. Ενα θέμα για το οποίο επιμένω εδώ και πολλά χρόνια καθώς όλη η προσοχή και η συζήτηση στρέφονται γύρω από τον τουρισμό.
Σε εκείνο το κείμενο σημείωνα ότι “τις ημέρες αυτές του πανικού πολύ πρακτικά αποκαλύφθηκε πως ένα τυχαίο γεγονός μπορεί να γκρεμίσει σχεδιασμούς και προσδοκίες όταν προσανατολίζεις όλη την οικονομία στις υπηρεσίες... τραπεζοκαθισμάτων. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση. Ολοι διάβασαν τις διαμαρτυρίες για τη μεγάλη ζημιά στο καρναβάλι, τις ανησυχίες για τον τουρισμό αλλά και τον κίνδυνο ενός νέου κύκλου στην παγκόσμια οικονομική κρίση του καπιταλισμού”. Δυστυχώς τα πράγματα κινούνται στο πλέον απαισιόδοξο σενάριο, ο τουρισμός και η στεφάνη επαγγελμάτων που εξαρτώνται από αυτόν είναι πλέον υπό κατάρρευση. Οταν αρθούν οι περιορισμοί, ακόμη και όταν η ανθρωπότητα θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη συγκεκριμένη απειλή, τα πράγματα θα είναι πολύ διαφορετικά προς το χειρότερο. Και πολλά θα χρειαστεί να χτιστούν από την αρχή και βήμα-βήμα στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται. Ολα αυτά όμως θα έχουμε καιρό να τα συζητήσουμε σε κατάσταση ηρεμίας και όταν επέλθει η νέα ισορροπία που θα μας δείξει και το σημείο εκκίνησης.
Μέχρι τότε ας κάνουμε μια βόλτα στην ιστορία, να δούμε πώς αντιμετώπιζαν στην Καλαμάτα το θέμα του τουρισμού πριν από ολόκληρες δεκαετίες. Σε συνδυασμό με το Πάσχα που έπεφτε τέτοιες ημέρες περίπου. Επιστροφή λοιπόν στο 1938 όταν η “Σημαία” έγραφε μεταξύ άλλων στο κύριο άρθρο: “Επ' ευκαιρία της εαρινής περιόδου, η πόλις μας ήρχισε να δέχεται σχεδόν καθημερινώς ξένους επισκέπτας, οι οποίοι φθάνουν μέχρις εδώ είτε εκτελούντες ταξίδιον ανά την Πελοπόννησον, είτε ερχόμενοι απ' ευθείας εις τας Καλάμας διά να γνωρίσουν την πόλιν και τους κατοίκους της και να χαρούν τας υπάρχουσας φυσικάς και άλλας αρετάς της Μεσσηνιακής πρωτευούσης. Ηδη αναμένονται εντός των ημερών ομάδες εκδρομέων εξ Αθηνών απαρτιζόμεναι από εκλεκτά μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας. Αλλά και όλας τας άλλας ημέρας δεν λείπουν σχεδόν οι ξένοι επισκέπται των Καλαμών. Και είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι την πόλιν μας από τινος ήρχισαν να επισκέπτονται ξένοι εκ του εξωτερικού προερχόμενοι, είτε ξένοι εγκατεστημένοι εις τας Αθήνας. Το πρόβλημα λοιπόν που τίθεται και πρέπει ζωηρώς να μας απασχολή είναι το πώς οι ξένοι αυτοί γίνονται δεκτοί εις τας Καλάμας, πώς διέρχονται τας ολίγας ημέρας της παραμονής των ενταύθα, και ποίας εντυπώσεις αποκομίζουν απερχόμενοι εντεύθεν. Είναι φυσικά ιδιαιτέρως ευχάριστον το γεγονός ότι η πόλις μας αρχίζει να αναγράφεται εις τα προγράμματα των ξένων επισκεπτών της χώρας μας και να αποτελή κέντρον άξιον λόγου διά τον εσωτερικόν και εξωτερικόν τουρισμόν”.
Πρόκειται για μια προσέγγιση με προφανείς αναλογίες με τους προβληματισμούς οι οποίοι διατυπώνονταν ακόμη και πριν λίγο καιρό. Ισως όμως μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει η συνέχεια του άρθρου: “Δεν είναι όμως δευτερευούσης σημασίας και το γεγονός ότι οφείλει να εξετασθή ποία είναι η στάσις των κατοίκων αυτής της πόλεως έναντι των επισκεπτών της και ποία είναι η τουριστική συνείδησις και η πίστις ημών των ιδίων. Εχομεν υπ' όψιν μας ορισμένα σχετικά περιστατικά προς το κεφάλαιον αυτό. Ενα βιβλίον το οποίον εξέδωκεν ένας Γερμανός περί των εντυπώσεών του από τας Καλάμας περιέχει στοιχεία τα οποία θέτουν εν αμφιβόλω το λεγόμενον ότι ημείς κατοικούμεν την χώραν του Ξενίου Διός. Ο Γερμανός αυτός κατελθών εκ Μυστρά προς τας Καλάμας, υπέστη πολλά δεινά: Την εκμετάλλευσιν εν πρώτοις του αγωγιάτου, έπειτα του αμαξά, έπειτα ενός ξενοδόχου, έπειτα των κοριών του ξενοδοχείου, και τέλος δύο συμπολίται τον εξεδικήθηκαν με εν θέαμα που του παρέσχον πρωί-πρωί εντός της κοίτης του Νέδοντος. Αλλ' ίσως ο Γερμανός αυτός είναι υπερβολικός και μισέλλην και γράφει συκοφαντίες διά την πόλιν μας. Υπάρχουν όμως ακόμη και άλλα πρόσφατα περιστατικά. Το εν αναφέρεται εις την υποδοχήν της οποίας έτυχεν εκ μέρους ενός αμαξά ο εν Αθήναις ακόλουθος της Ουγγρικής πρεσβείας, μη γνωρίζων ελληνικά, και το άλλο, εις την όχι άμεμπτον μεταχείρισιν της οποίας έτυχον αι δύο κόραι του εν Αθήναις γενικού προξένου της Αμερικής, όταν επεσκέφθησαν την παραλίαν μετά δύο νέων συνοδών των”.
Οπως γίνεται αντιληπτό, ορισμένα φαινόμενα έχουν... διαχρονική πορεία και φθάνουν μέχρι τις ημέρες μας με διαφοροποιήσεις αλλά και αναλογίες που μας γυρίζουν στο παρελθόν. Και ο καθένας έχει τη δική του εμπειρία σε σχέση με αυτά.
Ο αρθρογράφος δεν περιορίζεται στον εντοπισμό των προβλημάτων, αλλά διατυπώνει και τις σκέψεις του σχετικά με αυτά που πρέπει να γίνουν: “Ολα αυτά λοιπόν παρέχουν ενδείξεις περί του ότι η τουριστική συνείδησις εις αυτόν τον τόπον δεν είναι όσον πρέπει ανεπτυγμένη. Διότι εάν η τουριστική συνείδησις ευρίσκετο εις κάποιο σημείον αξιόλογον θα ημπορούσαμεν να αντιληφθώμεν όλοι ότι αυτά τα ασήμαντα περιστατικά αποτελούν ούτε ολίγον ούτε πολύ ένα μικρόν εγκληματάκι κατά του τόπου μας. Αι άψυχαι αρεταί μιας πόλεως δεν είναι το άπαν διά τον ξένον επισκέπτην. Κυρίως ενδιαφέρει τον ξένον η αρετή του εμψύχου υλικού διότι με αυτό πρώτα θα έλθη εις επαφήν και δι' αυτού θα φθάση εις την εκτίμησιν και των άλλων αρετών. Φρονούμεν λοιπόν ότι το ζήτημα θα πρέπει να τύχη ιδιαιτέρας μελέτης εκ μέρους των αρμοδίων. Και δεν ευρίσκομεν ουδόλως ευκαταφρόνητον την ιδέαν που είχεν επαγγελματίας της πόλεως να προτείνει μίαν γενικήν σύσκεψιν εις την οποίαν να μετάσχουν εκπρόσωποι όλων ανεξαιρέτως των επαγγελματικών τάξεων. Η σύσκεψις αύτη θα ημπορούσε να λάβη αποφάσεις και να δώση οδηγίας εις όλα τα μέλη των τάξεων που θα εκπροσωπή, περί του τρόπου καθ' ον δέον να συμπεριφέρονται έναντι των ξένων επισκεπτών διά να τους ικανοποιούν και να τους ελκύουν. Ακόμη δε η ιδία σύσκεψις θα ημπορούσε να προβή και εις την σύστασιν μιας μονίμου τουριστικής επιτροπής, η οποία θα ήσκη την εποπτείαν και θα παρείχε εις κάθε κατάλληλον περίστασιν τας κατευθύνσεις περί του τρόπου καθ' ον δέον να γίνονται δεκτοί και θα φιλοξενούνται οι ξένοι”. Και το άρθρο κλείνει με την εφαρμογή των μέτρων από τις αρμόδιες αρχές “ώστε να λείψουν τα ενδεχόμενα παροχής δυσαρεσκειών και κακών εντυπώσεων εις τους ξένους επισκέπτας του τόπου μας”.
Εκείνο το Πάσχα “βούλιαξε” η Καλαμάτα όπως λέμε σήμερα, και η εφημερίδα σε σχόλιο γράφει μεταξύ άλλων: “Η πόλις μας εγέμισε κυριολεκτικώς από ξένους επισκέπτας αυτάς τας ημέρας. Ταξιδευταί εκ του εξωτερικού προερχόμενοι, εκδρομείς από τας Αθήνας, διαπρεπείς επιστήμονες και άνθρωποι της τέχνης, φιλοξενούνται εις τας Καλάμας. Εγέμισαν οι δρόμοι και αι πλατείαι από ξένας μορφάς, πολιτισμένας και ευγενικάς, που μας παρακολουθούν εις όλας τας εκδηλώσεις μας, τας θρησκευτικάς των ημερών αυτών και τας κοινωνικάς. Αυτοκίνητα μεγάλα και πολυτελή, γλώσσαι ξέναι που μιλούνται εις τα κέντρα και τας λεωφόρους, έδωσαν εις την Μεσσηνιακήν πρωτεύουσαν ένα ιδιαίτερον χρώμα. Το κύμα αυτό του τουρισμού που είναι σχεδόν πρωτοφανές διά τας Καλάμας, πρέπει να μας κάμη να σκεφθώμεν ιδιαιτέρως επί ωρισμένων πραγμάτων. Η έξοχος τιμή της οποίας αξιώνεται η πόλις μας, αποδεικνύει ότι εις τας Καλάμας ημπορεί να αναπτυχθή και να υπάρξη αξιόλογος τουριστική κίνησις, αρκεί μόνον να εξευρεθούν οι κατάλληλοι άνθρωποι, οι οποίοι θα αναλάβουν την κατάλληλον οργάνωσιν”. Και επιμένει στα ζητήματα των εντυπώσεων που θα αποκομίσουν οι επισκέπτες σε νέο σχόλιο μετά από λίγες ημέρες το οποίο καταλήγει: “Εάν οι εντυπώσεις είναι καλαί, θα υπάρξει η βεβαιότης ότι πολύ συντόμως θα επισκεφθούν την πόλιν μας και πάλιν οι ξένοι και ούτως και η τουριστική φήμη την οποία θα αποκτήση θα είνε πολλού λόγου αξία”.
Αυτά συνέβαιναν στην πόλη πριν από 83 χρόνια. Φέτος δεν είχαμε την “πολυτέλεια” για τέτοιου είδους συζητήσεις αφού η πόλη και η χώρα νέκρωσαν καθώς η παγκόσμια κοινότητα ζει με το φόβο της πανδημίας, η οικονομία διέρχεται πλέον σοβαρή κρίση και η επόμενη ημέρα θα είναι πολύ χειρότερη. Από τα μεγάλα θύματα, ο τουρισμός, που θα πρέπει να χτιστεί από την αρχή, σε νέες βάσεις και με νέες στοχεύσεις που θα ανταποκρίνονται στις συνθήκες οι οποίες θα δημιουργηθούν. Πολύτιμος οδηγός η ιστορία και η εμπειρία, τα μαθήματα που θα πρέπει να έχουν πάρει όλοι τις μέρες τούτες που οι περισσότεροι αναμετριούνται με τον εαυτό τους, το παρελθόν και το μέλλον που θα είναι πολύ διαφορετικό.