Οχι άδικα ασφαλώς. Από τις σελίδες του παρέλασε η νεότερη ιστορία της πόλης και πολλές από τις φωτογραφίες δικαιώνουν τη γνωστή έκφραση ότι η κάθε μια από αυτές ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις. Εγχείρημα δύσκολης ισορροπίας για κρίσιμες περιόδους όπως αυτή του 1944-1945 και η επιλογή του "ρεπορτάζ" για το σχολιασμό θα πρέπει να κριθεί ως επιτυχής καθώς αφήνει ουσιαστικά να μιλήσουν οι φωτογραφίες και να κρίνουν οι αναγνώστες με βάση τη δική τους θεώρηση για εκείνη την εποχή. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν διασώθηκαν όλες οι φωτογραφίες ιστορικών περιόδων με ξεχωριστό ενδιαφέρον, πάντως όπως πληροφορήθηκα στα χέρια των επιμελητών δεν έφθασαν φωτογραφίες της περιόδου 1940-1944 που εθρυλείτο παλαιότερα ότι υπήρχαν στο τεράστιο σε όγκο αρχείο.
Η αξία του λευκώματος δεν βρίσκεται μόνο στο γεγονός της φωτογραφικής αποτύπωσης των γεγονότων της περιόδου 1937-1974. Υπάρχει ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για την πόλη και τη συλλογική μνήμη, το οποίο έχει να κάνει με το χώρο στον οποίο εκτυλίχθηκαν αυτά τα γεγονότα. Για πολλούς αυτό είναι και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθώς ξεδιπλώνεται στα μάτια του αναγνώστη η μεταπολεμική εικόνα του κέντρου της πόλης και λιγότερο της παραλιακής ζώνης. Είναι η εικόνα που έχει χαραχτεί στη μνήμη πολλών από τους κατοίκους της πόλης, οι οποίοι μπορούν πλέον με παραστατικό τρόπο να δείξουν στους νεότερους όλα αυτά που μπορούσαν να έχουν αφηγηθεί για μια πόλη που δεν υπάρχει πλέον.
Το φωτογραφικό σύνολο συνιστά αφήγηση ζωής, ξυπνά παιδικές και εφηβικές μνήμες για τους παλαιότερους και δίνει τη δυνατότητα στους νεότερους να κρίνουν και να συγκρίνουν τις εικόνες της πόλης τότε και σήμερα. Η παρατήρηση δείχνει ότι από το μνημειακό αρχιτεκτονικό πλούτο έχει διασωθεί ένα σημαντικό μέρος κυρίως στο κέντρο της πόλης. Εχουν όμως συντελεσθεί και εγκλήματα την εποχή του τσιμέντου καθώς χάθηκαν κτήρια μοναδικής αρχιτεκτονικής και ιστορικής σημασίας για την πόλη, όπως το κτήριο Κατσαούνη το οποίο κατεδαφίστηκε για να κατασκευαστεί το έκτρωμα της σημερινής Εθνικής Τράπεζας. Μνημείο της δεκαετίας του 1890 το οποίο αποτέλεσε επίκεντρο της θεατρικής και εν γένει πνευματικής δραστηριότητας της πόλης καθώς διέθετε και μεγάλο ειδικό χώρο παραστάσεων και εκδηλώσεων.
Βεβαίως τα στοιχεία αυτά είναι το ίδιο έντονα και στο προηγούμενο λεύκωμα των ΓΑΚ Μεσσηνίας για την Καλαμάτα της περιόδου 1840-1940. Μια Καλαμάτα την οποία ελάχιστοι θυμούνται πλέον καθώς ουσιαστικά οι νεότερες φωτογραφίες φθάνουν μέχρι το Μεσοπόλεμο. Με τα δύο λευκώματα όμως αποκαθίσταται η συνέχεια της οικιστικής εξέλιξης και αυτό αποτελεί ένα σημαντικό επίτευγμα. Ταυτοχρόνως θέτει όμως από άλλη σκοπιά το θέμα της διάσωσης των κτηρίων τα οποία έχουν κριθεί ως διατηρητέα, αλλά και της προστασίας εκείνων των ελαχίστων τα οποία ανήκουν στην περίοδο του Μεσοπολέμου αλλά δίνουν το πνεύμα μιας μεταβατικής εποχής για την πόλη. Η συλλογική μνήμη δεν πρέπει να μείνει στις φωτογραφίες, οι αρμόδιοι του δήμου θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους για να μην αποτελέσουν παρελθόν αυτά τα κτήρια.
Ηλίας Μπιτσάνης
