Σε μια εποχή όπου τα Χριστούγεννα συχνά μετατρέπονται σε μια γρήγορη, φωτεινή παρένθεση μέσα στη χρονιά, αξίζει να κάνουμε μια παύση. Όχι από νοσταλγία, αλλά από ανάγκη μνήμης. Να αναρωτηθούμε ξανά τι γιορτάζουμε και πώς. Και, κυρίως, τι χάνουμε όταν τα σύμβολά μας αδειάζουν από περιεχόμενο.
Υπάρχουν ακόμη τόποι που κρατούν ζωντανά τα Χριστούγεννα όχι ως φολκλόρ, αλλά ως μνήμη και εμπειρία. Το Μουσείο Παιχνιδιών του Μουσείου Μπενάκη είναι ένας από αυτούς: μέσα από καραβάκια, ξύλινες εκκλησίες για τα κάλαντα και παιχνίδια άλλων εποχών, αποτυπώνονται τα Χριστούγεννα όπως τα έζησαν γενιές παιδιών στην Ελλάδα - ταξίδια και προσμονές, φαντασία και παιδικά όνειρα, ένας ελληνικός Άγιος Βασίλης απέναντι στον παγκοσμιοποιημένο Santa, όχι μόνο ως τρόποι στολισμού ή τραγουδιού, αλλά ως προσδοκία και νόημα της γιορτής.
Η αναδρομή αυτή, όμως, γεννά αναπόφευκτα ένα ερώτημα: ακόμη και όταν επιστρέφουμε σήμερα στο καραβάκι ως σύμβολο, γιατί μοιάζει να σωπαίνει; Γιατί λείπουν από τον χριστουγεννιάτικο στολισμό τα ανθρωπιστικά μηνύματα που θα έπρεπε αυτονόητα να τον συνοδεύουν αυτές τις ημέρες; Τι είναι αυτό που εμποδίζει ένα στολισμένο καραβάκι να γίνει ακόμη πιο όμορφο, πιο αληθινό, πιο επίκαιρο; Τι φοβόμαστε αν πάνω στα φωτάκια του θα κυμάτιζαν δύο μικρές σημαίες - της Παλαιστίνης και της Ουκρανίας; Όχι ως κομματική ή γεωπολιτική δήλωση, αλλά ως πανανθρώπινο μήνυμα ειρήνης.
Τα καραβάκια της μνήμης μιλούσαν για ταξίδια, επιστροφή, ελπίδα. Σήμερα, σε έναν κόσμο όπου πραγματικά καράβια μεταφέρουν πρόσφυγες, τραυματίες και ξεριζωμένους, πώς γίνεται ο χριστουγεννιάτικος συμβολισμός να μένει άφωνος; Πώς γίνεται να φωτίζουμε τις πλατείες μας και να σκοτεινιάζουμε τη συνείδησή μας;
Δεν μπορούμε να αποδεχθούμε τον υποκριτικό ανθρωπισμό των ισχυρών. Δεν είναι μήνυμα ειρήνης να ζητά κανείς να σωπάσουν οι βόμβες μόνο για δύο ημέρες - Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά - ώστε μετά να συνεχίζουν ανενόχλητοι το παιχνίδι τους, χωρίς τους κρότους της συνείδησης να διακόπτουν την παρτίδα… Η ειρήνη δεν είναι εορταστική εκεχειρία. Είναι δικαίωμα. Είναι υποχρέωση. Είναι διαρκής επιλογή.
Το σημερινό μήνυμα των Χριστουγέννων είναι απλό και καθαρό, χωρίς ανάγκη διπλωματικών ελιγμών:
Ειρήνη με ελεύθερη την Παλαιστίνη - Ειρήνη στην Ουκρανία
Αυτό έχουν ανάγκη τα παιδιά αυτές τις άγιες ημέρες. Όχι άλλες σιωπές, όχι άλλες «ίσες αποστάσεις» όχι άλλες γιορτές χωρίς νόημα. Τα παιδιά χρειάζονται σύμβολα που να λένε την αλήθεια. Που να δείχνουν ότι ο κόσμος μπορεί να είναι αλλιώς - πιο δίκαιος, πιο ανθρώπινος.
Ίσως, τελικά, το χριστουγεννιάτικο καραβάκι να μην είναι απλώς ένα αντικείμενο του παρελθόντος. Ίσως να είναι μια πρόσκληση. Να ξαναφορτώσουμε τα σύμβολά μας με περιεχόμενο. Να αφήσουμε τη μνήμη να συναντήσει τη συνείδηση. Και να θυμηθούμε ότι τα Χριστούγεννα, πριν γίνουν γιορτή φωτός, ήταν — και οφείλουν να παραμείνουν — γιορτή ειρήνης.
Στην εικόνα: Ξύλινο ζωγραφισμένο καράβι για τα κάλαντα, του Γιώργου Γεωργίου Γαρλιάφα, Ελλάδα, Λαμία, 1960 ( Μουσείο Μπενάκη Παιχνίδια) - Για τις ανάγκες της ανοικτής επιστολής, οι σημαίες έχουν αλλάξει ώστε να αποδοθεί το ανθρωπιστικό μήνυμα του κειμένου.
