Στο συνέδριο του Λάυμπαχ (26 Ιανουαρίου – 12 Μαΐου 1821), ο Καποδίστριας κατάφερε να ασκήσει αμυντική πολιτική υπέρ της Επανάστασης, αποσοβώντας την επέμβαση των δυνάμεων της ιερής συμμαχίας εναντίον της. Ουσιαστικά τότε η Ελληνική Επανάσταση ξέφυγε από τον άμεσο κίνδυνο της καταστολής της. Τις προσπάθειες του Καποδίστρια ενίσχυσε η απήχηση που είχε στην ορθόδοξη Ρωσία ο απαγχονισμός του πατριάρχη Γρηγορίου Ε´. Τότε εισηγήθηκε στον τσάρο Αλέξανδρο την επέμβασή του υπέρ των Ελλήνων.
Στις 6 Ιουλίου 1821 εκδόθηκε έντονη ρωσική διακοίνωση προς την οθωμανική κυβέρνηση και ανακλήθηκε από την Κωνσταντινούπολη ο Ρώσος πρεσβευτής Στρόγκανωφ. Και δεν έφτανε αυτό. Τον Αύγουστο η κατάσταση στις ρωσο-τουρκικές σχέσεις επιδεινώθηκε. Ο ρωσο-τουρκικός πόλεμος μόλις που αποσοβήθηκε. Ωστόσο, ο φόβος μιας πιθανής ρωσο-τουρκικής σύρραξης ανάγκασε την πύλη να κρατά ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στα σύνορά της με τη Ρωσία, αδυνατώντας να στείλει ενισχύσεις κατά των επαναστατημένων Ελλήνων.
Τις πρώτες προσπάθειες τοπικής διοικητικής οργάνωσης της Επανάστασης από τη «Μεσσηνιακή Γερουσία» και το «Αχαϊκό Διευθυντήριο», ακολούθησε η «Γερουσία της Πελοποννήσου» στις Καλτεζές. Σκοπός της Συνέλευσης των Καλτεζών ήταν η δημιουργία πολιτικής αρχής από τους προκρίτους, με απώτερο στόχο όμως, αυτοί να προλάβουν την άφιξη του αδελφού του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, Δημητρίου Υψηλάντη. Ουσιαστικά και αυτή η συνέλευση, μετά την υπαναχώρηση των νησιωτών, ήταν αυθαίρετη και εκπροσωπούσε μόνο τα συμφέροντα και τις βλέψεις των προκρίτων της Πελοποννήσου. Κατά τον Finlay η συνέλευση ήταν «ολιγαρχική ή σωστότερα μια επιτροπή των ολιγαρχικών». Και συνεχίζει: «… ο λαός που είχε πάρει τα όπλα για να κατακτήσει την ελευθερία του αποκλείστηκε από την εκλογή των κυβερνητών του…». Από αυτή τη συνέλευση προέκυψε όμως, το πρώτο επίσημο νομικό κείμενο της σύγχρονης Ελλάδας και ο πρώτος Καταστατικός της Χάρτης και ο «Οργανισμός της Πελοποννησιακής Γερουσίας».
Κινητικότητα υπήρχε και στην υπόλοιπη επαναστατημένη Ελλάδα. Μετά την διακήρυξη του Άνθιμου Γαζή «Προς τους λαούς της Ζαγοράς, των Φερών και της Αγυιάς» στις 7 Μαΐου 1821, τα χωριά του Πηλίου, του Αλμυρού και της Αγυιάς ξεσηκώθηκαν και ψήφισαν στις 11 Μαΐου, στο Βελεστίνο, στα πρότυπα του συντάγματος του Ρήγα, τη «Βουλή της Θετταλομαγνησίας». Πρόεδρος εκλέχθηκε ο Άνθιμος Γαζής.
Μετά όμως την άφιξη του Δημητρίου Υψηλάντη και την ανάληψη της στρατιωτικής αρχηγίας από αυτόν αλλά και τη σύγχρονη κάθοδο στο Μοριά του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και του Θεοδώρου Νέγρη έπρεπε να υπάρξει ένα νέο κυβερνητικό σχήμα που θα κάλυπτε τη διοίκηση του Αγώνα με αντιπροσώπους και από τα υπόλοιπα επαναστατημένα μέρη, όπως η Στερεά Ελλάδα και τα νησιά. Οι δυο Φαναριώτες «μοίρασαν» την Στερεά Ελλάδα. Ο Μαυροκορδάτος «πήρε» τη δυτική και ο Νέγρης την ανατολική. Έτσι έγιναν δύο τοπικές συνελεύσεις στη Στερεά Ελλάδα, στο Μεσολόγγι και στα Σάλωνα (Άμφισα).
Στη Συνέλευση των Σαλώνων, της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, πήραν μέρος εβδομήντα ένας πρόκριτοι και καπετάνιοι και τρεις κληρικοί. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και αντιπρόσωποι από την Θεσσαλία με επικεφαλής τον Άνθιμο Γαζή. Στη συνέλευση υπήρχαν δύο τάσεις. Η μία, που εκφραζόταν από τον Θεόδωρο Νέγρη, συντηρητική και εχθρική προς τον Δημήτριο Υψηλάντη και τη Φιλική Εταιρεία και η άλλη, που εκπροσωπούσε ο Γαζής, ήταν φιλελεύθερη και σαφώς δημοκρατική. Η συνέλευση επικύρωσε τους εκπροσώπους καθώς και τους τόπους της καταγωγής τους και συστάθηκε δημοκρατικά, κυρίως λόγω της παρουσίας του Άνθιμου Γαζή, η εκτελεστική εξουσία της που ονομάστηκε «Άρειος Πάγος». Λίγο αργότερα όμως ο Άρειος Πάγος χωρίστηκε σε δυο στρατόπεδα και αφού επικράτησε ο Νέγρης, ο Άνθιμος Γαζής αγαναχτισμένος, αποχώρησε.
Στο Μεσολόγγι, με συνοπτικές διαδικασίες και τη συμμετοχή μόνο τριάντα δύο προκρίτων και καπετάνιων, συστάθηκε η «Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος». Εδώ όλες οι εξουσίες πέρασαν στα χέρια του Μαυροκορδάτου. Οι αντιπρόσωποι από την πρώτη ημέρα, ψήφισαν:
«Ο εκλαμπρότατος πρίγκηψ Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, του οποίου όχι μόνον εγνωρίσθησαν ο ζήλος και αι προς την πατρίδα εκδουλεύσεις, αλλά και δια την όσην δικαίως χαίρει κοινήν υπόληψιν, παρεκλήθη δια γραμμάτων κοινών των προκρίτων και καπετάνων των επαρχιών μας, να λάβη την φροντίδα του να ρυθμίση την παρούσαν Συνέλευσιν. Ωνομάσθη Πρόεδρος του Συνεδρίου, και θέλει προεδρεύει εις όλας μας τας Εκκλησίας».
Ανδρέα Ζ. Μάμουκα, «Τα κατά την αναγέννησιν της Ελλάδος» «Ήτοι, συλλογή των περί την αναγεννώμενην Ελλάδα συνταχθέντων πολιτευμάτων, νόμων και άλλων επισήμων πράξεων από του 1821 μέχρι του 1832» τόμος Α΄ 24 – Αθήνα 1839
Από αυτές τις συνελεύσεις προέκυψαν τοπικοί οργανισμοί διοίκησης και βέβαια πληρεξούσιοι για την επερχόμενη Εθνική Συνέλευση ή Βουλή.
Το ίδιο έγινε και στην Πελοπόννησο. Σε δύο συνελεύσεις που έγιναν διαδοχικά στα Βέρβενα και στη Ζαράκοβα, μετά από έντονες διαφωνίες και ρήξεις, έγινε ανασύσταση της Πελοποννησιακής Γερουσίας με πρόεδρο τον Δημήτριο Υψηλάντη. Με εισήγησή του καταρτίστηκε και εκεί νέος Γενικός Οργανισμός, ανάλογος αυτών της Στερεάς Ελλάδος. Σύμφωνα με την εισήγηση της Φιλικής και του Δημητρίου Υψηλάντη η εκλογή των εφόρων ήταν έμμεση:
«….Ο λαός εκάστης επαρχίας των τε χωρίων και της πολιτείας αυτής να εκλέξη τα αξιώτερα μέλη του με ψήφους, προς τα οποία να δίδη επιτροπικήν και πληρεξουσιότητα έγγραφον. Αυτά τα εκλεχθέντα παρά του λαού μέλη να εκλέξωσι με ψήφους τους γενικούς Εφόρους της επαρχίας, και να δώσουν προς αυτούς ενυπόγραφον γράμμα πληρεξουσιότητος, δυνάμει του οποίου να ενεργώσιν, ων ο αριθμός θέλει είναι έξ. Οι γενικοί Έφοροι της επαρχίας, με την ψήφον των ως άνωθεν εκλεχθησομένων μελών του λαού, να συνεκλέγουν τους υποεφόρους των χωρίων και αυτοί οι υποέφοροι να υποτάσσωνται εις τους γενικούς εφόρους, αναφέροντες προς αυτούς παν ότι ανήκει και δίδοντες λόγον περί πάντων…
…Οι Γενικοί Έφοροι θέλουν εκλέγει από τα μέλη της Εφορίας των με ψήφους τον αξιώτερον, και να τον στέλλωσι μέλος της Γερουσίας της Πελοποννήσου. Όλα τα άνωθεν ψηφοφόρα υποκείμενα θέλουν είναι ισόψηφα, και οι περισσότεραι ψήφοι θέλουν υπερισχύσει…».
Ανδρέα Ζ. Μάμουκα, τόμος Α΄12-13 – Αθήνα 1839
Ο οργανισμός που εισηγήθηκε ο Δημήτριος Υψηλάντης απορρίφθηκε στην πρώτη φάση, αλλά μετά από εξεγέρσεις και αλλαγές και προσθήκες εγκρίθηκε τροποποιημένος στη Ζαράκοβα. Η συμφωνία προέβλεπε ότι η Πελοποννησιακή Γερουσία θα συνέχιζε τη λειτουργία της τουλάχιστον μέχρι την κατάληψη της Τριπολιτσάς. Τότε εμφανίστηκαν τα πρώτα σύννεφα διαφωνιών πάνω από την Επανάσταση. Αν και άλωση της πρωτεύουσας των Τούρκων στον Μοριά έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, η Γερουσία συνέχισε τις εργασίες της. Ο Δημήτριος Υψηλάντης ήταν τυπικά πρόεδρος της Γερουσίας χωρίς να καταφέρει όμως ποτέ να καταργήσει ουσιαστικά τα προνόμια των προεστών. Μετά την Α΄ Εθνοσυνέλευση, όπου στις 27 Δεκεμβρίου εγκρίθηκε και ο οργανισμός της, η Πελοποννησιακή Γερουσία συνεδρίαζε στην Επίδαυρο. Στη συνέχεια η έδρα της μεταφέρθηκε στην Κόρινθο, ενώ τον Φεβρουάριο του 1822 εγκαταστάθηκε στην Τριπολιτσά. Τότε ο Υψηλάντης αντικαταστάθηκε από τον επίσκοπο Βρεσθένης Θεοδώρητο με αντιπρόεδρο τον Ασημάκη Φωτήλα. Η Πελοποννησιακή Γερουσία συνέχισε τις εργασίες της μέχρι τις 30 Μαρτίου 1823 όταν στην Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους, καταργήθηκαν οριστικά οι τοπικοί οργανισμοί.
Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς, η Επανάσταση είχε καταλάβει σχεδόν όλο τον Μοριά. Οι Τούρκοι κατείχαν ακόμη τα κάστρα της Μεθώνης και της Κορώνης, της Πάτρας, του Ρίου και του Ναυπλίου. Το κύρος του Δημητρίου Υψηλάντη είχε όμως καταρρακωθεί και αφού οι αντιπολιτευτικές διαθέσεις των Μαυροκορδάτου και Νέγρη κλιμακώνονταν, ο Υψηλάντης έπρεπε να αντιδράσει. Μετά από πολλές συσκέψεις με τον Βάμβα, τον Αναγνωστόπουλο, τον Παπαφλέσσα και άλλους Φιλικούς αποφάσισε με μια εξαιρετικά αιχμηρή εγκύκλιο που έστειλε σε όλες τις επαρχίες στις 6 Οκτωβρίου 1821, να καλέσει τους αντιπροσώπους τους σε Εθνοσυνέλευση για να συζητηθούν όλα τα κατά τόπους προβλήματα, να πάρουν αποφάσεις και να ψηφίσουν το πολίτευμα. Οι Έλληνες από όχλος επαναστατών έπρεπε να γίνουν έθνος. Το πρόβλημα ήταν όμως ότι είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους Φιλικούς.
Ένα σοβαρό θέμα της διοργάνωσης της Α΄ Εθνοσυνέλευσης ήταν η έδρα της. Φυσιολογικά η εθνοσυνέλευση θα έπρεπε να γίνει στην Τριπολιτσά. Η πανώλη που είχε απλωθεί όμως στην πόλη απέτρεψε οποιαδήποτε τέτοια σκέψη. Η έδρα της συνέλευσης μεταφέρθηκε στο Άργος.
Τα κυριότερα γεγονότα της προετοιμασίας της Α΄ Εθνοσυνέλευσης συνοψίζονται σε ένα χρονολόγιο:
Οκτώβριος 1821
Ο Υψηλάντης έστειλε εγκύκλιο σε όλες τις επαρχίες για να καλέσει τους αντιπροσώπους τους σε Εθνοσυνέλευση
Οι νησιώτες επιλέγουν τους πληρεξούσιος παραστάτες τους
Ο Υψηλάντης και κάποιοι οπλαρχηγοί της Πελοποννήσου πήγαν στο Άργος για να οργανώσουν μια προπαρασκευαστική τοπική σύνοδο πριν την Εθνοσυνέλευση
Νοέμβριος 1821
Από τις 4 μέχρι τις 9 Νοεμβρίου ο Μαυροκορδάτος συγκάλεσε συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος στο Μεσολόγγι και επιλέχθηκαν οι παραστάτες για την Εθνοσυνέλευση
Από τις 15 μέχρι τις 20 Νοεμβρίου και ο Θεόδωρος Νέγρης συγκάλεσε στα Σάλωνα συνέλευση της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος και εκεί εκλέχθηκαν οι παραστάτες για την Εθνοσυνέλευση
Δεκέμβριος 1821
Την 1η Δεκεμβρίου, οι περισσότεροι πρόκριτοι της Πελοποννήσου, παρά τις αντιδράσεις τους για την προεδρία του Δημητρίου Υψηλάντη, έφτασαν στο Άργος.
Η ορκωμοσία των «παραστατών» έγινε στο Άργος στις 2 Δεκεμβρίου, όπως είχε οριστεί αρχικά από τον Δημήτριο Υψηλάντη. Μαζί με τους αντιπροσώπους έφτασαν όμως στο Άργος και πολλά ένοπλα τμήματα που τους ακολουθούσαν.
Την επόμενη ημέρα, 3 Δεκεμβρίου, έφθασαν σταδιακά όλοι οι πληρεξούσιοι παραστάτες από την Ανατολική Χέρσο Ελλάδα, τα νησιά (Σπέτσες, Ύδρα και Ψαρά), τη Δυτική Χέρσο Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Επικράτησε τεταμένη ατμόσφαιρα με απειλές, όπως παλιότερα στα Βέρβενα και τη Ζαράκοβα, για σφαγή των προκρίτων από τους στρατιωτικούς. Και πάλι ο Κολοκοτρώνης κατάφερε να κατευνάσει τα πάθη.
Στις 11 Δεκεμβρίου ο Υψηλάντης, ο Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί αποχώρησαν από το Άργος για να ενισχύσουν την πολιορκία του Ακροκόρινθου.
Για να αποφευχθούν ενδεχόμενες εμφύλιες, ένοπλες συγκρούσεις η Α΄ Εθνοσυνέλευση συνέχισε τις εργασίες της, στις 20 Δεκεμβρίου 1821, στο χωριό Πιάδα (Νέα Επίδαυρος) υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου με νέα ορκωμοσία των παραστατών και εκλογή συντακτικής επιτροπής του πολιτεύματος.
Ιανουάριος 1822
Tην 1η Ιανουαρίου κατατέθηκε για ψήφιση στην ολομέλεια υο «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος».
Στις 5 Ιανουαρίου ψηφίστηκε το Σύνταγμα και εκλέχθηκαν τα 33 μέλη του Βουλευτικού
Στις 8 και 9 Ιανουαρίου επικυρώθηκε το ψήφισμα για τη συγκρότηση ενιαίου στρατιωτικού οργανισμού
Στις 15 Ιανουαρίου εκλέχτηκαν τα πέντε μέλη του Εκτελεστικού, τα οποία με τη σειρά τους ορίζουν το δεκαμελές «Συμβούλιον των Μινίστρων» και έληξαν οι εργασίες της Εθνοσυνέλευσης.
Στις 16 Ιανουαρίου διορίστηκαν τα μέλη του Βουλευτικού και ορίστηκε ως προσωρινή έδρα της Διοίκησης, η Κόρινθος.
Στην Α΄ Εθνοσυνέλευση συντάχθηκε η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος και ορίστηκε ο τρόπος της προσωρινής διοίκησης του Ελληνικού Κράτους. Ο Ιταλός Vincenzo Gallina και οι Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και Θεόδωρος Νέγρης συνέταξαν το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδος, το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος». Στα παραρτήματά του αναγράφεται η πρώτη απόφαση για τη μορφή της ελληνικής σημαίας:
ρδ. Τα χρώματα του Εθνικού σημείου, και των σημαιών της θαλάσσης και ξηράς διορίζονται τα εξής: κυανούν και λευκό.
ρζ. Το Εκτελεστικόν Σώμα θέλει προσδιορίσει τον σχηματισμόν των σημαιών και του εθνικού σημείου.
Τις αποφάσεις της Α΄ Εθνοσυνέλευσης εκτός από τον πρόεδρο Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο προσυπογράφουν οι «κατά κλήρον» (κλήρωση) εκπρόσωποι:
Ορίστηκε δε ότι η «Διοίκησις» θα γινόταν από το «Βουλευτικόν» και το «Εκτελεστικόν» ενώ το «Δικαστικόν» θα λειτουργούσε ανεξάρτητα. Η απονομή της Δικαιοσύνης θα γινόταν στα «Κριτήρια» (δικαστήρια). Οι εκλογές για τους πληρεξούσιους, δεν ήταν τακτικές ενώ δεν υπήρχε κανένας περιορισμός για τον αριθμό των αντιπροσώπων κάθε επαρχίας. Εκτός όμως από τους αντιπροσώπους των επαρχιών στην Εθνοσυνέλευση πήραν μέρος και οι συνήγοροι, δηλαδή αυτοί που τους έστελνε ο «Άρειος Πάγος».
Αν και δεν αναφέρονται στους υπογράφοντες τα πρακτικά, στην Α΄ Εθνοσυνέλευση συμμετείχαν και οι:
Δημήτριος Υψηλάντης: πρόεδρος του Βουλευτικού και μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας
Παπαφλέσσας: μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας
Αναστάσιος Πολυζωίδης (Μελένικο, κοντά στο Σαντάνσκι της Βουλγαρίας)
Ασημάκης Φωτήλας: μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας
Πανουργιάς: αντιπρόσωπος Σαλώνων (Άμφισα)
Αναγνώστης Δεληγιάννης: αντιπρόσωπος Καρύταινας
Νικόλαος Βιλαέτης: αντιπρόσωπος Ηλείας
Χριστόδουλος Άχολος: αντιπρόσωπος Ηλείας και μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας
Θεόκλητος Φαρμακίδης
Βενιαμίν Λέσβιος: εκλέχθηκε από την Πελοποννησιακή Γερουσία για να πάρει μέρος στην Α΄Εθνοσυνέλευση, αναφέρεται και στα μέλη του Βουλευτικού.
Εμμανουήλ Χατζηαντωνίου: αντιπρόσωπος Κάσου
Θεοχάρης Ολύμπιος Κεφάλας: προεστός από τη Θεσσαλία
Δημήτριος Περρούκας ή Μπερρούκας
Χριστόδουλος Ματακίδης ή Ματακής: αντιπρόσωπος Σάμου
Χριστόδουλος Καψάλης: πολιτικός κριτής (προεστός) της Σάμου από τη φατρία των Καρμανιόλων
Γεώργιος Ντεμπεγιώτης ή Δεμπεγιώτης: αντιπρόσωπος Μεσσηνίας
Δημητράκης Ρομανόπουλος ή Ρομανάς: αντιπρόσωπος Μεσσηνίας
Χρονίας-Πολυχρόνιος Ι. Δροσινός: αντιπρόσωπος Θεσσαλίας και Αγράφων
Αλέξανδρος Νάξιος
Αντώνιος Αλμπέρτος: αντιπρόσωπος Τήνου
Γεώργιος Μαυρομάτης: αντιπρόσωπος από την Κατούνα Αιτωλοακαρνανίας
Στο ‘Εκτελεστικόν’ εκλέχθηκαν οι:
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, πρόεδρος
Αθανάσιος Κανακάρης, αντιπρόεδρος
και μέλη οι
Αναγνώστης Παπαγιαννόπουλος (Δεληγιάννης)
Ιωάννης Ορλάνδος και
Ιωάννης Λογοθέτης.
Στο πολυμελές ‘Βουλευτικό’ πρόεδρος ήταν ο Δημήτριος Υψηλάντης, αντιπρόεδρος ο Σωτήριος Χαραλάμπης, α΄ γραμματέας ο Ιωάννης Σκανδαλίδης και μέλη:
Και αφού από την Α΄ Εθνοσυνέλευση προέκυψε κυβέρνηση, αυτή θα έπρεπε να καλύψει τις άμεσες ανάγκες του αγώνα. Έτσι αποφάσισε να συναφθούν δυο εσωτερικά δάνεια, το ένα για 5.000.000 τουρκικά πιάστρα, και το δεύτερο για 2.000.000 πιάστρα. Κανείς όμως δεν έδειχνε πρόθυμος να συνεισφέρει και έτσι με διάταγμα της 4ης Μαρτίου 1822, κηρύχθηκε αναγκαστικό το δάνειο των 5.000.000 τουρκικών πιάστρων και υποχρεώθηκαν να συμβάλουν σε αυτό οι «έχοντες», δηλαδή ο κλήρος, οι έμποροι, οι ιδιοκτήτες ακινήτων και γενικά όλοι οι πλούσιοι. Αλλά το αναγκαστικό αυτό δάνειο δεν επαρκούσε για να καλυφθούν οι άμεσες ανάγκες. Έτσι, στις 9 Μαρτίου 1822 και αφού η όλη κατάσταση για την εξέλιξη του αγώνα διαφαινόταν ζοφερή, αποφασίστηκε να συναφθεί ένα εξωτερικό δάνειο από 1.000.000 ισπανικά τάληρα.
