Και φυσικά ως απόδειξη της ισχυρής θέσης του Νησιώτικου πανηγυριού στη λαϊκή συνείδηση, παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες αναπτύχθηκε έχουν αλλάξει ριζικά.
Τα ίχνη του πανηγυριού χάνονται στο χρόνο και για πρώτη φορά έχουμε γραπτή δημοσιογραφική μαρτυρία το 1843 όταν «η κατά την 23ην Αυγούστου τελούμενη πανήγυρις εφάνη πολυπληθεστέρα και λαμπροτέρα πάσης άλλης, καθ’ όσον ετιμήθη από την υπαλληλίαν Καλαμών, επικεφαλής της οποίας διεκρίνετο ο άξιος διοικητής Μεσσηνίας». Και κατά την διάρκειά της «εσφάγησαν υπέρ τα 2.000 αρνιά».
Η εμποροπανήγυρη γινόταν μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα «κατ’ έτος ως γνωστόν εις την πλατείαν Αλωνίων» δηλαδή στη σημερινή κεντρική πλατεία της πόλης. Επρόκειτο για το χώρο στον οποίο προφανώς από την εποχή των Ενετών όπως προκύπτει από τα σχετικά αρχεία του 17ου αιώνα, ετελείτο η «εβδομαδιαία λαϊκή αγορά». Η… ουρά έφθασε μέχρι τη δεκαετία του 1950 όταν με πρωτοβουλία του τότε δημάρχου Στ. Τσούση μετακινήθηκε στο ζωεμπόριο στο "Γουρνοπάζαρο" δηλαδή γύρω από το σημερινό κτήριο της Ενωσης. Η μεγάλη αλλαγή κατά πάσα πιθανότητα συντελέστηκε στις αρχές του Μεσοπολέμου, όπου εξελίχθηκε μια γενικότερη προσπάθεια αναμόρφωσης της πόλης, όταν το 1927 κατασκευάστηκαν μέσα σε 40 ημέρες «τα μπεζεστένια εκ 50 δωματίων». Και την ακολούθησε μια δεύτερη δύο χρόνια αργότερα όταν λόγω των προβλημάτων που δημιούργησε στην εμπορική κίνηση η αλλαγή του ημερολογίου το 1929 το Κοινοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να μετακινηθεί η διεξαγωγή του πανηγυριού στο διάστημα από 20 μέχρι 27 Σεπτεμβρίου.
Μπορεί το 1843 να σφάχτηκαν 2.000 αρνιά αν πιστέψουμε τον ανταποκριτή της αθηναϊκής εφημερίδας, στη συνέχεια όμως κυριάρχησε η γουρνοπούλα. Σήμερα πρόκειται για ένα στοιχείο της μεσσηνιακής γαστρονομικής παράδοσης, όμως υπάρχουν ισχυρότατες ενδείξεις ότι το Νησιώτικο πανηγύρι ήταν αυτό που τη "γέννησε". Με μια πρόχειρη έρευνα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι στις αρχές του 20ού αιώνα στο Νησιώτικο πανηγύρι καταναλωνόταν σύμφωνα με διαδοχικά δημοσιεύματα "κατ’ έθος" η "πατροπαράδοτη" γουρνοπούλα. Και μάλιστα "καλώς εψημένη, αλλά αγνώστου ηλικίας" όπως περιπαιχτικά αναφέρεται σε διάφορες περιπτώσεις. Η καθιέρωση του χοιρινού στο πανηγύρι πιστοποιείται ήδη από το 1886 όταν σε περιγραφή της γιορτής στη Μονή Βουλκάνου το Δεκαπενταύγουστο αναφέρεται πως «ό,τι μάλλον περίεργον, ήτο το πλήθος των οπτών χοιριδίων προς πώλησιν εμπεπερασμένων εις οβελούς». Μετά από τη νηστεία τα μικρά γουρούνια στη σούβλα -τα οποία επιλέγονταν έτσι ώστε να μπορούν να ψηθούν επιτόπου- ικανοποιούσαν τις διατροφικές ανάγκες χιλιάδων προσκυνητών.
Οι μικρές ιστορίες συγκλίνουν μεταξύ τους στην ιστορικότητα της γιορτής και την σημασία της στη λαϊκή παράδοση και τον πολιτισμό. Και δεν θα μπούμε στον κόπο να γράψουμε ότι οι αρμόδιοι του δήμου θα πρέπει… κ.λπ. κ.λπ. Γιατί απλώς αυτό έχει γραφτεί πολλές φορές αλλά κανένας δεν έδωσε σημασία.
Ηλίας Μπιτσάνης
ilias.bitsanis@eleftheriaonline.gr
