Στην ανακοίνωση γίνεται, μεταξύ άλλων, λόγος για τη “σχεδόν ταυτόχρονη έκδοση των αποφάσεων των δύο διοικητικών δικαστηρίων, του Διοικητικού Εφετείου Τρίπολης στις 27-11-2018 και του Συμβουλίου της Επικρατείας στις 21-11-2018”. Με αυτές τις αποφάσεις, όπως υποστηρίζεται στην ανακοίνωση, “ολοκληρώνεται η 6χρονη δικαστική οδύσσεια των κατοίκων και των “Φίλων της Βέργας”, οι οποίοι αντιμετώπισαν συνολικά 5 ποινικά δικαστήρια και 2 διοικητικά στην προσπάθειά τους για α) διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στη Βέργα (καλντερίμια, πετράλωνα) από συστηματικές φθορές και καταπατήσεις, β) προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου στη Βέργα και το όρος Καλάθι, από εκτεταμένες αυθαίρετες παρεμβάσεις (εκσκαφές, μπάζωμα), γ) διασφάλιση της κοινοχρησίας και της δημόσιας κυριότητας των παλαιών παραδοσιακών λιθόστρωτων – λιθόκτιστων κατασκευών (καλντερίμια, ξερολιθιές), από ιδιοτελείς διεκδικήσεις, αποκατάσταση της νομιμότητας, ως προς τις ανωτέρω αυθαίρετες παρεμβάσεις (φθορές μνημείων, μπάζωμα δημόσιων – κοινόχρηστων δρόμων)”.
Σε όλα αυτά τα δικαστήρια “δικαιώθηκαν πλήρως οι κατηγορούμενοι / παρεμβαίνοντες κάτοικοι και οι “Φίλοι της Βέργας”, αφού απαλλάχθηκαν ομόφωνα στα ποινικά δικαστήρια και κέρδισαν την υπόθεση στα διοικητικά”.
Ακολουθούν επιλεγμένα αποσπάσματα της απόφασης Α-2470/2018 του ΣΤΕ
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(Σελ. # 1) Ε.Π. (m) Αριθμός 2470/2018
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Ε΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 21 Ιουνίου 2017, με την εξής σύνθεση: Αθ. Ράντος, Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Ε΄ Τμήματος, Μ.-Ελ. Κωνσταντινίδου, Μ. Γκορτζολίδου, Σύμβουλοι, Δ. Βασιλειάδης, Μ-Ε. Παπαδημήτρη, Πάρεδροι. Γραμματέας ο Δ. Λαγός.
Για να δικάσει την από 5 Νοεμβρίου 2015 αίτηση:
του -------(έχουν αφαιρεθεί τα στοιχεία του αιτούντος)------,
κατά του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο οποίος παρέστη με την Ευθυμία Γκαράνη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
και κατά των παρεμβαινόντων: 1. Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας με την επωνυμία «ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΒΕΡΓΑΣ - ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ, ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ» και με τον διακριτικό τίτλο «ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΒΕΡΓΑΣ», που εδρεύει στην Κάτω Βέργα Καλαμάτας Ν. Μεσσηνίας (στην συμβολή των οδών Ευαγγελιστρίας και παλαιάς κοινοτικής οδού) και 2. Κωνσταντίνου Μαρκάκη του Ανδρέα, κατοίκου Κάτω Βέργας Καλαμάτας Ν. Μεσσηνίας, οι οποίοι παρέστησαν με την δικηγόρο Κωνσταντίνα Φιλοπούλου (Α.Μ. 27817), που την διόρισαν με πληρεξούσιο.
Με την αίτηση αυτή ο αιτών επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ’ αριθμ. ΥΠΟΠΑΙΘ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/196062/18295/2481/4.8.2015 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΦΕΚ 185/Τεύχος Α.Α.Π./24.8.2015).
----------------------------------------
(Σελ. # 3+4)
5. Επειδή, ως συμπροσβαλλομένη πρέπει να θεωρηθεί η, εκδοθείσα μετά την άσκηση της κρινόμενης αίτησης, απόφαση ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/222953/18805/2878/15.7.2016 του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, με την οποία, κατόπιν της 18/30.6.2016 (θέμα 8ο) γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων και νέας ουσιαστικής έρευνας της υπόθεσης, απορρίφθηκε αίτηση θεραπείας του αιτούντος κατά της προσβαλλόμενης απόφασης (πρβλ. ΣτΕ 168/2012, 1772/2011, 1695/1997 7μ., 4033/1996 7μ., 2566/1987 Ολ., 1239/1978 Ολ.).
-----------------------------------------
(Σελ. # 5+6)
.... Κατά τον χαρακτηρισμό δεν εξετάζεται ούτε η έκταση των οικονομικών συνεπειών που μπορεί να προκληθούν στους ενδιαφερόμενους ούτε η τυχόν επίδραση του χαρακτηρισμού στις νομικές σχέσεις μεταξύ ιδιωτών, αφού οι κρίσιμες διατάξεις αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή έννομου αγαθού, του οποίου η διαφύλαξη αποτελεί υποχρέωση της Διοίκησης κατά ρητή συνταγματική επιταγή (ΣτΕ 1871/2010, πρβλ. ΣτΕ 4916/2013 7μ.). Η νομιμότητα των διοικητικών πράξεων που εκδίδονται κατ’ εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων ελέγχεται από τον ακυρωτικό δικαστή τόσο ως προς την πληρότητα της αιτιολογίας, όσο και ευθέως για την ορθή εφαρμογή του νόμου, εφόσον από τα στοιχεία του φακέλου διαπιστώνεται, με βάση και τα διδάγματα της κοινής πείρας, ότι συντρέχουν τα κριτήρια που προβλέπονται από το νόμο για τον χαρακτηρισμό (πρβλ. ΣτΕ 4916/2013 7μ., 1871/2010, 4508/2009, 2557/2009, 2224/2008, 3857/2007, 3611/2007, 1445/2006, 1100/2005, 3050/2004 7μ. κ.ά.).
Περαιτέρω, για τον χαρακτηρισμό ακινήτου ως μνημείου δεν απαιτείται να συντρέχουν όλα τα κριτήρια που μνημονεύονται στην παραπάνω διάταξη του άρθρου 6 παρ. 1 περ. β΄, αλλά αρκεί η συνδρομή οποιουδήποτε από τα κριτήρια αυτά (πρβλ. ΣτΕ 1871/2010). Εξάλλου, εφόσον υφίσταται η απαιτούμενη επιστημονική τεκμηρίωση, ως μνημείο μπορεί να χαρακτηρισθεί και το επιβεβαιωμένο, βάσει των υπαρχουσών υλικών μαρτυριών και λοιπών ενδείξεων και τεκμηρίων, ίχνος της συλλογικής ή ατομικής δραστηριότητας του ανθρώπου, το οποίο έχει καλυφθεί από μεταγενέστερες επεμβάσεις, ιδίως όταν τελεί σε σχέση εγγύτητας και ενότητας με τις υπάρχουσες υλικές μαρτυρίες (πρβλ. ΣτΕ 4916/2013 7μ. σκ. 11).
7. Επειδή, εν προκειμένω, από τα στοιχεία του φακέλου, στα οποία περιλαμβάνεται και το ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/ 134387/12956/1709/12.5.2017 έγγραφο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με το οποίο διαβιβάσθηκαν οι απόψεις της Διοίκησης προς το Δικαστήριο, προκύπτουν τα εξής: Κατόπιν αιτήματος ενδιαφερομένων, μεταξύ των οποίων και του δεύτερου παρεμβαίνοντος, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδος (εφεξής: «ΥΝΜΤΕΔΕ»), σε συνεργασία με την 26η ΕΒΑ, κίνησε τη διαδικασία καταγραφής και την έρευνα για τον χαρακτηρισμό ή μη ως μνημείων ............................
-----------------------------------
(Σελ. # 7+8+9)
Στην ίδια έκθεση τεκμηρίωσης αναφέρεται ότι κατατέθηκαν στην Υπηρεσία από τον 2ο παρεμβαίνοντα και εκπρόσωπο του συλλόγου «Φίλοι της Βέργας» ιστορικά στοιχεία σχετικά με τη χρονολόγηση του οικισμού, ................................ Στην έκθεση τεκμηρίωσης περιγράφονται τα υφιστάμενα πέτρινα αλώνια, την περιοχή των οποίων διέσχιζε μονοπάτι (καλντερίμι), και παρατίθενται αποσπάσματα για τις μάχες της επανάστασης του 1821 και τους οικισμούς της περιοχής από τα ιστορικά στοιχεία [δημοσιεύματα και χάρτες] που κατέθεσε ο δεύτερος παρεμβαίνων, η άποψη του εν λόγω παρεμβαίνοντος κατά τον οποίο τα αλώνια είναι προγενέστερα του 1830 και ίσως του 1800, καθώς και η άποψη της Υπηρεσίας, σύμφωνα με την οποία η ακριβής χρονολόγησή τους είναι δυσχερής, διότι ήταν σε χρήση μέχρι την εγκατάλειψή τους. .............
....... Στον τελικό χάρτη διακρίνονται οι θέσεις των προς χαρακτηρισμό καλντεριμιών 1, 2 και 3 με διαφορετικό χρωματισμό και συγκεκριμένα η θέση του καλντεριμιού Νο 3 με μπλε χρωματισμό. Δίπλα από το μπλε χρωματισμό σημειώνεται (για να είναι κατανοητή η εκάστοτε θέση) με πορτοκαλί χρώμα, τμήμα του καλντεριμιού το οποίο διαφαίνεται στις παλαιές αεροφωτογραφίες του 1980, ότι ήταν λιθόστρωτο το οποίο ... [σύμφωνα με τον παρεμβαίνοντα] καταστράφηκε κατά τη διάρκεια εργασιών υδροδότησης στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Το τμήμα αυτό είναι σήμερα επιχωμένο με προϊόντα εκσκαφών της παρακείμενης οικοδομής …
-------------------------------------
(Σελ. # 16+17+18)
........ οι παρεμβαίνοντες με το από 5.7.2017 υπόμνημά τους, που κατατέθηκε εντός της χορηγηθείσης από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου προθεσμίας, ισχυρίζονται ότι το επίδικο καλντερίμι 3 είναι πολιτιστικό αγαθό per se και όχι «πιθανολογούμενο ίχνος μονοπατιού», διότι η Διοίκηση έχει τοποθετηθεί αιτιολογημένα επί του ζητήματος της ύπαρξης του λιθόστρωτου καλντεριμιού το οποίο παλαιόθεν συνέδεε την Σέλιτσα (Άνω Βέργα) με την Παραλία σε όλη την έκτασή του (περίπου 3,6 χλμ.), συμπεριλαμβανομένου του ήδη χαρακτηρισμένου καλντεριμιού 3, ότι τα μέλη του ΚΣΝΜ έκριναν τεκμηριωμένα ότι το καλντερίμι υφίσταται, ότι η Διοίκηση διενήργησε αυτοψία στο τμήμα της διαδρομής του από το ακίνητο του αιτούντος κατά την οποία διαπιστώθηκε ότι το καλντερίμι υφίσταται κάτω από πολλά κυβικά χώματος, καλύπτοντάς το μεν, όχι όμως και εξαφανίζοντάς το, ότι ο ίδιος ο αιτών (και ο συνέταιρός του) στα σχεδιαγράμματα που είχαν συντάξει σε ανύποπτο χρόνο αποτύπωναν το επίδικο καλντερίμι, ότι για τη διάσωση υπαρκτού πολιτιστικού αγαθού και όχι ίχνους έχει επέμβει ήδη η Διοίκηση (απόφαση 2448/24.2.2014 του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου), διατάσσοντας άρση των παράνομων επιχώσεων και επαναφορά του καλντεριμιού στην προτέρα κατάσταση και ότι το επίδικο καλντερίμι υπάρχει σε όλο το μήκος του χαρακτηρισμού του ως μνημείου (κορυφές Β-Λ-Κ-Ι-Μ) και παρουσιάζει αδιάσπαστη λειτουργική, γεωγραφική και ιστορική ενότητα, κατά το μέρος δε που αφορά το ακίνητο του αιτούντος (50 μ. περίπου μήκος) έχει καλυφθεί, πλην δεν έχει καταστραφεί.
Εξάλλου, η Διοίκηση στο προαναφερθέν έγγραφο των απόψεων εκθέτει ότι τμήμα του μονοπατιού 3, με σημεία κορυφών ΛΚ, καταστράφηκε κατά την κατασκευή του καταθλιπτικού αγωγού και της κοινοτικής οδού, ότι άλλο τμήμα είναι λιθόστρωτο και άλλο όχι και ότι στο τμήμα το οποίο ευρίσκεται εντός της ιδιοκτησίας του αιτούντος με σημεία κορυφών ΚΙ, διασώζεται μικρό λιθόστρωτο τμήμα του, πλην τα ανωτέρω δεν αναιρούν το γεγονός ότι αυτά αποτελούν τεκμηριωμένα, τμήματα της ενιαίας διαδρομής ενός πολιτιστικού αγαθού το οποίο πρέπει να προστατευθεί και να αναδειχθεί.
Κατά τη Διοίκηση, η τμηματική καταστροφή λιθόστρωτων επιφανειών των μονοπατιών, εφόσον τεκμηριώνεται η συνολική διαδρομή τους, δεν τα καθιστά ιδεατά αντικείμενα, αλλά πολιτιστικά αγαθά τα οποία χρήζουν προστασίας και πιθανής αποκατάστασης από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, χωρίς να βλάπτεται ο αυθεντικός χαρακτήρας του μνημείου, ενώ ως προς το τμήμα του μονοπατιού 3 που βρίσκεται στο οικόπεδο του αιτούντος, διαπιστώθηκε στις 27.5.2015 ότι διασώζονται τμήματα λιθόστρωτων επιφανειών με τους λίθινους αναβαθμούς τους κάτω από τις επιχώσεις, όπως φαίνεται στις σχετικές φωτογραφίες, από τα ανωτέρω δε προκύπτει, κατά τους ισχυρισμούς της Διοίκησης, ότι δεν πρόκειται για πιθανολογούμενα ίχνη ανθρώπινων κατασκευών, αλλά για τεκμήρια και επιβεβαίωση των φωτοερμηνειών των σχετικών αεροφωτογραφιών ως προς τη διαδρομή του επίμαχου μονοπατιού, και ότι η ΥΝΜΤΕΔΕ θα μπορούσε να διενεργήσει ανασκαφή και να αποκαλυφθεί στο μέλλον το σύνολο των λιθόστρωτων επιφανειών που διασώζονται κάτω από τις επιχώσεις.
Επίσης, το Δημόσιο, με το υπόμνημα που κατατέθηκε εντός της χορηγηθείσας από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου προθεσμίας, υποστηρίζει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση χαρακτήρισε το μονοπάτι 3 ως μνημείο όχι μόνο για την ιδιότητά του ως έργο παραδοσιακής κατασκευής, αλλά και διότι «είναι ιστορικά συνδεδεμένο με την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής», ότι, δηλαδή, συνιστά μαρτυρία της κοινωνικής και οικονομικής ζωής ως η μοναδική, επί εκατονταετίες, δίοδος σύνδεσης του αρχαίου οικισμού της Άνω Βέργας με τη θάλασσα για ανθρώπους, εμπορεύματα, ζώα και ότι το πολιτιστικό αγαθό που κρίθηκε άξιο προστασίας κατά τα άρθρα 1 (παρ. 1) και 3 (παρ. 1) του ν. 3028/2002 είναι η μαρτυρία της ενιαίας διαδρομής, η οποία αντανακλάται και διαχέεται στο σύνολο του μονοπατιού και για τον λόγο αυτόν δεν νοείται εξαίρεση του τμήματός του που διέρχεται από το γήπεδο του αιτούντος ή μερική ακύρωση της προσβαλλομένης.
------------------------------------
(Σελ. # 22+23+24)
....... Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι τα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου διαπίστωσαν ότι από τα στοιχεία του φακέλου (προαναφερθείσες εισηγήσεις των υπηρεσιών, δημοσιεύματα με ιστορικά στοιχεία, σχεδιαγράμματα, φωτογραφίες, αεροφωτογραφίες κ.ά.), σε συνδυασμό με τις απόψεις των ενδιαφερομένων, τη διενεργηθείσα αυτοψία από υπαλλήλους των τοπικών αρχαιολογικών υπηρεσιών και τις υπάρχουσες υλικές μαρτυρίες (υφιστάμενα τμήματα, λιθόστρωτα ή μη, του μονοπατιού, επιχωμένα τμήματα, τεχνικά έργα), τεκμηριώνονται επαρκώς η ύπαρξη του μονοπατιού 3 και η διαδρομή του, όπως αυτή αποτυπώνεται στον σχετικό ορθοφωτοχάρτη που δημοσιεύθηκε με την προσβαλλόμενη απόφαση, ήτοι και κατά το τμήμα εκείνο το οποίο είχε καταστραφεί με μεταγενέστερες επεμβάσεις για την κατασκευή αγωγού ύδρευσης και κοινοτικής οδού, αλλά και κατά το τμήμα που αποκαλύφθηκε μέσα στο ακίνητο του αιτούντος.
Τα ανωτέρω στοιχεία, τα οποία, σύμφωνα με τα σχετικά πρακτικά των συζητήσεων, εκτίμησε το ΚΣΝΜ, κυρίως δε οι υφιστάμενες υλικές μαρτυρίες επιτρέπουν, κατά τον νόμο, τον χαρακτηρισμό του μονοπατιού 3 ως μνημείου και στο τμήμα της επίμαχης διαδρομής στο οποίο δεν υφίσταται πλέον το μονοπάτι, διότι, όπως εκτέθηκε σε προηγούμενη σκέψη (ανωτ. σκ. 6), ως μνημείο κατά τις διατάξεις του ν. 3028/2002 μπορεί να χαρακτηρισθεί, εφόσον υφίσταται η απαιτούμενη τεκμηρίωση, και το επιβεβαιωμένο, βάσει των υπαρχουσών υλικών μαρτυριών και λοιπών ενδείξεων και τεκμηρίων, ίχνος της συλλογικής ή ατομικής δραστηριότητας του ανθρώπου, το οποίο έχει καλυφθεί από μεταγενέστερες επεμβάσεις, ιδίως όταν τελεί σε σχέση εγγύτητας και ενότητας με υφιστάμενες υλικές μαρτυρίες.
Κατά συνέπεια, ο λόγος ακυρώσεως, με τον οποίο προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη εκδόθηκε κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 6 του ν. 3028/2002 διότι δεν επιτρέπεται ο χαρακτηρισμός των μη σωζόμενων ιχνών κατασκευών, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, δεδομένου ότι τα μέλη του ΚΣΝΜ έκριναν ότι από τις σωζόμενες, σε μεγάλα τμήματα, υλικές μαρτυρίες (λιθόστρωτα ή μη τμήματα του μονοπατιού 3, όδευση, αλώνια, βρύση), σε συνδυασμό και με τις διαπιστώσεις της αυτοψίας που πραγματοποίησε ο Αναπληρωτής Προϊστάμενος της ΥΝΜΕΤΕΔΕ, προκύπτουν τεκμηριωμένα η ύπαρξη του μονοπατιού, το οποίο διατηρείται κατά τμήματα, και η διαδρομή του κατά το παρελθόν στην περιοχή της Κάτω Βέργας.
Το γεγονός δε ότι τμήμα του εν λόγω μονοπατιού 3 είχε καταστραφεί σε ορισμένες θέσεις από την κατασκευή αγωγού και κοινοτικής οδού, δεν καθιστά μη νόμιμη την προσβαλλομένη, δεδομένου ότι ο χαρακτηρισμός της διαδρομής ως μνημείου και ως προς τα μη σωζόμενα τμήματα του μονοπατιού, τα οποία όμως τελούσαν σε σχέση εγγύτητας με τα υφιστάμενα τμήματα, συνιστά μαρτυρία της διαδρομής του, η οποία συμβάλλει στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και ενισχύει, με τον τρόπο αυτό, την αυθεντικότητα των υπαρχουσών υλικών μαρτυριών ως προς την οργάνωση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής των κατοίκων της περιοχής στο απώτερο παρελθόν.
Επομένως, ο ανωτέρω λόγος ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί.
10. Επειδή, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη είναι ακυρωτέα, διότι η γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ στερείται επιχειρηματολογίας και τεκμηρίωσης, στο δικόγραφο δε της κρινόμενης αίτησης γίνεται αναφορά και σε παράνομη ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε από τον 2ο παρεμβαίνοντα εντός της ιδιοκτησίας του.
Ο λόγος αυτός ακυρώσεως είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, δεδομένου ότι, από τα προεκτεθέντα στοιχεία του φακέλου και όσα εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, προκύπτει ότι το ΚΣΝΜ εξέτασε διεξοδικά τα στοιχεία του φακέλου και τις απόψεις των ενδιαφερομένων, τόσο πριν από την έκδοση της προσβαλλόμενης απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, όσο και κατά την εξέταση της αίτησης θεραπείας του αιτούντος, κατέληξε δε αιτιολογημένα με τις σχετικές γνωμοδοτήσεις, υπέρ του χαρακτηρισμού του μονοπατιού 3 στη διαδρομή με σημεία κορυφών Β, Λ, Κ, Ι, Μ και περαιτέρω έκρινε, επί της αίτησης θεραπείας, ότι δεν συνέτρεξε πλάνη περί τα πράγματα.
Εξάλλου, ο ισχυρισμός του αιτούντος, κατά τον οποίο από τα πρακτικά συζητήσεων ενώπιον του ΚΣΝΜ (αναφορά του Αναπληρωτή Προϊσταμένου της ΥΝΜΤΕΔΕ) προκύπτει ότι είχε προηγηθεί ανασκαφή, κατόπιν της οποίας αποκαλύφθηκε τμήμα του επίμαχου μονοπατιού 3 στο ακίνητό του, με παράνομη είσοδο στην ιδιοκτησία του και εν αγνοία του, γεγονός που συνιστά και παράβαση των άρθρων 3 (περ. γ΄) και 61 (παρ. 1) του ν. 3028/2002 που απαγορεύουν τις ανασκαφές χωρίς άδεια της αρμόδιας αρχής και προβλέπουν ποινικές κυρώσεις, δεν ασκεί, κατ’ αρχήν, επιρροή στη νομιμότητα της προσβαλλόμενης πράξης, η οποία, κατά τα προεκτεθέντα, αφορά τον χαρακτηρισμό ή μη του εν λόγω μονοπατιού ως μνημείου σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που θέτει ο ν. 3028/2002, χωρίς ο χαρακτηρισμός αυτός να στηρίζεται, αποκλειστικώς ή προεχόντως, στην ανασκαφή αυτή. Είναι δε διαφορετικό το ζήτημα των τυχόν συνεπειών ή ευθυνών από συγκεκριμένες, παράνομες ενδεχομένως, ενέργειες.
Επομένως, ο ανωτέρω λόγος ακυρώσεως είναι αβάσιμος στο σύνολό του και πρέπει να απορριφθεί.
-------------------------------------
(Σελ. # 25+26+27+28)
11. ....... η Διοίκηση στο έγγραφο των απόψεων, αναγόμενο σε προϋφιστάμενα στοιχεία, εκθέτει τα ακόλουθα: «… Όσον αφορά … στην χρονολόγηση των εν λόγω αλωνιών και μονοπατιών, αν και είναι πιθανό η αρχική τους κατασκευή και χάραξη να είναι παλαιότερες του 1830, η χρήση τους συνεχίστηκε κατά τα επόμενα χρόνια και η μορφή στην οποία διασώζονται τα ανάγει στα μετά το 1830 χρόνια και εντός του 19ου αιώνα, γι’ αυτό το ΚΣΝΜ και οι αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ θεώρησαν ότι για την αποκατάσταση και προστασία τους πρέπει να χαρακτηρίζονται σαν νεώτερα μνημεία. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά από τα στοιχεία που τεκμηριώνουν την χρονολόγηση των 10 αλωνιών και του μονοπατιού 3 που οδηγούσε σε αυτά: α) Επιλογή παλαιών συμβολαίων (αρχικών τίτλων – αλληλουχίας μεταβιβάσεων): αρ. Συμβολαίου 13279/1922 & 1787/1967 & 12840/1970 στα οποία το μονοπάτι 3 αναφέρεται ως δρόμος ή κοινοτικός δρόμος κ.λπ. β) Αποσπάσματα αεροφωτογραφιών του μονοπατιού 3 για το χρονικό διάστημα 1965 – 1998 και Τεχνική έκθεση φωτοερμηνείας για την περίοδο 1965 – 1979 … γ) Τεχνική μελέτη … δ) Βιβλιογραφικές αναφορές για την ιστορία του οικισμού της Άνω Βέργας (πρώην Άνω Σέλιτσας)». Περαιτέρω, με το υπόμνημα το Δημόσιο ισχυρίζεται ότι ο ανωτέρω λόγος προβάλλεται χωρίς έννομο συμφέρον από τον αιτούντα και ότι η χρονολογική τοποθέτηση του μονοπατιού προ του 1915 είναι απολύτως τεκμηριωμένη με βάση τους τοπογραφικούς χάρτες της γαλλικής επιστημονικής αποστολής 1828-1834, τα σχετικά συμβόλαια, τις αεροφωτογραφίες και τις σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές.
12. Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι στις εισηγήσεις των Υπηρεσιών προς το ΚΣΝΜ αναφέρεται ότι δεν είναι εφικτή η ακριβής χρονολόγηση των καλντεριμιών, η δε πρόταση χαρακτηρισμού ως μεταγενέστερων του 1830 αλλά προγενέστερων των τελευταίων εκατό ετών, στηρίχθηκε κυρίως στα σωζόμενα τμήματά τους και σε ιστορικά στοιχεία κατοίκησης της περιοχής.
Ενώπιον του ΚΣΝΜ (βλ. πρακτικό 11/9.7.2015) ο δεύτερος από τους παρεμβαίνοντες υποστήριξε ότι, ενώ ο οικισμός της Κάτω Βέργας δημιουργήθηκε μετά το 1835 και την απελευθέρωση, τα πετράλωνα, τα καλντερίμια, οι βρύσες και τα λιοτρίβια υπήρχαν, διότι οι κάτοικοι της Άνω Βέργας είχαν εποχικούς οικίσκους στην περιοχή και το καλοκαίρι κατέβαιναν στα πετράλωνα, ότι κατά την άποψή του τα αλώνια και τα καλντερίμια είναι άνω των 200 ετών, πλην οι Υπηρεσίες δέχονται ότι είναι άνω των 100 ετών (βλ. σελ. 68 του πρακτικού).
Εξάλλου, από τις τοποθετήσεις των μελών του ΚΣΝΜ και τις απαντήσεις της Προϊσταμένης της ΔΠΑΝΣΑΜ (βλ. σελ. 74-75 του πρακτικού), προκύπτει ότι η αμφιβολία που διατυπώθηκε από την εισηγήτρια στο Συμβούλιο αφορούσε το ζήτημα αν τα αλώνια και τα καλντερίμια είναι προγενέστερα του έτους 1830, αν, δηλαδή, συνιστούν αρχαία και όχι νεότερα μνημεία, ένα δε μέλος του Συμβουλίου παρατήρησε ότι είναι «…άκρως απίθανο να πήγαν μετά το 1830 να έκαναν όλο αυτό το καλντερίμι με σκαλιά και αναβαθμούς όπου και τα μουλάρια ακόμα δυσκολεύονται για να κατεβάζουν πιο κάτω χαμηλά τα αλεσμένα δημητριακά σε τσουβάλια…».
Περαιτέρω, με την αίτηση θεραπείας ο αιτών αμφισβήτησε την επάρκεια της αιτιολογίας της προσβαλλόμενης απόφασης ως προς την ακριβή χρονολόγηση των καλντεριμιών.
Η ΥΝΜΤΕΔΕΠΝΙ με το ΥΠ.ΠΟ.Α/ΥΝΕΜΤΕΔΕΠΝΙ/Φ06-β/5005πε/5.2.2016 έγγραφό της προς την ΔΠΑΝΣΜ, αφού έλαβε υπόψη τα έγγραφα που είχε προσκομίσει συμπληρωματικά η πρώτη παρεμβαίνουσα αστική εταιρεία, παρέθεσε τα ιστορικά στοιχεία, κυρίως για τους Ιερούς Ναούς του 17ου και του 18ου αιώνος, που υπήρχαν στις περιοχές της Άνω Βέργας (πρώην Άνω Σέλιτσας) και Κάτω Βέργας (πρώην Κάτω Σέλιτσας) και την αναφορά για τα «Καλύβια της Σέλιτσας» που χρονολογούνται τουλάχιστον στον 14ο αιώνα, εξέθεσε ότι δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση η περίοδος κατά την οποία είχε κατοικηθεί η περιοχή, ενώ και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν παλαιότητα στην κατοίκηση.
Στο ίδιο έγγραφο εξετάζονται τα επιχειρήματα του αιτούντος, που είχαν προβληθεί με βάση το λιθόστρωτο του Μπίλιοβου, και επισημαίνονται οι διαφορές στην κατασκευή και στις ιστορικές αναφορές μεταξύ του λιθόστρωτου αυτού και του επίμαχου στη Βέργα για το οποίο δεν υπάρχουν πληροφορίες, εκτίθεται δε περαιτέρω ότι η πιθανότητα να έχουν κατασκευαστεί εξ αρχής τα εν λόγω καλντερίμια στη Βέργα στις αρχές του 20ου αιώνα δεν είναι και τόσο μεγάλη, ότι πολύ καλή πηγή για την ύπαρξη ή όχι μονοπατιών στο σημείο μπορεί να αποτελέσει η εξέταση των χαρτών της Γαλλικής επιστημονικής αποστολής περί τα έτη 1828-1834, ότι οι ενδιαφερόμενοι «Φίλοι της Βέργας» κατέθεσαν συμβόλαιο το οποίο αναφέρει την ύπαρξη δρόμου στην περιοχή που ήταν νεώτερο του 1922, που είναι και το ασφαλέστερο στοιχείο, και ότι απόπειρα για ακριβή χρονολόγηση του επίμαχου μονοπατιού μπορεί να γίνει κατόπιν καταστροφικής ανασκαφής κάτω από το λιθόστρωτο και πιθανής ανακάλυψης ευρημάτων που θάφτηκαν και παραμένουν αναλλοίωτα κάτω από το λιθόστρωτο. Εξάλλου, οι παρεμβαίνοντες υπέβαλαν συμπληρωματικά στοιχεία (ιστορικά δημοσιεύματα, αποσπάσματα χαρτών-αεροφωτογραφιών κ.ά.), σύμφωνα δε με τους ισχυρισμούς τους το επίμαχο μονοπάτι αποτελούσε στις αρχές του 1800 την παλαιά ημιονική οδό «Ροβόλας».
Ενώπιον του ΚΣΝΜ που εξέτασε την αίτηση θεραπείας (πρακτικό 18/30.6.2016), η Προϊσταμένη της ΔΠΑΝΣΜ εξέθεσε την εισήγηση της Υπηρεσίας, σύμφωνα με την οποία ο αιτών δεν τεκμηριώνει με νεότερα στοιχεία τις αιτιάσεις του ως προς την χρονολόγηση του μονοπατιού, ενώ από τα στοιχεία που υποβλήθηκαν συμπληρωματικά δεν αποδυναμώνεται, αλλά ενισχύεται η αρχική γνωμοδότηση του Συμβουλίου, δυνάμει της οποίας εχώρησε ο χαρακτηρισμός, κατόπιν δε τούτων πρότεινε την απόρριψη της αίτησης θεραπείας.
Όπως αναφέρθηκε, το ΚΣΝΜ με το ανωτέρω πρακτικό του (18/30.6.2016) γνωμοδότησε κατά πλειοψηφία υπέρ της απόρριψης της αίτησης θεραπείας, διότι έκρινε ότι δεν στοιχειοθετείται πλάνη περί τα πράγματα, ενώ δύο μέλη μειοψήφησαν, θεωρώντας ότι συντρέχει πλάνη αναφορικά με τη χρονολόγηση του τμήματος του μονοπατιού με στοιχεία ΚΙ, το οποίο διατηρεί τη χάραξη, αλλά όχι απαραίτητα την παλαιά διαμόρφωση, κατόπιν δε της γνωμοδότησης ο Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού με την ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/222953/18805/2878/15.7.2016 απόφαση απέρριψε την αίτηση θεραπείας, με την αιτιολογία ότι δεν στοιχειοθετήθηκε πλάνη περί τα πράγματα.
Ενόψει των ανωτέρω, ο προαναφερθείς λόγος ακυρώσεως, με τον οποίο προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη δεν αιτιολογείται επαρκώς ως προς τον χαρακτηρισμό του επίμαχου μονοπατιού ως προγενέστερου των τελευταίων 100 ετών, είναι αβάσιμος και πρέπει να απορριφθεί, δεδομένου ότι η αμφιβολία που είχε ανακύψει εξ αρχής ως προς τη χρονολόγηση του επίμαχου μονοπατιού αφορούσε αν αυτό ήταν προγενέστερο του 1830 και αν θα έπρεπε να χαρακτηριστεί ως αρχείο μνημείο, και όχι ως προς τον χαρακτηρισμού του ως μνημείου των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών.
Εξάλλου, τα μέλη του ΚΣΝΜ κατά τη συζήτηση της υπόθεσης εξέτασαν διεξοδικά τις φωτογραφίες των σωζόμενων τμημάτων του μονοπατιού, τον περιβάλλοντα χώρο, τα υφιστάμενα αλώνια, τις χρήσεις τους με βάση την οικονομική και κοινωνική ζωή στην προεπαναστατική και επαναστατική περίοδο, τις ιστορικές αναφορές, τους χάρτες και τα λοιπά στοιχεία, εκτίμησαν δε όλα τα παραπάνω στοιχεία και κατέληξαν αιτιολογημένα στην κρίση ότι το μονοπάτι είναι προγενέστερο των τελευταίων 100 ετών. Εφόσον δε η κρίση αυτή αιτιολογείται, κατ’ αρχήν, επαρκώς, η περαιτέρω ουσιαστική της αμφισβήτηση δεν είναι ακυρωτικώς επιτρεπτή.
Συνεπώς, ο περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.
-------------------------------
(Σελ. # 28+29+30)
13. Επειδή, προβάλλεται, τέλος, από τον αιτούντα ότι η προσβαλλόμενη δεν είναι νομίμως αιτιολογημένη, διότι η έκδοσή της παρέχει στον δεύτερο παρεμβαίνοντα το νομικό έρεισμα να ζητήσει τον χαρακτηρισμό του επίμαχου μονοπατιού ως κοινόχρηστης οδού προϋφισταμένης του 1923 και με τον τρόπο αυτό να διαχωρισθεί το γήπεδό του σε δύο τμήματα και να καταστεί μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο.
Ειδικότερα, ο αιτών ισχυρίζεται ότι στόχος των παρεμβαινόντων με τον χαρακτηρισμό του μονοπατιού 3 ήταν η ενίσχυση των επιχειρημάτων τους προς την Α.Δ. Πελοποννήσου σε σχέση με την αίτησή τους για τον χαρακτηρισμό του εν λόγω μονοπατιού 3 ως κοινόχρηστης οδού προϋφισταμένης του έτους 1923, αν δε η Αποκεντρωμένη Διοίκηση δεχθεί το αίτημα με τον χαρακτηρισμό του μονοπατιού 3 και μάλιστα ως μνημείου προγενέστερου των τελευταίων 100 ετών, η ιδιοκτησία του θα υποστεί καθολικές συνέπειες με πλήρη αδυναμία δόμησης. Οι παρεμβαίνοντες με την παρέμβαση και το υπόμνημα ισχυρίζονται ότι το επίμαχο καλντερίμι αναμένεται να αναγνωρισθεί ως κοινόχρηστη ημιονική οδός, ότι η χορηγηθείσα στον αιτούντα 45/2012 οικοδομική άδεια είναι παράνομη και για τον λόγο αυτόν διεκόπησαν στη συνέχεια οι οικοδομικές εργασίες, ότι η πολεοδομική υπηρεσία απέρριψε το αίτημα ανάκλησης του σήματος διακοπής εργασιών, ότι στη συνέχεια η απορριπτική αυτή απόφαση ακυρώθηκε από το ΣΥΠΟΘΑ της ΠΕ Μεσσηνίας με την 7/25.7.2014 πράξη του, πλην κατά της πράξης του ΣΥΠΟΘΑ ασκήθηκε αίτηση ακυρώσεως και αναστολής ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Τριπόλεως, το οποίο με την 29/2014 απόφασή του ανέστειλε την εκτέλεση της πράξης αυτής του ΣΥΠΟΘΑ. (βλ. Παρατήρηση * των ΦτΒ)
Τέλος, το Δημόσιο με το υπόμνημά του εκθέτει ότι τα περί βλάβης του αιτούντος από την πιθανολογούμενη κήρυξη «κοινοχρησίας» του μονοπατιού εκ μέρους της Α.Δ. Πελοποννήσου προβάλλονται αλυσιτελώς, διότι ο χαρακτηρισμός των μνημείων διενεργείται με βάση τα κριτήρια του αρχαιολογικού νόμου. Οι ανωτέρω, όμως, ισχυρισμοί του αιτούντος, οι οποίοι είχαν προβληθεί και ενώπιον του ΚΣΝΜ κατά τη συζήτηση της αίτησης θεραπείας του αιτούντος, δεν εξετάσθηκαν από το ανωτέρω Συμβούλιο, διότι, όπως ρητώς εξέθεσαν τα μέλη του κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου ανήκει η προστασία στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς και ότι τα θέματα του χαρακτηρισμού μνημείων και της αναγνώρισης «της κοινοχρησίας» οδού ως προϋφισταμένης του 1923 διέπονται από διαφορετικές διαδικασίες (βλ. πρακτικό 18/30.6.2016 σελ. 105-114).
Συνεπώς, οι προαναφερθέντες ισχυρισμοί των διαδίκων προβάλλονται αλυσιτελώς και είναι απορριπτέοι.
14. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω πρέπει να απορριφθεί η αίτηση και να γίνει δεκτή η παρέμβαση.
Δ ι ά τ α ύ τ α
................. Απορρίπτει την αίτηση. .................. Δέχεται την παρέμβαση. .........
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 6 Ιουλίου 2017 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στις 21 Νοεμβρίου 2018.
Ο Πρόεδρος του Ε΄ Τμήματος Ο Γραμματέας
Αθ. Ράντος Δ. Λαγός
(* Παρατήρηση των ΦτΒ) :
Το 3-Μελές Διοικητικό Εφετείο Τριπόλεως, με την πρόσφατη (27.11.2018) Απόφασή του Α – 139 / 2018 :
Δέχεται την 27-8-2014 υπ. Αρ. 82/2014 Αίτηση Ακυρώσεως Κατοίκων της Βέργας και
Ακυρώνει την από 25-7-2014 Απόφαση του ΣΥΠΟΘΑ ΠΕ Μεσσηνίας (Πρακτικά 7/25-7-14 και 5/2014), επαναφέροντας σε ισχύ το έγγραφο 985/4-3-2014 της Δ/νσης Πολεοδομίας Καλαμάτας και την επ' αόριστον διακοπή εργασιών της 45/2012 Αδείας Δομήσεως του αιτούντος και του συνεταίρου του και της σχετικής αναθεωρήσεώς της (πράγμα που συνιστά Ανάκληση αυτών των αδειών), ενώ
Απορρίπτει την από 10-3-2015 υπ. Αρ.15/2015 Παρέμβαση του αιτούντος και του συνεταίρου του.
Κατά το Δικαστήριο, η επικυρωθείσα ως άνω επ' αόριστον διακοπή εργασιών ισοδυναμεί με Ανάκληση της ενδίκου οικοδομικής αδείας 45/2012 μετά της σχετικής αναθεωρήσεώς της.
