Το 1829 όταν πλέον έχει ολοκληρωθεί η Παλιγγενεσία ο Π. Μανούσος επιστρέφει στην Ελλάδα με πλοίο από την Αλεξάνδρεια και εγκαθίσταται στην Κυπαρισσία την ιδιαιτέρα πατρίδα του,Ιατρός πλέον, πράγμα δυσεύρετο εκείνη την εποχή και μάλιστα , πτυχιούχος Πανεπιστημίου της Ιταλίας. Λίγα χρόνια μετά ορίζεται διοικητικός Νομοϊατρός Τριφυλίας . Ο Π. Μανούσος είναι ένα πρόσωπο για το οποίο οι ιστοριογράφοι σιωπούν. Αλλά η ιστορία δεν είναι σιωπή. Ο ιατρός Μανούσος συντάσσει την έκθεση περί της Υγειονομικής κατάστασης της Τριφυλίας, το 1838 για την Κυβέρνηση, έκθεση από την οποία αντλούμε σπουδαίες ιστορικές και ιατρικές πληροφορίες για την εποχή του...
Ο Αμβρόσιος Φραντζής στο έργο του «Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος , Εν Αθήναις από το Τυπογραφείο Κ. Ράλλη» που εκδίδεται το 1831 και ολοκληρώνεται το 1841, χρόνο κατά τον οποίο ο Π. Μανούσος ευρίσκεται στην Κυπαρισσία και γράφει: «…Ο Δράμαλης καταπιεσμένος , από τας προρρηθείσας αιτίας και ασθενών ων και θεωρών παντελή την έλλειψη των τροφών , απέστειλε εις την Ζάκυνθο τον οικειώτερον και επιστήθιο Γραμματέα του Παναγιώτη Μανούσο εκ Κυπαρισσίας δια να προμηθεύσει τρόφιμα από τας Ιονίους νήσους , τα μεν τρόφιμα, καθ΄ όσον ηδυνήθη επρομήθευσεν, αλλά εχέφρων ών , διότι αν ο Μανούσος ήθελε επέστρεψε στην Κόρινθο κατά τον Σεπτέμβριο, ήθελε ευρεθεί παρών κατά της τελευτής του Δράμαλη και οι Οθωμανοί ήθελον άφευκτα τον θανατώσει…».

Την ίδια χρονιά αποκαλύπτεται το μυστήριο για τον Π. Μανούσο
Αθην. Εφημερίδα « Ο Ζέφυρος» τη 3 Αυγούστου 1841 , αρ. φυλ. 43 , σελ. 168,-169,.
Στην πρώτη σελίδα του φύλλου και με τον τίτλο Φιλολογία γράφει :

Ο κ. Π. Μανούσος ή η προδοσία της Πατρίδος

«Η προδοσία κατά της πατρίδος ενομίζετο παρά των προγόνων μας, και παρ΄ άλλων εθνών ακόμη το πλέον αισχρό έγκλημα , δια το οποίον οι άνθρωποι του παλιού κόσμου έμειναν αδυσώπητοι κατά των προδοτών ως και εις τους πλέον στενούς συγγενείς των…
Όταν εμείς θέλοντες να αποκτήσουμε την ελευθερία μας αγωνισθήκαμε να συντρίψουμε τις αλύσεις του τουρκικού ζυγού η σάλπιγγα της επανάστασής μας, καταβροντήσασα εις όλα τα πλάτη της γης τα τετραπέρατα προσκαλούσε τους φιλελεύθερους λαούς και υπερασπίσουν την Μητέρα των φώτων και των επιστημών και οι εκλογείς δεν εφείστηκαν να χύσουν και την τελευταία ρανίδα του αίματός των.
Ο εκ Κυπαρισσίας κ Παναγιώτης Μανούσος δεν έφτασε και δεν κεντήθηκε από το αίσθημα πατριωτισμού, αλλά ενωθείς με το Δράμαλη οπλίσθηκε και ήρθε μετά χαράς κατά της τυραννουμένης πατρίδας, να σφάξει εις διάφορους πολέμους τους αδελφούς τους αδελφούς του Έλληνες, και με τη δάδα στα χέρια να πυρπολήσει και αυτή τη πατρική του οικία . Τόσο ενεργητικό μέρος υπέρ του Δράμαλη και κατά της Ελλάδας δεν έλαβε άλλος , νομίζομε , παρά τον κ. Μανούσο ο οποίος έτρεχε παντού να φέρει τροφές κλπ. και εν γένει έπραττε όσα δεν μπορούσε για να δει καταδυναστευομένη τη Πατρίδα του, και καθώς μας βεβαιώνουν άνθρωποι οι οποίοι τον έβλεπαν αγωνιζόμενο , φαρμάκι έβγαλε από τους μυκτήρες του, όταν τα όπλα των Ελλήνων τους κατατρόπωσαν. Απορίας άξιο όμως είναι το να μην αποθάνει από τη λύπη του, όταν ίδε ματαιωμένους τους δόλιους κατά της πατρίδας σκοπούς του.
Δεν είναι τόσο παράξενο να αναφαίνονται εις διαφόρους εποχές μισεροί προδότες κατά της πατρίδας τους, όσο ανήκουστο θέλει φανεί εις τα χρονικά της Ιστορίας μας , το να εκστρατεύσει ο κ. Π. Μανούσος κατά της πατρίδας του δια να σφάξει και παλουκώνει τους αδελφούς του , και μολαταύτα αν ευρίσκεται ήδη σε δημόσιο υπηρεσία . Δικαίως όσο μπορεί κανείς να αγανακτήσει κατά της Κυβέρνησης , βλέποντες τον κ. Μανούσο βραβευμένο με τίτλο διοικητικού ιατρού εις Τριφυλία , ως να ήταν εκδούλευση και αρετή το έγκλημα της προδοσίας κατά της πατρίδας . Δεν δύναται ο κ. Μανούσος να αρνηθεί την κατά των Ελλήνων εκστρατεία του και το μίσος το οποίο είχε κατ' αυτών . Διότι τούτο είναι πασίγνωστο, και επομένως, ο ίδιος ο υιός του, δικαιολογών δημοσίως την μητέρα του, δεν λέγει άλλο, ειμή ότι καλώς έπραξε επειδή δεν μπορούσε να αρνηθεί τις χάριτες του αφέντου του Δράμαλη και έτσι φανεί αχάριστος . Μας συγχωρεί όμως να του πούμε ότι πολύ λίγα έχει να πει και να δικαιολογηθεί, καθ΄ ότι αν ήταν φιλόπατρις και αν δεν ήθελε την καταδούλωση της Πατρίδας του , μπορούσε να πράξει , αν όχι ότι ο Θεμιστοκλής εν Περσία, ο οποίος ήπιε το κώνειο , για να μην φανεί ούτε αχάριστος προς τον φιλοξενήσαντα Μονάρχη, ούτε και τη πατρίδα του να βλάψει, μπορεί λέγομε να φύγει και έτσι να μην στιγματιστεί από την ιστορία του Έθνους του.»

Η απολογία

Εφημερίδα των Αθηνών «Ο Ζέφυρος» Κυριακή 17 Αυγούστου 1841 αρ. φυλ. 47 σελ. 185 -187
Κύριε συντάκτα του Ζεφύρου
Έν παιδάριο από το δέκατο της ηλικίας του έτος και εισέτι διεφθαρμένο , αγύρτη στο επάγγελμα , αγνώριστο στο κοινό εις το οποίο προσέρχεται ως φιλόλογος, δια της κατά του Διοικητικού γιατρού Τριφυλίας κ. Π. Μανούσου , φιλολογικής όπως αυτός ονομάζει διατριβής του καταχωρημένης εις το υπ΄ αρ. 43 φύλλο της εφημερίδος «Ζέφυρος», γνωστός δε μόνο μόνο στα πλημμελειοδικεία Καλαμών και Τριπόλεως και εις τους παρ΄ αυτοίς εισαγγελείς, από τα οποία καταδικάστηκε άμα πάτησε το 15 της ηλικίας του έτος , δια την αισχρά και αξιόμεμπτο διαγωγή του, ο Π. Φωτιάδης λέγω , κυριευμένος από θερσίτικη αμετροέπεια ως αναίσχυντος , παρουσιάζει με λέξεις θερσίτικας και πομπώδεις ως να συναγωνίσθηκε μετά των γενναίων της Ελλάδος πολεμιστών, σε καιρό όπου δεν ήταν ούτε 4 ετών έκτρωμα, όταν εξερράγη η επανάστασή μας…
… αναγκάζομαι να εκθέσω σύντομο βιογραφία του Π. Μανούσου χάριν της αλήθειας και προς καταισχύνη του βδελυρού παιδαρίου και της συντροφιάς του η οποία είναι κοσμημένη με τα παράσημα στάσεων και αποστασιών 1832, 1834, και 1839 .
Ο Π. Μανούσος αναγκασθείς να αφήσει , την ουδεμία άλλη των Ελληνικών πόλεων παρά των Οθωμανών μαστιζόμενη πατρίδα του , την Κυπαρισσία , μετέβη κατά το 1809 έτος εις την Μακεδονία , εις την πόλη των Σερρών , μετερχόμενος τον εμπορικό βίο , με γιγαντιαία πρόοδο της υπολήψεώς του , ώστε μεταξύ μικρού διαστήματος προκάλεσε τον έπαινο και την εύνοια , των μεγαλεμπόρων της πόλεως αυτής και με τέτοια υπόληψη ζητήθηκε κατά το έτος 1814 από το Δράμαλη και προσλήφθηκε στην αυλή του ηγεμόνα και γίνεται Γενικός Ταμίας , Γραμματέας της Οικονομίας και διευθυντής του μετά της Βιέννης και των άλλων ευρωπαϊκών πόλεων εκτεταμένου εμπορίου του , έχαιρε δια της εξαίρετης διαγωγής του την εύνοια όχι μόνο του ηγεμόνα εκείνου αλλά και όλων των Μακεδόνων , ώστε εξ αυτής περιέθαλψε ως άλλος Ιωσήφ εν Αιγύπτω , τον δυστυχή λαό εκείνων των μερών. Κατά το 1817 προσκληθείς ο Δράμαλης από το Σουλτάνο Μαχμούτ να μεταβεί στη Κωνσταντινούπολη συμπεριέλαβε μετ΄ αυτού και τον Π. Μανούσο . Εις την Μητρόπολη εκείνη διαμένων έχαιρε την υπόληψη των ομογενών και συμπατριωτών του Πελοποννησίων και ως εκ των εθνικών και φιλελληνικών ιδιοτήτων του με τις οποίες υπάρχει εκ γενετής προικισμένος ΄Κατηχήθηκε κατά το 1819 από τον ιατρό Ευάγγελο Μαξικού τα περί της μέλλουσας επανάστασης κατά της τυραννίας . Τόση δε ήταν η προς αυτόν των συνεταίρων της Φιλικής εταιρείας εμπιστοσύνη , ώστε ο Ιάκωβος Κορνηλίου και Ι. Μυλωνάς ενθουσιώντες τον παρακινούσαν να εισάξει ει δυνατόν και τον Δράμαλη στην εταιρία και έτσι να εμπιστευτεί εις αυτόν συνεργεία της ανωτάτης αρχής η μεγαλυτέρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εντός της Ελλάδος ηγεμονία την οποία μετά την επανάσταση να παραδώσει αμαχητί εις την Ελληνική αρχή , ευκόλως κατέπεισε , τους ενθουσιώντες τούτους συνεταίρους και φίλους του , ότι τέτοιον Οθωμανό δεν είναι δυνατόν να πραχθεί κατά του έθνους του μια τέτοια προδοσία και τους συμβούλευσε να βαδίζουν προς τον σκοπό αυτό με περισσότερη σύνεση και φρόνηση . Κατά δε τον Ιούνιο του 1820 διορισθείς ο Δράμαλης Αρχιστράτηγος της κατά του Αλή Πασά της Ηπείρου εκστρατείας , συμπαρακολούθησε και ο Π. Μανούσος , όπου υπήρξε ο μόνος των εν τοις πράγμασι χριστιανών στρατιωτικών και πολιτικών προστάτης , βοήθησε το Συνταγματάρχη Α. Βλαχόπουλο και τον ενδόξως πεσόντα Αθανάσιο Διάκο, δια να διορθώσουν ο μεν κατά την δυτική , ο δε κατά την ανατολική Ελλάδα οπλαρχηγοί , και τους απέστειλε δια να ευρεθούν κατά τον Ιανουάριο του 1821 έτους στις θέσεις τους, με προφανέστατο της ζωής του κίνδυνο, ακολούθως κατώρθωσε να αναχωρήσουν και οι άλλοι κατά τα Ιωάννινα οπλαρχηγοί επιβουλευόμενοι και τον πασιά των Ιωαννίνων τον Μπασόμπεη και τότε συμπεριλαβών και αυτός την αρτίως αιχμαλωτισθείσα την πολυάριθμη των ενδόξων Μποτζαραίων οικογένεια μετέβη στην Θεσσαλία , διαφυλάξας αμόλυντο την νέα Μάρκαινα και τις λοιπές της οικογενείας γυναίκες και από αυτές τις συνήθεις των βαρβάρων προσβλητικές ύβρεις. Πόσες δε νέες εξ όλης της Ηπείρου οι οποίες αποφεύγουσες την Σκύλα, ήτοι τον γυναικωνίτη του Αλή Πασά είχαν πέσει στη Χάρυβδη , στα χέρια δηλ. των άλλων βαρβάρων ελευθέρωσε ο γνήσιος αυτός Έλληνας , τούτο ομολογείτα από τον Διοικητή κ. Πάνο Ράγκο και τον Νίκο Θέου και πολλούς άλλους Ηπειρώτες , οι οποίοι ιδία αντιλήψει γνωρίζουν τα διατρέξαντα. Περί τον Μάϊο του 1821 έτος της επαναστατησάντων των Θεσσαλομαγνητών ο κηρυττόμενος από τον αναίσχυντο Φωτιάδη προδότης, ελπίζων καθώς και οι λοιποί Πατριώτες ότι ήθελεν ανθέξουν οι επαναστήσαντες κάτοικοι του Βόλου, προφασισθείς ασθένεια δεν ακολούθησε τον Δράμαλη στην κατ' αυτών εκστρατεία του , αλλά την ακόλουθον νύχτα προσκληθείς μετά δακρύων παρά Αλεξάνδρου γαμπρού του Μητροπολίτη Δημητριάδος , του Οικονόμου Ζαγοράς και των πολλών προυχόντων του Βόλου , πρόφτασε και διέσωσε από τις φλόγες του πυρός τις κωμοπόλεις Μηλιές, Δρακιά, Άγιο Λαρεύντη, και λοιπά χωριά ελευθερώσας και πλήθος λαού ως εκ της θέσεως του από το μαχαίρι και τις ρομφαίες των βαρβάρων και επομένως όταν ο Δράμαλης διατάχθηκε να εκστρατεύσει κατά της Πελοποννήσου, γνωρίζων ένας βάρβαρος ότι ο Π. Μανούσος δεν ήθελε ακολουθήσει ευχαρίστως απερχόμενος κατά της πατρίδος, δεν τον διέταξε να ακολουθήσει , αλλά έμεινε στη Λάρισα και ούτε ένοπλος ούτε άοπλος εισήλθε κατά της πατρίδος του της Πελοποννήσου , έτρεξε με δικαιολογημένη πρόφαση δια θαλάσσης δια να σώσει όσους συγγενείς και ομογενείς δυνηθεί από τα εχθρικά ξίφη , δεν είχε μαζί του τροφές, τέτοια επιφόρτιση δεν έλαβε , αλλά αν τη ελάμβανε ήξευρε να την αποφύγει με κάθε ενδεχόμενη προφασιολογία , απέρασε δε μόνος επιβάτης σε ένα αγγλικό πλοίο τον οποίο τον παρέλαβε δια παρακλήσεως του κ. Δραγόνα . Στην Κόρινθο βρήκε τους εχθρούς της πατρίδας του νικημένους και κακώς έχοντες, την δε Πατρίδα του ελευθέρα και ανύποπτο αφού εξεπλήρωσε και σε αυτό το μέρος το πατρικό χρέος του ελευθερώσας τέσσερες χωρικούς Κορινθίους εμπόρεσε δια της θείας πρόνοιας να αναχωρήσει στη Ζάκυνθο, την ημέρα που αποβίωσε ο Δράμαλης. Κι από εκεί μετά από λίγο πήγε δια Ιταλία όπου σπούδασε την Ιατρική και αποπερατώσας τις σπουδές του επέστρεψε στη πατρίδα του ζων τιμίως , βοηθώντας και ευεργετών δια του επιστημονικού επαγγέλματος του τους ενδεείς συμπολίτες του, μεταξύ των οποίων συναριθμείται και η αποτρόπαιος οικογένεια του αγνώμονα κατηγόρου του. Τέτοια ήταν του Π. Μανούσου η διαγωγή και αυτή κατά της πατρίδος του προδοσία...Ο Π. Φωτιάδης και ο Πατήρ του συλληφθέντες επ΄ αυτοφώρω προδότες της πατρίδας δεν ήθελαν μιαίνει επί πλέον τη γη . Παραλείπω τις πραγματικές ενέργειες του βδελυρού και ανυπόληπτου πατρός αυτού, όσες διαχειρίσθη υπό τις εμπνεύσεις των κυρίων του αποστατών δια να εκραγεί η αποστασία του 1834, ο οποίος φέρει μέχρι τούδε , τα στίγματα της αποστασίας.
Τέτοιος είναι, ας μάθει
Εν Κυπαρισσία τη 9 Αυγούστου 1841
Μ.Μ.
Ο ένθερμος υποστηριχτής του Μανούσου όμως δεν δίνει πληροφορίες , ούτε εξηγεί, γιατί την κρίσιμη ώρα της Επανάστασης έμεινε αξιωματούχος του Δράμαλη, όταν οι άλλοι, οι πολλοί θυσιάστηκαν για την Πατρίδα , έδωσαν την ζωή τους , τα πλούτη τους, το βιός τους χάριν της Παλιγγενεσίας.
Επίσης ο Π. Μανούσος δεν ανευρέθη , στα αρχεία των Φιλικών, ούτε σ΄ αυτό του Σέκερη, ούτε εις τα Αρχεία της Τσαρικής Αστυνομίας.
Τα επιχειρήματα θεωρούνται μικρά και ανίσχυρα, πάντως μη δικαιολογούντα την παρουσία του Π. Μανούσου στην εξουσία του Δράμαλη , ακόμα και όταν σάλπισαν οι ήχοι της Επανάστασης .
Στην στάση που αναφέρεται ο απολογητής πρόκειται για την Μεσσηνιακή Επανάσταση εναντίον της Αντιβασιλείας την περίοδο της Βαυαροκρατίας, που αποτυχούσα κατέληξε με την εκτέλεση του Γιαννάκη Γκρίτζαλη πλην όμως έχει γίνει αποδεκτή στη λαϊκή συνείδηση.
Ο Παναγιώτης Μανούσος πέφτει θύμα κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση της Τριφυλίας το 1864, από την φατρία του Γρηγοριάδη.

Αυγή Αριθ. φυλ. 1243 , 6 Αυγούστου 1864, σελ. 2
«Εν κατόπιν του άλλου μεταβαίνουν εις την άλλην ζωήν τα θύματα των κακουργιών του Γρηγοριάδου δια να αιτήσουν παρά του θεού την επί των παθημάτων της δικαιοσύνην , την οποίαν επί της γης τοις ηρνήθησαν έως τώρα οι άνθρωποι .Την 29 Ιουλίου απεβίωσε ο σεβάσμιος γέρων Παναγιώτης Μανούσος ιατρός , αφείς λύπη απαρηγόρητο εις ολόκληρο την πολυπληθή κοινωνία της Κυπρισσίας , εις ην διεκρίνετο ως το πρότυπο της αρετής …. Οι ληστές ουδόλως ευχαριστηθέντες εις την διαρπαγή ολοκλήρου της κινητής περιουσίας του , ουδ.΄ αρκεσθέντες εις τον εμπρησμό της οικίας του , τον έθεσαν εις τα χειρότερα βασανιστήρια δια να τοις δώσει χρήματα , μετά πολυειδείς δε βασάνους , του αφήρεσαν τα ενδύματά του και τον αφήκαν γυμνό. Έκτοτε ούτε να κατακλιθεί ηδύνατο , ούτε να φάγει , εκοιμάτο καθήμενος επί υποστηριγμάτων και διετηρήθη με ζωμόν μέχρι της ημέρας καθ΄ ην εν τη εξοχική κατοικία του οικία απεβίωσεν , άμα ακουσθέντος του θανάτου του απαξάπαντες οι κάτοικοι της Κυπαρισσίας έδραμον και έφερον το νεκρόν του εις την πόλιν και τον ενταφίασαν μεγαλοπρεπώς , θρηνούντες δια την στέρησή του και καταρώμενοι τον φονέα του ….»
Και ότι οι συνθήκες της πολιτικής αλλάζουν και οι άνθρωποι υπηρετούν ιδιοτέλειες, ο Π. Φωτιάδης επανέρχεται με άλλο λόγο άλλη διάθεση , τώρα ο εχθρός είναι ο Αθανάσιος Γρηγοριάδης .Η πολιτική σκοπιμότητα επισκιάζει και θολώνει την Ιστορία. Η Επανάσταση και τα γεγονότα της παραμορφώνονται , χάριν του φατριασμού και της σπουδαρχίας, κυρίως μέσα από την σιωπή να δημιουργηθούν μυθοπλασίες και φαντασιακά αφηγήματα προς δημιουργία πλούτου , και πολιτικής καριέρας.

Επίσκεψη ενός τάφου

Ήτοι του Π. Μανούσου θύματος του Αθ. Γρηγοριάδη
Αυγή, αριθ. φυλ. 1255, 22 Αυγούστου 1864 , σελ. 3
«Εις το έρημο και σιωπηλό τούτο κοιμητήριο , εις την συνέλευση των νεκρών, όπου η βάρβαρη λεηλασία της δυστυχούς πόλεως έπεμψε προώρως εδώ. Εδώ όπου πάσα νύκτα οι σκιές συνομιλούν και ζητούν εκδίκηση κατά της αδικίας , ήλθες και εσύ σήμερα, ω! σεβάσμια σκιά του Π. Μανούσου , αφού απέπιες στις έσχατες ημέρες του βίου σου, το ποτήρι της δυστυχίας μέχρι τρυγός . Ω κόσμε ! οποία αλλόκοτα ! οποίας περιπέτειας παρουσιάζεις εκάστοτε εις την σκηνή του μεγάλου θεάτρου σου ! Αδυσώπητος ειμαρμένη οποίας παραδόξου μεταβολές ευρίσκει ο ταλαίπωρος άνθρωπος εις το πολυκύμαντο της ζωής στάδιο ! Επέπρωτο, ω σεβάσμιε φίλε , συ ο εν πολυτελεία βιώσας , εσύ ο διαπρέψας άλλοτε εις μεγαλοπρεπέστατες αυλές, εις θαλάμους στίλβοντες από χρυσό και κρύσταλλο , να τελευτήσεις σε πενιχρά και ετοιμόρροπη εξοχική κατοικία , σε φάτνη να πούμε καλύτερα , στην οπαία ως άστεγος κατέφυγες ως εις το έσχατο άσυλο . Φρικτή ήταν η νύχτα της 12 Σεπτεμβρίου 1863 όταν μέσα σε μία ώρα έχασες τα πάντα . Μύριες κραυγές των βαρβάρων και αγρίων λεηλατών ακούσθηκαν πάνω από την οικία σου, όμοιοι οι άγριοι με τις ορδές των Ινδών, αγριότεροι εκείνων , τους οποίους η ρομφαία του Ταμερλάνου και Βαγιαζήτου οδηγούσαν άλλοτε, εκσφεντόνισαν χάλαζα πετρών και σφαιρών κατά της στέγης σου. Εκπορθούν την οικία σου, κατά της οποίας έγειρεν η πρώτη έφοδος , αρπάζουν την περιουσία σου όλη , εμβάλλουν παντού το πύρ, το οποίο ωρυόμενο ως θηρίο , υψώνεται αίφνης ως Βεζούβιος, αποτεφρώνον και ερημούν. Κατάκοιτος τότε και ασθενής, είδες συ την απαίσια εκείνη λάμψη, είδες τις φλόγες να σε περικυκλώνουν, και ενώ τα πολυαγαπημένα σου γυμνά διασκορπίζονταν, ενώ τα βρέφη έκλαιγαν και έφευγαν όπως αποφύγουν το μαχαίρι των δημίων, ανίστασαι γυμνός και έρπων διέφυγες το πυρ. Αλλά οποία φρίκη !! έξωθεν της οικίας σου άλλη τραγωδία παρίσταται. Βλέπεις την νύμφη σου την ωραία Κυριακή (*) πίπτουσα υπό το απαίσιο κρότο των πολυβόλων, κυλίεται εις το αθώο αίμα της και σπαράσει ωδυνώμενη από τις αλγηδόνες . Ζητάει βοήθεια αλλά δεν έχει δύναμη να κινηθεί , οι δε φονείς της απέναντι καγχάζουν , μύριες ύβρεις εκφωνούνται. Βαβαί οποία βαρβαρότης! οποία θηριωδία! οι αχρείοι ! δεν εφείσθησαν της ωραιότητας, δεν συμπαθούν εις την αθωότητα , αλλά και πάλι πυροβολούν. Έντρομος εσύ τότε και αμήχανος ποιο δρόμο να πάρεις , πυροβολούμενος και απειλούμενος, βλέπεις συνάμα την πυρκαγιά 14 οικιών. Το παν αντηχεί από πυροβολισμούς από κραυγές θλίψης και απελπισίας , ενωμένες με φωνές λυσσώδεις και άγριας χαράς και με καρδιά βαρυαλγούσα εισέρχεται σε οικία όπου άφθονα είχε χύσει τις ευεργεσίες του , με την ελπίδα να έχει άσυλο και παραμυθία. Αλλά φευ της αχαριστίας ! αντί τούτου βρίσκει χλεύη και εμπαιγμούς.
Οκτακόσιες τραγωδίες στην πόλη συνάμα παρίστανται. Κάθε σπίτι και ένα θέατρο απηνούς λεηλασίας.
Π. Φ.
Η Κυριακή νύφη του Μανούσου πρόκειται για την Κυριακή του Κοκκέβη αδελφή του πολιτικού Ευσταθίου Κοκκέβη, θύμα και αυτή της Οκτωβριανής επανάστασης της Τριφυλίας του 1863 . Οι δύο μεγάλες οικογένειες της Τριφυλίας ενώθηκαν και αυτό είχε την πολιτική προέκταση και επίπτωση.
Ο Π. Φωτιάδης και εδώ δεν παύει να αναφέρεται εις την περίοδο, που ο Π. Μανούσος, ήταν στην αυλή του Δράμαλη, πλην όμως τώρα δεν ήταν όνειδος.