του δημοψηφίσματος θα εφαρμοστούν όλες οι εξαιρέσεις κυρίως στην αστυνομική συνεργασία ή οι εκπτώσεις του κοινωνικού κράτους για την κάλυψη των αλλοδαπών εργαζομένων.
Εάν επικρατήσει το OUT θα αρχίσει μία νέα περίοδος διαπραγματεύσεων με τη βρετανική κυβέρνηση για να προσδιοριστεί επακριβώς η συμφωνία του διαζυγίου. Το οποίο όμως μάλλον δεν θα είναι βελούδινο. Η βρετανική απόσχιση δεν θα σημάνει μόνο την απώλεια ενός δύσκολου μεν, αλλά σημαντικού εταίρου. Αν οι Βρετανοί ευρωσκεπτικιστές επικρατήσουν, τότε θα έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και θα είναι δύσκολο να ξανακλείσει. Γιατί όποιος σπείρει ανέμους, θερίζει θύελλες. Οχι μόνο πέραν της Μάγχης, αλλά και στην ηπειρωτική Ευρώπη. Με δεδομένη την άνοδο όλο και περισσότερων ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων στις εθνικές κυβερνήσεις δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει η συνέχεια. Από τη στιγμή που ανοίγει η όρεξη για αλλαγή των Συνθηκών θα ακολουθήσει σειρά παρόμοιων αιτιάσεων από άλλα κράτη και ένα ντόμινο αιτήσεων για ειδικές σχέσεις ή ακόμα και αποχωρήσεις. Το ευρωπαϊκό πλεκτό που πήρε σχεδόν εξήντα χρόνια για να το πλέξουμε, μπορεί να χρειαστεί λίγους μήνες για να ξηλωθεί. Μπορεί οι Γάλλοι να εύχονται ενδόμυχα να απαλλαγούν από την παρουσία των Βρετανών στην ΕΕ και να διαφωνούν επ’ αυτού με τους Γερμανούς που είναι υπέρ της παραμονής, εντούτοις σε ένα θα συμφωνήσουν μεταξύ τους και θα προσπαθήσουν να πείσουν και τους υπόλοιπους: να θωρακίσουν την ΕΕ για να μην αποτελέσει η βρετανική εξέλιξη παράδειγμα προς μίμηση.
Η συζήτηση όμως έχει ανοίξει. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη ένδειξη για το πού θα γείρει τελικά η πλάστιγγα. Είθε ο τραγικός θάνατος της Τζο Κοξ να βοήθησε μερικούς στη Βρετανία να δουν πιο ψύχραιμα τα πράγματα. Ωστόσο, ακόμα και αν το Ηνωμένο Βασίλειο συνεχίσει να αποτελεί μέλος της ΕΕ έστω και με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο, η Ευρώπη μπαίνει σε μία νέα φάση θεσμικής αστάθειας. Ισως έχει φτάσει η στιγμή να αντιμετωπίσουμε το ενδεχόμενο μίας ριζικής αναθεώρησης των Συνθηκών. Οπως, η Συνθήκη της Ρώμης απάντησε με τον καλύτερο τρόπο στα δεδομένα της μεταπολεμικής Ευρώπης έτσι και τώρα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα θεσμικό πλαίσιο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της Ευρώπης και των πολιτών της στο πρώτο ήμισυ του 21ου αιώνα. Ενα πλαίσιο που δεν θα ανταποκρίνεται μόνο στα σχέδια των ελίτ αλλά θα απαντά πειστικά στις προσδοκίες των Ευρωπαίων πολιτών.
Του Τάκη Αναστόπουλου
τ. Δ/ντή της ΕΕ,
υποψήφιου βουλευτή Μεσσηνίας της Δημοκρατικής Συμπαράταξης
