Η αυτοδιοίκηση θα βρεθεί το επόμενο διάστημα στο επίκεντρο των αλλαγών. Οι δήμοι, οι νομαρχίες παλιότερα και τώρα οι περιφέρειες ξόδευαν τα λεφτά που λάμβαναν από το κράτος σχεδόν ανεξέλεγκτα. Υπήρχε έλεγχος νομιμότητας, αλλά όχι σκοπιμότητας. Οπως όλοι πλέον γνωρίζουμε, το νόμιμο δεν σημαίνει ότι είναι και ηθικό ή έστω πολιτικά ορθό, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ουκ ολίγες περιπτώσεις σπατάλης πόρων και ευκαιριών. Η χρηματοδότηση του πανηγυριού στην Πάνω Ραχούλα και η τηλεοπτική μετάδοση της Αποκριάς στην Κάτω Ραχούλα δεν είναι παράνομες, ούτε μπορείς να πεις ότι ένας δήμος δεν πρέπει να ενισχύει και δράσεις αυτού του είδους - αρκεί να υπάρχουν οι πόροι. Για να το πούμε με άλλα λόγια, κι εμείς θέλουμε να έχουμε μια Φεράρι γιατί είναι γρήγορο και ασφαλές αυτοκίνητο, αλλά επειδή δεν έχουμε τα λεφτά να την αγοράσουμε, βολευόμαστε και με ποδήλατο. 

Το πρόβλημα με την αυτοδιοίκηση, όπως πολλές φορές έχουμε επισημάνει, είναι η πρακτική του ανεύθυνου άρχοντα, του «παρίσταμαι και χαιρετίζω» στην κορδέλα δίπλα στον κυβερνητικό, αλλά στη... στραβή σηκώνω τη γροθιά. Μόνο το τελευταίο διάστημα αν παρακολουθήσει κανείς τις δηλώσεις τοπικών παραγόντων, θα ζαλιστεί από τις μετακινήσεις και τις κωλοτούμπες. Τη μια μέρα φίλος ο Φούχτελ, την άλλη εθνικοπατριωτικές κορώνες κατά των ανθύπατων και των συνεργατών τους. Τις μονές μέρες «με τις μεταρρυθμίσεις και τη νέα πολιτική αντίληψη που έχει ανάγκη ο τόπος», τις ζυγές με τον παλαιοκομματισμό και την «υπεράσπιση των κεκτημένων» κάθε συντεχνίας. Η συγκεκριμένη πολιτική συμπεριφορά δεν κάνει βέβαια εντύπωση, δεν είναι πρωτόγνωρη. Ηταν κυρίαρχη για πολλές δεκαετίες και με αυτή εξασφαλιζόταν η εκλογή και η επανεκλογή.

Επί σειρά ετών η πλειοψηφία των δημοτικών αρχών από τη μια μεριά φρόντιζε να προσλαμβάνει τους πολιτικούς φίλους και από την άλλη να μην εισπράττει οφειλές από τους τοπικούς επιχειρηματίες. Οι «κοινωνικά ευαίσθητες» δημοτικές αρχές αύξαναν τα δημοτικά τέλη πολύ λιγότερο από τον πληθωρισμό, αλλά ταυτόχρονα υπόσχονταν καλύτερες υπηρεσίες χρησιμοποιώντας πόρους από το κράτος - το οποίο έβγαζε τα λεφτά από τη... χρυσή κότα του δανεισμού. Με δυο λόγια, η κουτοπόνηρη αντίληψη ήταν ότι «δεν θα αυξήσουμε εμείς τα τέλη στους ψηφοφόρους μας, αλλά θα τα πάρουμε από την άλλη τσέπη». Την ίδια στιγμή οι περισσότερες δημοτικές αρχές, με τις ευλογίες των κυβερνήσεων, αποτέλεσαν τον ιδανικό μηχανισμό παράκαμψης του ΑΣΕΠ: Με μοχλό αρχικά τις δημοτικές επιχειρήσεις και στη συνέχεια τις υπηρεσίες καθαριότητας -με πρόσχημα την ανταποδοτικότητα- προχώρησαν σε χιλιάδες προσλήψεις. Προφανώς και δεν φταίνε οι υπάλληλοι για την έλλειψη παραγωγικότητας, αλλά το σύστημα διοίκησης και διεύθυνσης των υπηρεσιών, καθώς και το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο είναι αναγκασμένη να κινηθεί η κάθε δημοτική αρχή. 

Αυτή η αντίληψη προφανώς και δεν θα μπορούσε να μακροημερεύσει, αλλά τώρα παριστάνουν όλοι τους εξαπατημένους. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον εξυπνακισμού δημιουργήθηκαν οι σημερινοί δήμοι, με τους χιλιάδες υπαλλήλους και τη μειωμένη αποτελεσματικότητα.

Την ίδια στιγμή, ευρωπαϊκοί και εθνικοί πόροι ουσιαστικά σπαταλήθηκαν σε ανούσια έργα βιτρίνας ή σκοπιμότητας, χωρίς να παραχθεί κανένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Η Καλαμάτα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα: Αυτή τη στιγμή με ευρωπαϊκούς πόρους αλλάζουν τις πλάκες στην κεντρική πλατεία και με εθνικούς φτιάχνουν νέο Δημαρχείο στο παλιό νοσοκομείο, ενώ παραμένει σχεδόν ολοκληρωμένο το κτήριο-φάντασμα του Μεγάρου Χορού. Τι υπεραξία θα παραγάγουν στο μέλλον αυτές οι υποδομές; Τα ίδια χρήματα αν αξιοποιούνταν σε άλλες δράσεις ίσως δημιουργούνταν μεγαλύτερες υπεραξίες. Αν για παράδειγμα γινόταν μια μικρότερη παρέμβαση στην κεντρική πλατεία και τα υπόλοιπα χρήματα πήγαιναν στην κατασκευή πεζόδρομου και ποδηλατόδρομου μέχρι τη Μαντίνεια ή από την άλλη πλευρά στη Δυτική Παραλία, μήπως αυτό θα απέδιδε περισσότερα αναπτυξιακά οφέλη στην πόλη; Τι το θέλουμε το καινούργιο Δημαρχείο αφού υπάρχει το Διοικητήριο που πέρασε στην κυριότητα του δήμου; 

Τα «αν», πολλά, αλλά οι δημοτικές αρχές στην πλειοψηφία τους δρούσαν χωρίς σχέδιο αξιοποιώντας σκόρπιες ιδέες ή ευκαιρίες που έβρισκαν στον προθάλαμο των υπουργείων.

Με το νέο μνημόνιο οι προϋπολογισμοί των δήμων μπαίνουν στο μικροσκόπιο. Στην ουσία απαιτείται πλέον η αυστηρή τήρηση των προϋπολογισμών - γιατί αυτό που είχαν οι δήμοι δεν ήταν προϋπολογισμοί, αλλά κατάλογοι ευχών. Πολλοί θεωρούν ότι με τον τρόπο αυτό καταργείται ουσιαστικά η αυτοδιοίκηση. Θα είχαν δίκιο, αν υπήρχε αυτοδιοίκηση με δικούς της πόρους, οι οποίοι επαρκούσαν για να πληρώσουν προσωπικό και δράσεις. Οπως όμως έχουμε επισημάνει πολλές φορές, αυτοδιοίκηση θα υπάρξει και θα έχει ουσιαστικό αυτόνομο πολιτικό ρόλο μόνο αν υπάρξει απελευθέρωσή της από τον κρατικό προϋπολογισμό - και για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα απευθείας είσπραξης των φόρων και τελών που της αναλογούν. 

Παλιά υπήρχε ο κατακερματισμός των Οργανισμών Αυτοδιοίκησης και μεσολαβούσε το κράτος προκειμένου να υπάρχει μια ισορροπία μέσω της αναδιανομής. Τώρα δεν υπάρχει αυτή η δικαιολογία. Οι δήμοι και οι περιφέρειες έχουν το μέγεθος αλλά και το μηχανισμό να αναλάβουν τη θέσπιση και την είσπραξη φόρων και τελών. Μια διαδικασία που θα φέρει στην εξουσία υπεύθυνους και υπόλογους άρχοντες. Μόνο έτσι θα έχουμε πραγματική αυτοδιοίκηση, κατοχυρωμένη οικονομικά, θεσμικά και πολιτικά. Κατά τα λοιπά, αυτός που βάζει τα λεφτά έχει τον έλεγχο και θέτει τους όρους. Και αυτό, όσο κι αν ενοχλεί, είναι η μόνη και πραγματική αλήθεια, που ίσχυε και θα ισχύει παντού και για τα πάντα.

Υ.Γ. Οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ρωτούν -και καλά κάνουν- πώς αξιοποιεί τους πόρους η Περιφέρεια Πελοποννήσου και ειδικότερα το «σύστημα» Τατούλη. Η κυβέρνηση -μετά από απαίτηση της τρόικας- ζητεί πιστή τήρηση των προϋπολογισμών και απειλεί με επιτροπεία αν υπάρχουν αποκλίσεις από αυτά που έχουν συμφωνηθεί. Οι παρεμβάσεις αυτές είναι θεμιτές και εντός πλαισίου, γιατί τα λεφτά είναι όλων των φορολογούμενων Ελλήνων και Ευρωπαίων πολιτών. Αν τα λεφτά ήταν μόνο των Πελοποννήσιων, θα μπορούσε ο τοπικός άρχοντας, αφού τα εισέπραττε μόνος του, να βάλει φωτιά και να τα κάψει και μετά να απολογηθεί στους ψηφοφόρους-φορολογούμενούς του. Σε κάθε άλλη περίπτωση όμως ισχύει το γνωστό ρητό του Καραγκιόζη: «Τα δικά μου δικά μου και τα δικά σας δικά μου». Κάτι που έχει πολλές αναγνώσεις και αφορά κι αυτούς που σκίζουν τα ιμάτιά τους περί αντισυνταγματικότητας. Δεν ισχύει τίποτα αλά καρτ.

panagopg@gmail.com 

Του Γιώργου Παναγόπουλου