Ο Δήμος Καλαμάτας θέλει να κάνει ανάπλαση στην οδό Αναγνωσταρά. Έχει εδώ και κάτι χρόνια ξεκινήσει τη διαδικασία των μελετών, έχει βρει το χρηματοδοτικό πρόγραμμα, έκανε το διαγωνισμό του έργου, βρήκε ανάδοχο, αλλά εδώ και ενάμιση χρόνο η έναρξη των εργασιών πηγαίνει από τα Χριστούγεννα στο Πάσχα και από το Πάσχα στο καλοκαίρι. Ο δήμος δεν μπορεί να συνεννοηθεί με τον εργολάβο, αλλά ούτε και μπορεί να πάει εύκολα σε άλλον, όπως θα έκανε ο οποιοσδήποτε ιδιώτης που θα έδινε μια δουλειά σε κάποιον κι αυτός δεν θα την ξεκινούσε ζητώντας του διαβεβαιώσεις για λογικά και παράλογα. Το νομοθετικό πλαίσιο είναι ένα κουβάρι, και καταλήγει να είναι απολογούμενος αυτός που αναθέτει το έργο. Με βάση την εξέλιξη των πραγμάτων, το πιθανότερο είναι η Αναγνωσταρά να μείνει με τις λακκούβες για πολλά ακόμα χρόνια!

Λίγο πριν από τις εκλογές του 2019 η τότε κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι ο οδικός άξονας Καλαμάτα - Ριζόμυλος - Πύλος - Μεθώνη δημοπρατείται με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου με συγκεκριμένο προϋπολογισμό. Για το έργο εκδήλωσαν ενδιαφέρον οι μεγάλες κατασκευαστικές του κλάδου και από τότε μέχρι σήμερα η κατάσταση παραμένει στο σημείο του… ενδιαφέροντος. Σύμφωνα με τις διαβεβαιώσεις και τις εκτιμήσεις, προσωρινός ανάδοχος αναμένεται στην καλύτερη των περιπτώσεων το καλοκαίρι του 2022. Όσο για την ολοκλήρωση της κατασκευής του έργου, στην καλύτερη πάλι των περιπτώσεων αυτό τοποθετείται το 2027. Σύμφωνα δηλαδή με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε, στην καλύτερη πάντα των περιπτώσεων θα έχουμε δρόμο 8 χρόνια μετά τη δημοπράτηση!

Αν τα πράγματα δεν πάνε καλά και μπλέξουμε σε ενστάσεις και προσφυγές –κάτι που είναι το πιθανότερο– μπορούμε να βάλουμε καμιά δεκαετία ακόμα για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου δρόμου. Μετά από 20 χρόνια ενδεχομένως να υπάρχουν ιπτάμενα αυτοκίνητα οπότε να μην χρειάζεται καν η κατασκευή του δρόμου! Να σημειώσουμε ότι με τη μέθοδο του ανταγωνιστικού διαλόγου δημοπρατήθηκε το 2010 η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων στην Πελοπόννησο και ουσιαστικά ακόμα δεν έχει ξεκινήσει. Αν όλα πάνε καλά θα ξεκινήσει μέσα στο 2022, ενώ θεωρείται ήδη ξεπερασμένος ο συγκεκριμένος τρόπος διαχείρισης.  

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι με όποια διαδικασία και να δημοπρατηθεί ένα έργο, μεγάλο ή μικρό, η κατασκευή του αποτελεί μία τεράστια περιπέτεια, στοιχίζοντας πολλές φορές πολλαπλάσια από τον αρχικό του προϋπολογισμό, αλλά και με σοβαρά ζητήματα στην ποιότητα της κατασκευής και τη χρησιμότητά του. Ο τρόπος ανάθεσης και κατασκευής των δημοσίων έργων στην Ελλάδα σίγουρα δεν είναι αποτελεσματικός. Επιπρόσθετα, οι πολύπλοκες διαδικασίες και νομοθετικές ρυθμίσεις ευνοούν κάθε είδους διαπλοκή και κρίνονται τελικά επιζήμιες για τον φορολογούμενο πολίτη.

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι φταίνε οι μελέτες, άλλοι ότι είναι ζήτημα κατασκευαστών, ευθύνες επιμερίζονται και στους επιβλέποντες και τις αναθέτουσες αρχές, ενώ όλοι στο τέλος καταλήγουν στις ευθύνες του πολιτικού συστήματος. Μπορεί να αποτελεί εύκολο αφορισμό η επίρριψη όλων των ευθυνών στους πολιτικούς, αλλά αυτό δεν είναι αβάσιμο. Αποτελούν την κορυφή της πυραμίδας σε ένα σύστημα που βολεύεται με το υπάρχον καθεστώς στα δημόσια έργα. Το πολιτικό σύστημα συγκροτείται από ένα πλέγμα μικρών και μεγάλων συμφερόντων που καταλήγουν σε εκλογή συγκεκριμένων πολιτικών προσώπων. Η αναζήτηση ευθυνών μοιάζει με το «η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα;». Υπάρχει σχέση αλληλεξάρτησης που συντηρεί αυτή την υστέρηση.  

Πολλές φορές έχει επισημανθεί ότι η χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει συνεχίζοντας με αυτές τις διαδικασίες στην παραγωγή δημοσίων έργων. Αν δεν αλλάξει το σύστημα παραγωγής δημοσίων έργων, τα λεφτά του Ταμείου Ανάκαμψης θα έχουν την αποτελεσματικότητα που είχαν όλοι οι μέχρι τώρα ευρωπαϊκοί πόροι. Μόλις τελειώσουν, θα οδηγηθούμε σε μια νέα χρεοκοπία. Το δανεικό χρήμα που ξανά κινεί την ελληνική οικονομία συνεχίζει δυστυχώς να σκορπίζεται χωρίς να επενδύεται παραγωγικά. Σπαταλιέται σε έργα που ξεκινούν και δεν ολοκληρώνονται. Σε αχρείαστες αναπλάσεις πλατειών και σε παιδικές χαρές σε χωριά χωρίς παιδιά!  

Το καταπληκτικό είναι ότι το πολιτικό σύστημα δεν συζητά για τις διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθηθούν έτσι ώστε να μη χάνονται τα λεφτά, αλλά αλληλοκατηγορείται για το ποιος εξυπηρετεί τον έναν ή τον άλλον τομέα συμφερόντων σε πρόσωπα ή συντεχνίες. Όταν δεν προτείνεις μία μεγάλη δομική αλλαγή που θα απλοποιεί τη διαδικασία ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων έργων, επικαλούμενος γενικώς τη διαφάνεια και νέους νόμους που απλώς προσθέτουν μερικά ακόμα «πρέπει», ουσιαστικά συντηρείς –αν δεν ενισχύεις– την υπάρχουσα κατάσταση. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψει κάποιος τον τροχό, αλλά να αντιγράψει πετυχημένες πρακτικές που ακολουθεί το Δημόσιο στις ανεπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. Όσο το σύστημα παραγωγής δημοσίων έργων αλλά και προμηθειών του Δημοσίου καθυστερεί να αλλάξει και παραμένει βαλκανικό, η χώρα δεν έχει προοπτική. Με αυτούς τους ρυθμούς, η νέα χρεοκοπία είναι ζήτημα χρόνου και πολιτικής συγκυρίας.

panagopg@gmail.com