Η τοποθεσία επιλέχθηκε από τον βασιλιά µε στρατηγική, καθώς του επέτρεπε να εποπτεύει και να ελέγχει ελεύθερα το βασίλειο στο σύνολό του αλλά και ολόκληρο τον θαλάσσιο χώρο. 

Ανακαλύφθηκε έπειτα από ανασκαφές που άρχισαν το 1912 και ολοκληρώθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο! Χτίστηκε το 13ο αιώνα π.Χ. από το βασιλιά Νέστορα, γιο του Νηλέα, που πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο με 90 πλοία. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στα σημαντικότερα μνημεία της μυκηναϊκής Ελλάδας. Αποτελεί ένα υπερσύνολο μέσα στο οποίο εντάσσονται ποικίλα κτήρια, μεταξύ των οποίων 105 ισόγεια διαμερίσματα και άλλοι χώροι. Η μεγάλη ορθογώνια «Αίθουσα του θρόνου», με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και οι αποθήκες με τα αποθηκευτικά αγγεία είναι τα πιο σημαντικά του διαμερίσματα.
Τα κύρια κτήριά του είναι το νοτιοδυτικό, το κεντρικό, το βορειοανατολικό και η αποθήκη κρασιού. Εχουν βρεθεί τοιχογραφίες που παριστάνουν λυράρηδες και γρύπες (σύμβολο της εξουσίας του Νέστορα), δάπεδα με γραπτές διακοσμήσεις, δωμάτιο αρχείων, ενώ υπάρχουν και χίλιες πινακίδες, όπου διασώζεται η δεύτερη πιο παλιά μορφή της γλώσσας μας, η αρχαία ελληνική διάλεκτος της Γραμμικής Γραφής Β’.

Ο θολωτός τάφος, βορειοανατολικά του Ανακτόρου του Νέστορα

 

Περίπου 90 μέτρα από την πύλη, προς τα βορειοανατολικά, περνώντας μέσα από έναν ελαιώνα, φτάνει κανείς σ´ ένα θολωτό τάφο, που η θόλος του αναστηλώθηκε στα 1957 από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Αν και κτισμένος με μικρές πλακωτές πέτρες, είναι ωστόσο μεγάλος τάφος, με διάμετρο 9.35 μ. Η θόλος είχε καταρρεύσει μέχρι το επάνω μέρος του ανωφλιού και ο τάφος είχε γεμίσει με χώματα που βρέθηκαν τελείως ταραγμένα, γιατί προφανώς είχε συληθεί στην αρχαιότητα. Οι συλητές όμως ήταν ασυνήθιστα απρόσεκτοι, και γι´ αυτό μεγάλης αξίας ευρήματα απόμειναν στον τάφο. Ανάμεσα στα αντικείμενα που βρέθηκαν, περιλαμβάνονται πολλά χρυσά, μαζί και μια βασιλική σφραγίδα με παράσταση φτερωτού γρύπα, δύο δαχτυλίδια, κοσμήματα σε σχήμα γλαύκων, κι ένα περίαπτο σε σχήμα ασπίδας. Επίσης 250 χάντρες από αμέθυστο και διάφορους άλλους λίθους, καθώς και θραύσματα από χάλκινα όπλα κλπ. Στον θολωτό αυτό τάφο, διαπιστώθηκαν έθιμα ταφής απολύτως όμοια με αυτά των Μυκηνών, Θηβών και άλλων κέντρων της πρωτομυκηναϊκής εποχής (16ος αιώνας π.X.).

 

 

Ο τάφος του Πολεµιστή Γρύπα

Λίγα µέτρα µακρύτερα από το παλάτι, στον δρόµο για τη Χώρα, µόλις το 2015 δυο ξένοι αρχαιολόγοι ο Τζακ Ντέιβις και η Σάρον Στόκερ ανακάλυψαν κάτι το αναπάντεχο. Μέσα σ’ έναν λακκοειδή τάφο, που χρονολογείται γύρω στο 1500 π.Χ., βρήκαν ολόκληρο το περιεχόµενό του. Ο ασύλητος αυτός τάφος εικάζεται, ότι ανήκει σ’ έναν Μυκηναίο Πολεµιστή, ο οποίος µέσα σ’ ένα ξύλινο φέρετρο εκτός από τον εαυτό του έκρυβε κι έναν αµύθητο θησαυρό. Στα δεξιά του, στο κάτω µέρος είχε όπλα και στ’ αριστερά του κοσµήµατα. Βρέθηκαν 8 περίτεχνες χτένες από ελαφαντόδοντο, απόδειξη εµπορικών σχέσεων µε την Αφρική, αλλά και καθρέφτης, αφού πρόκειται όχι µόνο για έναν πλούσιο και φιλόδοξο αλλά κυρίως εντυπωσιακό άνδρα µε µαύρες µακριές µπούκλες σύµφωνα µε την οπτικοποίηση που µας δίνουν τα υπερσύγχρονα επιστηµονικά µηχανήµατα.

Τρεις µήνες οι αρχαιολόγοι έβλεπαν και αγωνιούσαν για µια χρυσή αλυσίδα που έφερε ο σκελετός στη θέση του λαιµού. 80 εκατοστά µήκος µε τροµερά επιδέξια περίτεχνο δέσιµο, µια τεχνική που επίσης παραπέµπει σε µινωίτες τεχνίτες. Το πολυτελές χρυσό ξίφος  δεν µας δίνει την σιγουριά αν πρόκειται για όπλο ή στολίδι. Ο πολεµιστής µε το ίδιο ακριβώς σπαθί αποδίδεται ανάγλυφα σε µια εικόνα οµηρικής µάχης κι αυτό είναι παράδοξο αφού µιλάµε για αιώνες πριν τον Όµηρο. Η παράσταση αυτή της µάχης αποτυπώνεται σ’ έναν σφραγιδόλιθο που πιθανόν φορούσε στο χέρι του µε την ιδιαιτερότητα ότι δεν είναι εφικτό να την παρατηρήσεις µε γυµνό µάτι παρά µόνο µεγεθύνοντας τη µε ειδικό φακό, κι αυτό είναι ένα ακόµη στοιχείο προηγµένου πολιτισµού.
Η σπουδαιότητά της ανακάλυψης αυτής έγκειται στο γεγονός πως η πεποίθηση περί σαφή διαχωρισµού µεταξύ των πολιτισµών ίσως και να µην υφίσταται αφού όλα συνηγορούν υπέρ µιας πολιτισµικής αλληλεπίδρασης µεταξύ των δύο πολιτισµών µέσα στους αιώνες. Oι έρευνες στην περιοχή συνεχίζονται.

Το Πρόπυλο

Το Πρόπυλο αποτελούσε την κύρια είσοδο προς το Κεντρικό Κτήριο του Ανακτόρου. Ηταν προσιτό από τα νοτιοδυτικά δια μέσου μιας ευρύχωρης υπαίθριας αυλής, επιστρωμένης με ασβεστοκονίαμα. Το Πρόπυλο, σχήματο Η, διαμορφωνόταν από δύο στοές συνδεόμενες με μια κεντρική θύρα, ενώ ένας ξύλινος ραβδωτός κίονας στήριξε τη στέχγη της κάθε στοάς. Διασώζονται οι λίθινες βάσεις των κιόνων με το γύψινο περίζωμα, που διακοσμούσε το κατώτατο άκρο τους. Το δάπεδο του Πρόπυλου ήταν επιχρισμένο με ασβεστοκονίαμα, ενώ οι τοίχο του έφεραν τοιχογραφίες με ζώα, αρχιτεκτονήματα, ένθρονες θεές, καθώς και πομπή δωροφόρων, σύμφωνα με τα μινωικά πρότυπα. Μικρό γύψινο βάθρο στην εξωτερική αριστερή πλευρά του ίσως όριζε τη θέση του φρουρού, ο οποίος ήλεγχε ταυτόχρωνα την κύρια είσοδο και το παρακείμενο Αρχείο. Δεξιά του Πρόπυλου, πυργοειδής κατασκευή λειτουργούσε ενδεχομένως ως φρουραρχείο.

H Αυλή

Η εσωτερική, ευρύχωρη και επιστρωμένη με κονίαμα Αυλή οδηγούσε στο Μέγαρο με την Αίθουσα του Θρόνου και σε όλες τις πτέρυγες του Κεντρικού Κτηρίου. Στη δεξιά πλευρά της διαμορφωνόταν υπόστυλη στοά με δύο ξύλινους ραβδωτούς κίονες, που στήριζαν εξώστη. Από τον εξώστη οι αξιωματούχοι του ανακτόρου μπορούσαν να παρακολουθούν άνετα τις τελετές, που συχνά λάμβαναν χώρα στην Αυλή. Αριστερά της Αυλής βρίσκεται διαμέρισμα με δύο δωμάτια, τα οποία έχουν ερμηνευτεί ως κυλικείο και αίθουσα αναμονής. Στο δάπεδο του κυλικείου είναι ορατές πολλές κύλικες, αλλοιωμένες και υαλοποιημένες από την πυρκαγιά, που κατέστρεψε το ανάκτορο στα τέλη του 13ου αι. π.Χ. Στην αίθουσα αναμονής διασώζεται θρανίο με γραπτή διακόσμηση, πάνω στο οποίο ενδεχομένως κάθονταν οι επισκέπτες πριν παρουσιαστούν στον ηγεμόνα.

Η βορειοανατολική πλευρά του Ανακτόρου

Στη βορειοανατολική πλευρά του Κεντρικού Κτηρίου διατηρείται το καλύτερα σωζόμενο τμήμα της αρχικής πρόσοψης του Ανακτόρου, σε ορισμένα σημεία στο ύψος περίπου ενός μέτρου. Στο μέσο της υπήρχε ένας πυλώνας, με ξύλινο κίονα στην πρόσοψή του. Ο πυλώνας άνοιγε βορειοανατολικά σε περιτειχισμένη αυλή, από τον τοίχο της οποίας διερχόταν πήλινος αγωγός, που διοχέτευε το Ανάκτορο με τρεχούμενο νερό. Σε παλαιότερες οικοδομικές φάσεις ο πυλώνας οδηγούσε στην βορειοανατολική πύλη, η οποία συνέδεε την ακρόπολη με το νεκροταφείο, που περιελάμβανε τον Θολωτό Τάφο ΙV. Boρειότερα της αυλής και εκτός των ορίων του Ανακτόρου είχε κατασκευασθεί ένα ανεξάρτητο, δίχωρο κτίσμα με σειρές πιθαριών στο εσωτερικό του. Από τα πήλινα σφραγίσματα που βρέθηκαν εντός του, το κτήριο ταυτίζεται με την Αποθήκη του Οίνου. Στις πρόσφατες ανασκαφές που διενεργήθηκαν στον χώρο, βρέθηκαν στοιχεία που τεκμηριώνουν παλαιότερες φάσεις κατοίκησης.

Νοτιοδυτικό κτήριο: Το Ανάκτορο του Νηλέως

Το Νοτιοδυτικό Κτήριο, γνωστό και ως Ανάκτορο του Νηλέως, καταλαμβάνει ένα μεγάλο τμήμα του ανακτορικού συγκροτήματος. Θεωρείται λίγο παλαιότερο από το Κεντρικό Κτήριο και ταυτίζεται με το Ανάκτορο του Νηλέως, πατέρα του Νέστορος. Μια ευρύχωρη αυλή οδηγεί σε έναν προθάλαμο, με δύο ξύλινους κίονες στην πρόσοψη και έναν στο κέντρο. Αριστερά του προθάλαμου βρίσκεται μια μεγάλη αίθουσα, πιθανώς η παλαιότερη αίθουσα του θρόνου. Τέσσερις ή έξι κίονες στήριζαν την οροφή και μαζί με το χαμηλό βάθρο στα δεξιά της εισόδου επιβεβαιώνουν την επισημότητα της αίθουσας. Το συγκρότημα περιελάμβανε υπαίθριες αυλές, αποθήκη κρασιού, σκευοθήκες, λουτρό, διαδρόμους, φωταγωγό, κλιμακοστάσιο που οδηγούσε στον όροφο και μια διώροφη πυργοειδή κατασκευή. Από τον προθάλαμο όροφο και μια διώροφη πυργοειδή κατασκευή. Από τον προθάλαμο διασώθηκαν θραύσματα τοιχογραφιών με παραστάσεις ζώων, πομπής πλοίων αλλά και μιας εντυπωσιακής σκηνής μάχης σε ποταμό. Στην ευρύτερη περιοχή νότια του Νοτιοδυτικού Κτηρίου έχουν εντοπιστεί κατάλοιπα οικιών της πρώιμης μυκηναϊκής περιόδου (ΥΕΙ-ΙΙ, 1680-1500 π.Χ.) περίπου) καθώς και αποσπασματικά σωζόμενο τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου, που προστάτευε την ακρόπολη του Εγκλιανού την ίδια περίοδο.

Η Αίθουσα του Θρόνου

Η μεγάλη και επιβλητική Αίθουσα του Θρόνου αποτελούσε τον πυρήνα της βασιλικής διοίκησης. Ηταν ο χώρος, όπου ο άναξ (βασιλιάς) υποδεχόταν τους σημαντικότερους ξένους επισκέπτες και τους εκπροσώπους των άλλων μυκηναϊκών βασιλείων. Ηταν επίσης ο χώρος των πολιτικών και εμπορικών διαβουλεύσεων, των θρησκευτικών και τελετουργικών εκδηλώσεων. Στο κέντρο της αίθουσας δεσπόζει μεγάλη λατρευτική εστία. Την πλαισίωναν τέσσερις, ξύλινοι ραβδωτοί κίονες, οι οποίοι στήριζαν ένα υπερώο και ένα οπαίο για τον εξαερισμό της αίθουσας. Ηταν επιχρισμένη με κονίαμα και διακοσμημένη με φλογοειδή, σπειροειδή, οδοντωτά σχέδια και πιθανόν με διάστικτους ρόδακες. Δεξιά της εισόδου, στο μέσο του βόρειου τοίχου, διατηρείται η θέση του θρόνου, ο οποίος ενδεχομένως ήταν ξύλινος, διακοσμημένος με ελεφαντόδοντο και άλλα πολύτιμα υλικά. Δύο κυκλικές κοιλότητες στο δάπεδο κοντά στον θρόνο, συνδεόμενες μεταξύ τους με αύλακα, έχουν ερμηνευτεί ως θέσεις τέλεσης σπονδών. Η αίθουσα ήταν πλούσια διακοσμημένη στο δάπεδο, στους τοίχους και στην οροφή με πολύχρωμα γραμμικά και εικονιστικά θέματα. Πίσω από τον θρόνο εικονίζονταν λέοντες και γρύπες, ενώ δεξιά σκηνή συμποσίου. Από τη σύνθεση του συμποσίου προέρχεται η μορφή μουσικού, που παίζει πεντάχορδη λύρα.

Το Μέγαρο

Το Μέγαρο ήταν ο σημαντικότερος και επισημότερος χώρος του Ανακτόρου. Εχει ορθογώνια διάταξη και περιβάλλεται από διαδρόμους, βοηθητικά δωμάτια και κλιμακοστάσια, που οδηγούν στον όροφο. Αναπτύσσεται σε τρεις επιμέρους χώρους: το προστώο (αίθουσα), τον προθάλαμο (πρόδρομο) και την Αίθουσα του Θρόνου (δόμο. Το προστώο είχε στην πρόσοψη δύο ξύλινους κίονες ανάμεσα σε παραστάδες, γραπτό δάπεδο και τοίχους διακοσμημένους με ξύλινη επένδυση. Στο προστώο όπως και στον πρόδρομο, διασώζονται βάθρα που ενδεχομένως όριζαν τη θέση των φρουρών. Ιι τοίχοι του προδόμου έφεραν πολύχρωμες τοιχογραφίες και το δάπεδό του ήταν διακοσμημένο με γραμμικά σχέδια. Σώθηκαν σπαράγματα τοιχογραφιών που εικονίζουν τελετουργική σκηνή με πομπή ανδρών και γυναικών, ενδεδυμένων με μακριά ενδύματα και ευμέγεθη ταύρο, που οδηγείται σε θυσία. Το Μέγαρο με τις μεγάλες διαστάσεις του και τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες του απέδιδε την αίσθηση της μεγαλοπρέπειας και της βασιλικής κυριαρχίας.

To Μέγαρο της Βασίλισσας

Ηταν ένα αυτοτελές διαμέρισμα δίπλα στο φρουραρχείο. Περιλαμβάνει υπαίθρια περίκλειστη αυλή, εσωτερικούς διαδρόμους και βοηθητικούς χώρους, Η κεντρική αίθουσα ήταν ένα τετράγωνο κομψό δωμάτιο με τρεις εισόδους, πλούσια διακοσμημένο στην οροφή και στους τοίχους στο κέντρο του διασώζεται κυκλική εστία μικρότερη από την εστία στην Αίθουσα του Θρόνου αλλά παρόμοια διακοσμημένη με φλόγες, ζιγκ-ζαγκ και σπείρες. Οι τοίχοι της αίθουσας κοσμούνταν με νωπογραφίες που εικόνιζαν άγρια θηρία και μυθικά ζώα, όπως λέοντες και γρύπες. Οι νωπογραφίες και η εστία μαρτυρούν την επισημότητα του χώρου, ο οποίος ενδέχεται να μη συνδέεται απαραίτητα με τη βασίλισσα της οποίας τα διαμερίσματα ίσως βρίσκονταν στον άνω όροφο αλλά με τον επικεφαλής και τους αξιωματούχους της φρουράς.

Το βορειοανατολικό κτήριο

Το μεγάλο αυτόνομο συγκρότημα δωματίων βορειοανατολικά του Κεντρικού Κτηρίου, έχει ερμηνευθεί ως εργαστηριακός χώρος. Περιλαμβάνει έξι δωμάτια με διάδρομο ανάμεσά τους και πιθανόν ένα στεγασμένο προστώο με κιονοστοιχία. Τα θεμέλιά του είχαν κατασκευαστεί με αργούς λίθους, ενώ οι τοίχοι του με ωμές πλίνθους και ξυλοδεσιά. Βρέθηκαν πήλινα σφραγίσματα και πολυάριθμες πινακίδες Γραμμικής Β’ γραφής, οι οποίες αναφέρονται σε επισκευές δερμάτινων και μετάλλινων αντικειμένων, σε προμήθειες χαλκού και δεμάτων καθώς και σε εξαρτήματα αρμάτων. Ο μεγάλος αριθμός αιχμών βελών, που βρέθηκε ενδεχομένως δηλώνει τη χρήση του χώρου και ως οπλοστασίου. 

Το Αρχείο του Ανακτόρου

Στο αυτοτελές διαμέρισμα των δύο δωματίων, αριστερά της κύριας εισόδου του Κεντρικού Κτηρίου βρέθηκαν πάνω από 800 πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β'γραφής. Διασώθηκαν καθώς ψήθηκαν από τη φωτιά, που κατέστρεψε το Ανάκτορο γύρω στο 1.200 π.Χ. Στο ένα δωμάτιο του Αρχείου είναι ορατό επιχρισμένο θρανίο, επάνω στο οποίο ενδεχομένως οι γραφείς τοποθετούσαν τις πινακίδες αμέσως μετά την καταγραφή και πριν την ταξινόμησή τους σε ξύλινα ράφια. Η Γραμμική Β' αποδίδει μια πρώιμη μορφή της ελληνικής γλώσσας και είναι η παλαιότερη αναγνωσμένη γραφή σε ευρωπαϊκό έδαφος. Χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για διοικητικούς σκοπούς στα ανάκτορα της μυκηναϊκής Ελλάδας (Μυκήνες, Τίρυθνα, Πύλος, Θήβα) και της Κρήτης. Το Αρχείο αποτελούσε το κέντρο της άσκησης της δημοσιονομικής πολιτικής του Ανακτόρου και χώρο ελέγχου των βιοτεχνικών προϊόντων του. Τα κείμενα των πινακίδων περιλαμβάνουν κυρίως λογιστικούς καταλόγους με τα παραγόμενα αγαθά, τις πρώτες ύλες, τις προσφερόμενες υπηρεσίες, τα ελλείμματα, την κατανομή των φόρων και χρεών καθώς και τη διανομή των αγαθών. Περιέχουν επίσης πολύτιμες πληροφορίες για την πολιτική συγκρότηση του βασιλείου, τη διοικητική διάθρωση, την οικονομία, τη δομή της κοινωνίας και τη θρησκεία. Η μονόχωρη Σκευοθήκη, εξωτερικά του Αρχείου, ανήκει στην τελευταία οικοδομική φάση του ανακτορικού συγκροτήματος και λειτουργούσε ως χώρος αποθήκευσης εκατοντάδων αγγείων και οικιακών σκευών.

Το λουτρό

Ταυτίστηκε από τον Carl Blegen, ανασκαφέα του ανακτόρου, με το βασιλικό λουτρό. Η ομηρική ασάμινθος, πήλινος λουτήρας με σπειροειδείς διακοσμήσεις, είναι ενσωματωμένη σε θρανίο επιχρισμένο με ασβεστοκονίαμα. Πήλινο σκαλοπάτι διευκόλυνε τον λουόμενο να εισέλθει στον λουτήρα. Οι δύο μεγάλοι πίθοι εντός υψηλού, πήλινου θρανίου στη νότια γωνία του δωματίου χρησίμευαν πιθανόν για την αποθήκευση του νερού και αρωματικού ελαίου.
Στους πίθους και στον λουτήρα βρέθηκαν μικρές κύλικες, απαραίτητες για την έκχυση νερού στους λουόμενους. Το δωμάτιο του λουτρού με την πήλινη ασάμινθο μας βοηθά να φανταστούμε την ομηρική σκηνή, όπου η Πολυκάστη, κόρη του βασιλιά Νέστορα, λούζει και περιποιείται τον γιο του Οδυσσέα Τηλέμαχο κατά την παραμονή του στην Πύλο.

Οι σκευοθήκες

Οι σκευοθήκες αποτελούσαν τους χώρους αποθήκευσης των πήλινων αγγείων και των οικιακών σκευών του Ανακτόρου. Στα δωμάτια 18-22 είχαν αποθηκευτεί πολυάριθμα επιτραπέζια σκεύη, κυρίως κύπελλα και κύλικες. Μόνο στη σκευοθήκη 19 βρέθηκαν 2.853 κύλικες, κατεξοχήν αγγείο πόσεως κατά τη μυκηναϊκή περίοδο. Τα σκεύη ήταν τοποθετημένα σε ράφια και βρέθηκαν σχεδόν όλα σπασμένα, καθώς κατέρρευσαν κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς γύρω στο 1200 π.Χ. Εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του Ανακτόρου και ένα μέρος τους ίσως διατίθετο στο εμπόριο. Πιστοποιούν επίσης τη συχνή τέλεση πολυπληθών συμποσίων, ενδεχομένως στην ευρύχωρη υπαίθρια αυλή 88, η οποία επικοινωνούσε με τα δωμάτια 20 και 21. Η οργάνωση πλούσιων συμποσίων στο πλαίσιο θρησκευτικών, κοσμικών και πολιτικών γεγονότων ήταν ένας τρόπος για να επιδειχθεί και ταυτόχρονα να ενισχυθεί εξουσία του άνακτα.

ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΝΕΣΤΟΡΟΣ

- Φωτογραφίες και επιμέλεια κειμένου: Κωνσταντίνα Δρακουλάκου