Ο πεζός λόγος και η ποίηση έκαναν εφικτή την επικοινωνία και τη συνεννόηση μεταξύ των ανθρώπων. Η ποίηση είναι το αρχαιότερο λογοτεχνικό είδος. Πριν την ανακάλυψη της γραφής, ο άνθρωπος δεν μπορούσε να αναπτύξει τον πεζό λόγο επειδή δεν μπορούσε να απομνημονεύσει ακριβώς μια ιστορία ή μια μυθοπλασία. Ποιήματα όμως, κυρίως επικλήσεις και ύμνοι για τους θεούς, μοιρολόγια, θρήνοι ή και χαρούμενα τραγούδια, συνδυασμένα με μουσική και χορό, μπήκαν από νωρίς στην ανθρώπινη επικοινωνία.
Κι έρχεται εδώ ο ποιητής για να τονίσει την αξία του λόγου:
Και να αδερφέ μου
που μάθαμε να κουβεντιάζουμε
ήσυχα, ήσυχα κι απλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα
δε χρειάζονται περισσότερα.
Κι αύριο λέω θα γίνουμε
ακόμα πιο απλοί.
Θα βρούμε αυτά τα λόγια
που παίρνουνε το ίδιο βάρος
σ' όλες τις καρδιές,
σ' όλα τα χείλη,
έτσι να λέμε πια
τα σύκα-σύκα
και τη σκάφη-σκάφη.
Κι έτσι που να χαμογελάνε οι άλλοι
και να λένε:
"Τέτοια ποιήματα
σου φτιάχνω εκατό την ώρα".
Αυτό θέλουμε κι εμείς.
Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε
για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου,
απ' τον κόσμο.
Εμείς τραγουδάμε
για να σμίξουμε τον κόσμο.....

Αναμφισβήτητα ένας από τους μεγαλύτερους και καλύτερους εκπροσώπους της νεότερης ελληνικής ποίησης θεωρείται ο Γιάννης Ρίτσος. Κύριος εκφραστής της ποίησης κοινωνικού προβληματισμού, ο Ρίτσος κατάφερε να αποδώσει σχεδόν απόλυτα τον καημό και τα οράματα του λαού. Σε κάποια έργα του η ποίησή του μπορεί να χαρακτηριστεί πολιτική, στρατευμένη σε μια ιδέα για την οικοδόμηση μιας καλύτερης κοινωνίας με παγκόσμια ειρήνη, για την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων κ.α. Ο Ρίτσος είναι ο πολυγραφότερος Έλληνας ποιητής με διεθνή αναγνώριση και ακτινοβολία, Το έργο του δημιούργησε «σχολή» ποιητών που σαφώς επηρεάστηκαν από αυτό.
Πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, εννέα πεζά κείμενα που ο ίδιος τα χαρακτήριζε μυθιστορήματα, τέσσερα θεατρικά έργα και μελέτες για άλλους ποιητές συγκροτούν το έργο του. Σε αυτό θα πρέπει να προστεθούν χρονογραφήματα, πολλές μεταφράσεις και άλλα δημοσιεύματα χαρακτηριστικά της πένας του. Πολλά από τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες.
Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασιά την Πρωτομαγιά του 1909. Η προσβολή του από την ανίατη τότε φυματίωση και η νοσηλεία του στη «Σωτηρία» τον έφερε κοντά στη μελέτη μαρξιστικών κειμένων και η αριστερή ιδεολογία επηρέασαν βαθύτατα τόσο τη ζωή του αλλά και το έργο του. Αφού κατάφερε να γλιτώσει από την ασθένεια, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα κι άρχισε μια αυτοδίδακτη καριέρα σκηνοθέτη, ηθοποιού αλλά και χορευτή στην Εργατική Εστία.
Το 1942, μετά από το πέρασμά του από το κίνημα των «πρωτοπόρων», μπήκε στο ΕΑΜ και έγινε μέλος του ΚΚΕ. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες εξορίες στη Λήμνο, στη Μακρόνησο και στον Αη Στράτη. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, το 1956 μπήκε στην ΕΔΑ. Ακολούθησαν ταξίδια στη Σοβιετική Ένωση και την Κούβα.
Το 1936 ο Ρίτσος έγραψε τον «Επιτάφιο». Το ποίημα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1959. Το 1945-’46 είχε γράψει και τη μεγάλη ποιητική σύνθεση, «Ρωμιοσύνη». Λίγο πριν τη δικτατορία, το 1966 την μελοποίησε κι αυτή ο Μίκης που αφηγείται σχετικά:
«Τη «Ρωμιοσύνη» μου την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα από τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από τη «ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ», για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως, τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν. Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή, κάποιο χέρι (σ.σ. Γιορτή των Φώτων του 1966) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο «Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό…», κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα, και συνέθεσα μονορούφι τη «Ρωμιοσύνη».
Όταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος, έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο “Κεντρικόν”, που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη «Ρωμιοσύνη» (…)».
Με την επιβολή της δικτατορίας το 1967, ο Ρίτσος εξορίστηκε και πάλι. Αυτή τη φορά στη Γυάρο και τη Λέρο. Μετά τη μεταπολίτευση η ποίησή του απογειώθηκε. Μεταξύ των τιμητικών διακρίσεών του περιλαμβάνονται το κρατικό βραβείο ποίησης και το βραβείο Λένιν.
Ο Γιάννης Ρίτσος πέθανε στην Αθήνα, στις 11 Νοέμβρη 1990.