Η αλήθεια όμως είναι πως η διεξαγωγή του ιστορικά είναι αλληλένδετη με την παραγωγική διαδικασία και την ανάδειξη του Νησιού ως σημαντικού εμπορικού κέντρου αμέσως μετά την απελευθέρωση. Το πανηγύρι αποτέλεσε μια μεγάλη ανοιχτή αγορά στην οποία ουσιαστικά οι παραγωγοί κατανάλωναν ένα σημαντικό μέρος των εσόδων τους από την πώληση των προϊόντων τους, προκειμένου να προμηθευτούν τα αναγκαία για τη ζωή και τις κοινωνικές υποχρεώσεις. Ετσι όταν οι τοπικοί παράγοντες διαπίστωσαν ότι με την αλλαγή του ημερολογίου δεν υπήρχε εμπορική κίνηση, το 1929 άλλαξαν την εποχή διεξαγωγής του από τον Αύγουστο στο Σεπτέμβριο σε ανάλογες θρησκευτικές γιορτές: «Λόγω του νέου ημερολογίου η κατά την 20ήν Αυγούστου τελούμενη εμπορική πανήγυρις λόγω της μη συγκομιδής των προϊόντων ήτο εστερημένη εμπορικής κινήσεως» έγραφε η σχετική ανακοίνωση της (τότε) Κοινότητας Μεσσήνης.
Από τότε μέχρι τώρα φυσικά και άλλαξαν πολλά, με βασικότερο χαρακτηριστικό τη μετατόπιση του κέντρου των δραστηριοτήτων στην Καλαμάτα που αποτελούσε διοικητικό κέντρο και είχε αποκτήσει τις υποδομές που ήταν αναγκαίες για ένα εμπορικό κέντρο ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα. Η συνέχιση του πανηγυριού στηρίζεται στα ισχυρά ερείσματα που έχει στη λαϊκή συνείδηση βοηθούντος του θρησκευτικού χαρακτήρα της γιορτής, ενώ προσπορίζει σημαντικά οφέλη σε κατηγορίες καταστημάτων και ταυτοχρόνως στερεί διαθέσιμο εισόδημα από άλλες κατηγορίες καταστημάτων εμπορικού χαρακτήρα.
Αυτές οι αλλαγές φυσικά δεν περιορίζονται στο πανηγύρι αλλά επεκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των οικονομικών δραστηριοτήτων. Το βέβαιο είναι ότι οι τοπικοί παράγοντες και κατ’ επέκταση η τοπική κοινωνία δεν παρακολούθησαν αυτές τις αλλαγές ώστε να υπάρξει προσαρμογή στο νέο περιβάλλον. Οι εξελίξεις τα τελευταία χρόνια έχουν επιταχύνει τις αλλαγές, με αποτέλεσμα η τοπική οικονομία να έρχεται σε όλο και δυσχερέστερη θέση με σοβαρές επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό.
Εδώ και καιρό γίνεται μια συζήτηση σχετικά με τα πλεονεκτήματα της περιοχής και αυτή σταθερά επικεντρώνεται στο θαλάσσιο μέτωπο από το οποίο… αναμένεται η σωτηρία. Το βέβαιο είναι ότι αργά ή γρήγορα στην παραλιακή ζώνη θα αναπτυχθούν τουριστικές εγκαταστάσεις ενδεχομένως και μεγάλης κλίμακας με βάση τις πληροφορίες για αγοραπωλησίες. Το γεγονός αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει από μόνο του ότι οι επισκέπτες θα σπεύσουν να γνωρίσουν τη Μεσσήνη, ακόμη και αν διαθέτει το όνομα του σημαντικότερου αρχαιολογικού προορισμού της περιοχής. Εκ των πραγμάτων και με βάση τις υποδομές ή τα όσα σχεδιάζονται σχετικά με αυτές, η θάλασσα "απομακρύνεται" από την πόλη. Η εξέλιξη αυτή έχει αντικειμενική βάση ανεξαρτήτως των γεωμετρικών χαρακτηριστικών του δρόμου που σχεδιάζεται και διχάζουν τόσο την τοπική κοινωνία όσο και τους παράγοντες Καλαμάτας και Μεσσήνης. Η απόσταση του οικιστικού ιστού από την παραλιακή ζώνη και η εγγύτητα αυτής με σημαντικά κέντρα ή και άλλες παραλιακές περιοχές, διευκολύνει την παράλληλη ροή προς την ακτογραμμή και δεν "σπρώχνει" προς το κέντρο όπως συμβαίνει στην Καλαμάτα.
Ολα αυτά έχουν αντικειμενικό χαρακτήρα και δεν είναι αποτέλεσμα κάποιων σχεδιασμών "εν κρυπτώ και παραβύστω". Παράλληλα είναι συνέπειες επιλογών που έκαναν στο παρελθόν τοπικοί παράγοντες και οι οποίες ουσιαστικά δεν αμφισβητήθηκαν εν τη γενέσει τους καθώς πολλοί άλλα περίμεναν και άλλα… τους βγαίνουν. Οι διαφορετικές επιλογές για την υπόθεση του δρόμου για παράδειγμα, είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσουν μικρά τμήματα και όχι το σύνολο της πόλης. Ο ίδιος ο δρόμος ανεξαρτήτως χαρακτηριστικών θα επηρεάσει σημαντικά το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας.
Επί της ουσίας το πρόβλημα καλούνται να το λύσουν οι τοπικοί παράγοντες αλλά και οι άνθρωποι της πόλης. Η οποία μέχρι πρότινος λειτουργούσε ως κέντρο μιας ευρύτερης περιοχής αλλά οι νέες υποδομές και οι αλλαγές στη δομή του Δημοσίου έχουν ήδη απομακρύνει σημαντικά τμήματα του πληθυσμού από αυτήν, καθώς εξυπηρετούνται πλέον στην πρωτεύουσα. Ο νέος δρόμος (ανεξαρτήτως χαρακτηριστικών) θα αποκόψει ουσιαστικά την πόλη από μεγάλο τμήμα της ενδοχώρας καθώς η πρόσβαση στην Καλαμάτα θα γίνει πολύ πιο γρήγορη.
Αυτή είναι η πρόκληση για τους τοπικούς παράγοντες αλλά και τους επαγγελματίες και τους πολίτες γενικότερα: Να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις έτσι ώστε η πόλη και η αγορά της να είναι ελκυστική για τον ξένο και ντόπιο επισκέπτη. Φυσικά και δεν πρόκειται για μια απλή υπόθεση, πλην όμως το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι αυτό. Αλλά η αδιαφορία όλων για την οργάνωση μιας σοβαρής συζήτησης στην πόλη για να πέσουν τα τείχη που έχουν δημιουργήσει οι πολιτικοπροσωπικές αντιθέσεις και να βρεθεί κοινός τόπος για το μέλλον. Αυτό είναι το στοίχημα για όσους φιλοδοξούν να δώσουν λύσεις και εδώ θα κριθούν από την ιστορία. Γιατί από την κοινωνία δεν είμαστε καθόλου βέβαιοι ότι μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο.
Ηλίας Μπιτσάνης
