Μέσα από αυτά τα προγράμματα ανιχνεύει κάποιος ορισμένα στοιχεία που σημάδεψαν τη νεότερη πόλη της Καλαμάτας, όπως επίσης μια αναλυτική εικόνα για τα οικονομικά του δήμου και τις προθέσεις εκείνων που ζητούσαν τη λαϊκή ψήφο. Δεν πρέπει να διαφύγει βεβαίως και μια σπάνια υπόσχεση του Κουτσομητόπουλου, ότι διεκδικεί τη θέση του δημάρχου μόνον για μία θητεία, ως απάντηση στη λογική του "πολιτικού κόστους".
Το αφιέρωμα αυτό συνεχίζεται με τον απολογισμό που έκανε το 1914 ο δήμαρχος Παναγιώτης Μπενάκης, όταν η θητεία του ολοκληρώθηκε και ζήτησε πάλι την ψήφο των πολιτών. Ενας απολογισμός με δύο σκέλη: Αυτό των οικονομικών του δήμου και εκείνο των έργων τα οποία πραγματοποιήθηκαν εκείνη την τετραετία.
Προγράμματα και απολογισμοί γίνονται και σήμερα, αλλά την εποχή της επικοινωνίας παίρνουν εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ο στόχος του εντυπωσιασμού είναι προφανής και αποτυπώνεται ως κατάλογος έργων για τα οποία υπάρχει η προσδοκία να χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ, ενώ οι απολογισμοί γίνονται στο πεδίο όπου μπορεί να παίξει καλύτερα κάθε φορά ο απερχόμενος δήμαρχος. Από το καλάθι μπορούν να πάρουν ό,τι θέλουν και να το παρουσιάσουν όπως διευκολύνει την επικοινωνιακή τακτική. Πιο δύσκολα είναι τα πράγματα βεβαίως για εκείνους οι οποίοι διεκδικούν τη θέση του δημάρχου, καθώς το προγραμματικό πεδίο στο οποίο ορίζεται η αντιπαράθεση είναι… κατειλημμένο από τους δημάρχους, αφού όλοι τα ίδια πάνω κάτω λένε για τα έργα που είναι απαραίτητα. Πολλά από τα οποία μάλιστα σέρνονται εδώ και δεκαετίες. Και φυσικά δεν έχουν το πλεονέκτημα των απολογισμών, οι οποίοι λειτουργούν παράλληλα με το πρόγραμμα σε επικοινωνιακό επίπεδο. Η εικόνα του «δημάρχου με το μυστρί» αποτελεί προνόμιο της εξουσίας που φωτογραφίζεται ακόμη και σε έργα που σχεδίασαν και ξεκίνησαν (μερικές φορές μάλιστα ολοκλήρωσαν κιόλας) οι προηγούμενοι άρχοντες.
Οταν σήμερα συζητούμε για προγράμματα και απολογισμούς, αντιλαμβανόμαστε υποθέσεις ρουτίνας τις οποίες θα μπορούσαν να διεκπεραιώνουν υπάλληλοι - και μάλιστα με καλύτερο τρόπο, ως περισσότερο ειδικοί από τους ερασιτέχνες. Οι οποίοι πήραν το τιμόνι της διοίκησης και πολλές φορές υποσκελίζουν ακόμη και τους επιστήμονες που στελεχώνουν τους δήμους, προκειμένου να εξυπηρετήσουν μικρά ή μεγάλα συμφέροντα, με ό,τι συνεπάγεται η σχέση που δημιουργείται.
Με την έναρξη της καμπάνιας παλιών και νέων υποψηφίων για τη θέση του δημάρχου, άρχισαν οι πολίτες να βομβαρδίζονται με κλισέ τα οποία θα μπορούσαν να ακουστούν και σε οποιαδήποτε πόλη της χώρας. Η τέχνη της επικοινωνίας κάνει θαύματα και ειδικά η ακατάληπτη κενολογία που εντυπωσιάζει τους ιθαγενείς σχετικά με τις διανοητικές ικανότητες των υποψηφίων. Τα φανταχτερά φυλλάδια λειτουργούν και αυτά ως εικόνες, δίνοντας την εντύπωση ότι η θητεία θα είναι ανάλογης... ακτινοβολίας. Δεν έχουμε ασφαλώς κανέναν λόγο να αμφισβητούμε τις καλές προθέσεις του καθενός, απλώς διαφωνούμε με τη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται στην προεκλογική εκστρατεία με την επιστράτευση ειδικών που φιλοτεχνούν το προφίλ των υποψηφίων και περιποιούνται τις προγραμματικές ατέλειες.
Πιστεύουμε ότι η προεκλογική περίοδος θα έπρεπε να είναι χρόνος προβληματισμού και διαλόγου, πάνω στο μέλλον της περιοχής του κάθε δήμου αλλά και του θεσμού της αυτοδιοίκησης. Ενός διαλόγου θεσμικά οργανωμένου, μέσα από τον οποίο, αφαιρώντας τις κοινές επιδιώξεις θα έπρεπε να διακρίνεται η ιδιαιτερότητα στη φυσιογνωμία και τον προσανατολισμό του κάθε συνδυασμού. Πολύ απλά ο καθένας υποψήφιος επιδιώκει και διαλαλεί την πρόθεσή του να κάνει τις αναγκαίες κινήσεις για να ολοκληρωθούν τα σχέδια, να γίνουν έργα πρώτης ανάγκης, όπως αποχέτευση και ύδρευση, ή να κατασκευαστούν σημαντικά τμήματα δρόμων κ.α. Εξάλλου τα περισσότερα από αυτά είναι της αρμοδιότητας των τεχνικών υπηρεσιών εδώ και χρόνια. Το μεγάλο ζήτημα όμως από εκεί και πέρα έχει να κάνει με το τι είναι εκείνο που διαφοροποιεί τους συνδυασμούς, πώς βλέπουν το μέλλον της περιοχής, πώς απαντούν στα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας, πώς αντιλαμβάνονται πρακτικά τα ζητήματα της απασχόλησης, της ανάπτυξης και της παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Οι διευρυμένοι δήμοι στη σημερινή εποχή και σε συνθήκες κρίσης θα πρέπει να παίξουν σημαντικό ρόλο σε όλους τους τομείς και να απαλλαγούν από αντιλήψεις οι οποίες συνιστούν βαρίδια προηγούμενων δεκαετιών. Ο καθένας αντιλαμβάνεται τη δυσκολία της υπόθεσης πολύ περισσότερο καθώς στη χώρα δεν υπάρχει και παραγωγή ιδεών σε πολιτικό και ακαδημαϊκό επίπεδο για το θέμα της αυτοδιοίκησης. Και ως εκ τούτου το κράτος την θέλει δέσμια και μακρύ του χέρι στην τοπική κοινωνία. Η όποια ανατροπή δεν μπορεί παρά να ξεκινάει από αυτό. Μεγάλες οι προκλήσεις, μακρύς ο δρόμος...