Ζούμε σε έναν κόσμο βακτηρίων και ποτέ δε θα μπορέσουμε να βρεθούμε μπροστά από την ικανότητα εξέλιξής τους. Οι αντοχές της ανθρωπότητας θα φανούν από το πόσο ‘’πίσω’’ θα μείνουμε σε αυτή τη κούρσα".
Τι είναι τα αντιβιοτικά;
Είναι χημειοθεραπευτικά φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία και την πρόληψη βακτηριακών λοιμώξεων, χωρίς να έχουν καμία δράση απέναντι στους ιούς. Τα αντιβιοτικά λειτουργούν με δυο τρόπους, είτε σαν βακτηριολυτικά (σκοτώνουν το βακτήριο), είτε σαν βακτηριοστατικά (αναστέλλουν την ανάπτυξη του βακτηρίου). Παρασκευάστηκαν πριν από 50 περίπου χρόνια. Μέχρι τότε πολλές βακτηριακές λοιμώξεις, που σήμερα θεραπεύονται πολύ εύκολα, ήταν θανατηφόρες.
Τι συμβαίνει σήμερα;
Σήμερα έχουμε την εμφάνιση μιας νέας απειλής: πολλές από τις λοιμώξεις θα μπορούσαν να γίνουν θανατηφόρες σήμερα, γιατί τα μικρόβια που τις προκαλούν έχουν γίνει ανθεκτικά στα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούμε.
Στην Ευρώπη σήμερα πάνω από 25.000 άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους, λόγω της κατάχρησης αντιβιοτικών. Η ‘’ανθεκτικότητα’’ αυτή των μικροβίων οδηγεί σε θανατηφόρες λοιμώξεις. Η ανησυχία όμως προέρχεται από τους λοιμοξιολόγους, οι οποίοι προβλέπουν ότι δε θα έχουμε σύντομα καινοτόμα αντιβιοτικά για να καλύψουν τα κενά που έχουν προκύψει στη θεραπεία.
Ο κατάλογος με τα προβλήματα που προκαλούν τα αντιβιοτικά είναι μακρύς. Η χρόνια χρήση αντιβιοτικών από τα παιδιά έχει επίσης συσχετισθεί με αναπτυξιακές διαταραχές εγκεφάλου. Μελέτη έχει δείξει ότι τα παιδιά που έχουν δεχθεί περισσότερα από 20 σχήματα αντιβιοτικής θεραπείας στις ηλικίες 1-12 ετών είχαν 50% περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από αναπτυξιακές διαταραχές.
Η Ελλάδα δυστυχώς παραμένει πολύ ψηλά στη λίστα της υπερσυνταγογράφησης αντιβιοτικών και της υψηλής αντοχής των αντιβιοτικών της κοινότητας, ενώ κατέχει τα πρωτεία στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ευρώπη!
Γιατί φτάσαμε έως εδώ;
Οι λόγοι είναι πολλοί και γνωστοί στην επιστημονική κοινότητα.
• Η υπερκατανάλωση αντιβιοτικών από τους πολίτες
• Η υπερσυνταγογράφηση από τους γιατρούς
• Τα αντιβιοτικά στην τροφική αλυσίδα
• Η μεταφορά της ‘’ανθεκτικότητας’’ των αντιβιοτικών από τις μετακινήσεις πληθυσμών
• Η έλλειψη αυστηρών κανόνων υγιεινής στα νοσοκομεία
Τα παραπάνω αποτελούν τους κυριότερους λόγους’’ αχρήστευσης’’ των αντιβιοτικών.
Τι συμβαίνει στην κτηνοτροφία με τα αντιβιοτικά;
Στις ΗΠΑ τα 2/3 της συνολικής χρήσης αντιβιοτικών έχει ως αποδέκτες τα ζώα, με τη δικαιολογία από τους παραγωγούς, ότι με τον τρόπο αυτό προλαμβάνονται οι λοιμώδεις ασθένειές τους. Σύμφωνα με ένα πρόσφατο άρθρο του Επίκουρου Καθηγητή Παιδιατρικής Σπυρίδη Νικόλαου, αυτή η δικαιολογία δεν είναι εντελώς αληθινή. Είναι γνωστό ότι συγκεκριμένα αντιβιοτικά δρουν στον οργανισμό ως αυξητικοί παράγοντες, αυξάνουν δηλαδή τη μάζα του ζώου. Πολύ πρόσφατα διέρρευσε μια πολύ ανησυχητική είδηση από την Κίνα, όπου οι κτηνοτρόφοι χορηγούν τεράστιες ποσότητες κολιστίνης, ενός αντιβιοτικού που προκαλεί την αύξηση του βάρους, ενώ συγχρόνως αποτελεί το τελευταίο όπλο για μια σειρά ανθεκτικών παθογόνων βακτηρίων.
Αυτή η πραγματικότητα μπορεί να μας οδηγήσει αιώνες πίσω, τότε που το ανθρώπινο είδος κινδύνευε με αφανισμό λόγω επιδημιών. Η μοναδική διαφορά είναι ότι τότε δεν υπήρχαν αντιβιοτικά, ενώ τώρα υπάρχουν αλλά ο άνθρωπος αποφάσισε να αυτοκαταστραφεί.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε;
• Κοινό κρυολόγημα (συνάχι, κόπωση, πόνος στα κόκκαλα και στους μύες, πυρετός): ΟΧΙ στα αντιβιοτικά: τα κρυολογήματα μπορεί καμία φορά να διαρκέσουν περισσότερο από 2 εβδομάδες. Τα αντιβιοτικά είναι τελείως άχρηστα ακόμα και αν η ρινική καταρροή είναι κολλώδης ή κιτρινωπή ή άλλου χρώματος: το κοινό κρυολόγημα οφείλεται αποκλειστικά σε ιούς στους οποίους όπως είπαμε ΔΕΝ δρουν τα αντιβιοτικά.
• Ωτίτιδα: σε πολύ μικρά παιδιά μπορεί ο παιδίατρος να αποφασίσει να δώσει αντιβιοτικό. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων κάτι τέτοιο δεν χρειάζεται.
• Φαρυγγίτιδα – Αμυγδαλίτιδα: ΟΧΙ αντιβιοτικά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Η κυνάγχη και η φαρυγγίτιδα είναι στις περισσότερες περιπτώσεις, ιογενείς. Μόνο ο γιατρός θα κρίνει αν χρειάζεται αντιβιοτικό, ποιο αντιβιοτικό και σε τη δοσολογία!
• Βρογχίτιδες: ΟΧΙ αντιβιοτικά. Στην πλειοψηφία τους οι λοιμώξεις στα παιδιά και στους ενήλικες είναι ιογενείς, άρα τα αντιβιοτικά είναι άχρηστα. Σε παροξυσμούς χρόνιας βρογχίτιδας μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να χρειαστεί αντιβιοτικό αν το κρίνει ο γιατρός σας. Στις περισσότερες περιπτώσεις το αντιβιοτικό είναι άχρηστο.
• Διάρροιες: ΟΧΙ αντιβιοτικά. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι διάρροιες είναι ιογενείς άρα τα αντιβιοτικά είναι άχρηστα. Ακόμα και οι διάρροιες μικροβιακής αιτιολογίας συχνότατα αυτοθεραπεύονται και έτσι δεν είναι αναγκαίο το αντιβιοτικό.
Σε κάθε περίπτωση ο γιατρός είναι ο μοναδικός αρμόδιος για να αποφασίσει τη χορήγηση αντιβιοτικού. Ακόμα όμως και ο γιατρός θα πρέπει πάντα να λαμβάνει υπόψη του το μεγάλο πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής όταν σκέφτεται να χορηγήσει αντιβιοτικά.
Συμπερασματικά
Τα αντιβιοτικά είναι μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της ανθρωπότητας. Μπορεί να γίνουν όμως πολύ βλαπτικά για την υγεία μας, αν δεν χρησιμοποιούνται σωστά για το σκοπό που φτιάχνονται. Οι γιατροί πρέπει να το συνειδητοποιήσουν, οι ασθενείς να το πιστέψουν και το κράτος να αναλάβει τις ευθύνες του.
Οι κρατικοί φορείς υγείας πρέπει να γνωρίζουν ποιος συνταγογραφεί, πόσο και γιατί συνταγογραφεί. Η συνταγογράφηση πρέπει να γίνεται βάση πρωτοκόλλων και το σημαντικότερο από όλα, να απαγορευτεί η πώληση αντιβιοτικών χωρίς ιατρική συνταγή. Είμαστε η μοναδική Ευρωπαϊκή χώρα που επιτρέπει ακόμα σε οποιονδήποτε και για οποιοδήποτε λόγο να αγοράσει αντιβιοτικές ουσίες.
Ας διαφυλάξουμε τα αντιβιοτικά, μπορούν να μας σώσουν τη ζωή!
Ευάγγελος Μιχαήλ - Παιδίατρος
