Ένα φαινόμενο, το οποίο οφείλεται στη διαπιστωμένη κλιματική αλλαγή και απειλεί με καταστροφή σημαντικά τμήματα της Μεσογείου, ειδικά στις περιοχές της Νότιας Ευρώπης που θα αισθανθεί πολύ έντονα τις συνέπειες στα χρόνια που έρχονται. Θυμίζω ότι πριν από 6 χρόνια αντιμετωπίσαμε πολύ έντονο πρόβλημα, το οποίο τότε από την ίδια στήλη είχα συμπυκνώσει ως εξής: «Φέτος νομίζω πως όλοι κατάλαβαν ότι η απειλή για τον τόπο από φαινόμενα ξηρασίας είναι τεράστια και ότι αυτά που θεωρούσαν οι περισσότεροι τα προηγούμενα χρόνια ως υπερβολές επιστημόνων, οικολόγων και οικολογούντων είναι υπαρκτή απειλή. Η ξηρασία... δεν προειδοποιεί πότε θα εμφανιστεί. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα μοντέλα μακροπρόθεσμης πρόγνωσης του καιρού, καθώς οι παράγοντες είναι πολλοί και ευμετάβλητοι. Ετσι όλοι φέτος τρίβαμε τα χέρια μας για μια εντυπωσιακά καλή παραγωγή ελαιολάδου και ξαφνικά έπεσε πανικός: Η ανομβρία έφερε σε οριακό σημείο τα περισσότερα ελαιοπερίβολα (εκτός από τις φωλιές που... ευλόγησαν οι τοπικές βροχές), κάποιοι έσπευσαν να μαζέψουν ελιές όπως-όπως με τη βοήθεια... ειδικών της καταστροφής. Και πάνω που είπαμε ότι είμαστε μπροστά στη μεγαλύτερη καταστροφή που θα μπορούσαμε να σκεφτούμε, άρχισαν κάτι βροχές, πήραν πάνω τους αρκετές ελιές και η καταστροφή αποφεύχθηκε, όχι όμως και οι ζημιές. Από εκεί και ύστερα η βροχή το γύρισε στο... τσάμικο, άρχισε να βρέχει ακατάπαυστα, τρομάξαμε να μαζέψουμε τις ελιές με πρωτοφανή καθυστέρηση».

Τότε όλοι οι «παράγοντες είχαν ξεσηκωθεί διαπιστώνοντας ότι θα έπρεπε να ποτίζονται οι ελιές. Και άρχισε ένας διαγκωνισμός ιδεών για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνεται το πότισμα, νέα φράγματα με τα παλιά να μην λειτουργούν, (κρυφές) σκέψεις για γεωτρήσεις όταν ήδη έχουμε… ξεζουμίσει τον υδροφόρο ορίζοντα, πλειοδοσία ενδιαφέροντος». Μετά από 2 χρόνια, επανερχόμενος στο θέμα έγραφα: «Θα ήταν χρήσιμο ο καθένας να γυρίσει πίσω στα αρχεία του και να διαβάσει πάλι τι έλεγε εκείνη την εποχή. Να εξετάσει όχι μόνο τι έγινε, αλλά και τι έκανε ο ίδιος για να υλοποιηθούν όλα αυτά τα… ωραία που διατυπώνονταν τότε. Δεν θα δυσκολευτεί να διαπιστώσει ότι όλα αυτά συμποσούνται στην έκφραση “μια τρύπα στο νερό”. Οταν πέρασε η “φούρια” του ενδιαφέροντος καθώς μας ξέχασε για λίγο η ξηρασία, όλοι επέστρεψαν στην καθημερινή ρουτίνα της έκδοσης ανακοινώσεων επί παντός επιστητού και με κάθε ευκαιρία, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της αναξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος. Θα μου πείτε, τι θα μπορούσε να γίνει; Το πρώτο και αναγκαίο που θα έπρεπε να γίνει ήταν ένα σχέδιο διαχείρισης της ανομβρίας ως συνεπακόλουθο της ξηρασίας, ώστε να προετοιμαστούν δράσεις αντιμετώπισης όταν επαναληφθεί το ίδιο φαινόμενο. Χωρίς νερό παραγωγή δεν υπάρχει, χωρίς παραγωγή ζωή δεν υπάρχει: Χωριά και πόλεις θα “πεινάσουν” γιατί η γεωργική παραγωγή είναι εκείνη που τροφοδοτεί μεγάλο μέρος της δραστηριότητας στις πόλεις, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποτιμούν τη σημασία της παραγωγής και προσπαθούν να την περιορίσουν στρέφοντας την προσοχή σε άλλες δραστηριότητες, με πρώτη φυσικά αυτή του τουρισμού. Μια άλλη “πονεμένη” ιστορία, αντικείμενο άλλης συζήτησης αλλά με μια μικρή αλλά τεράστιας σημασίας παρατήρηση: Τουρισμός χωρίς νερό δεν υπάρχει και ο υδροφόρος σταδιακά αδειάζει, οι πηγές στερεύουν και κανένας δεν γνωρίζει αν θα υπάρχει… νερό για να διοχετευθεί στους νέους μεγάλους αγωγούς.

Η πιο απλή και… επικίνδυνη λύση είναι φυσικά οι γεωτρήσεις. Λύνεις πρόσκαιρα το πρόβλημα αλλά εξαντλείς τον υδροφόρο ορίζοντα, η διαδικασία συνιστά έναν φαύλο κύκλο που οδηγεί και στην εξάντληση των υπόγειων αποθεμάτων, τα οποία έτσι και αλλιώς μειώνονται δραματικά λόγω της ξηρασίας. Αυτό σημαίνει ότι ο οποιοσδήποτε σχεδιασμός πρέπει να είναι προσεκτικός και ισορροπημένος, έτσι ώστε να είναι αποτελεσματικός. Το πρώτο ζήτημα που θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί είναι η “αποταμίευση” του νερού που πέφτει κατά καιρούς και χάνεται… ροβολώντας κατά τη θάλασσα. Η κατασκευή φραγμάτων δεν μπορεί παρά να είναι μια λύση που απαιτεί μελέτη όλων των παραμέτρων κατά περίπτωση, ώστε να ζυγιστούν κέρδη και προβλήματα σε κάθε επέμβαση.

Αντίθετα πιστεύω ότι οι λιμνοδεξαμενές θα μπορούσαν να αποτελούν για ορισμένες περιοχές λύση που συνδυάζει αποταμίευση και αξιοποίηση των υδάτινων πόρων με τον εμπλουτισμό του οικοσυστήματος. Λύση θα μπορούσαν να είναι και οι μικρότερες δεξαμενές (ατομικές ή συλλογικές) που θα μπορούσαν να αποθηκεύουν το ετήσιο νερό της βροχής, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί τις εποχές της ξηρασίας. Ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα θα μπορούσε να γίνει με διάφορους τρόπους, με τη χρήση των τεράστιων ποσοτήτων οικιακού νερού που χάνεται στη θάλασσα και το οποίο με τριτοβάθμια επεξεργασία των βιολογικών καθαρισμών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για άρδευση. Οπως επίσης και με τα νερά των ποταμών και χειμάρρων που χάνονται την εποχή των μεγάλων βροχών.

Ολα αυτά βεβαίως δεν αποτελούν παρά μόνο ιδέες και μάλιστα μη ειδικού. Οι «άρχοντες» του τόπου θα έπρεπε να αντιληφθούν ότι το μέλλον του εξαρτάται από την παραγωγή και όχι από τις πλακοστρώσεις. Ας στρέψουν λοιπόν την προσοχή τους σε αυτή την κατεύθυνση, αναζητώντας και δίνοντας λύσεις στην εξοικονόμηση του νερού. Είναι η απόλυτη προτεραιότητα την εποχή που η ξηρασία μάς χτυπάει επίμονα την πόρτα και προειδοποιεί για καταστάσεις που δεν μπορούμε να φανταστούμε...».

Ο κίνδυνος όμως όχι μόνο δεν πέρασε, αλλά αντιθέτως οι ειδικοί προειδοποιούν πως τα χειρότερα έρχονται. Η αλήθεια είναι ότι στις πρόσφατες κινητοποιήσεις η αυτοδιοίκηση σε όλες τις βαθμίδες της σιώπησε εκκωφαντικά. Σαν να έχει «ξεγράψει» την αγροτική παραγωγή, σαν να μην είναι η Μεσσηνία ένας Νομός στον οποίο η πρωτογενής παραγωγή είναι σημαντικός παράγοντας για την οικονομική ζωή, σαν να μην υπάρχει μέλλον παρά μόνο στον «τουρισμό». Τα δέντρα δεν ψηφίζουν, ψηφίζουν όμως τα τραπεζοκαθίσματα και ως εκ τούτου το ενδιαφέρον και οι «μελέτες» εστιάζονται στο πως θα τα… γεμίσουν. Ψάχνω τις «αρμοδιότητες» στο στρατό αντιδημάρχων (με το… αζημίωτο) αλλά δεν βρίσκω πουθενά κάποιον με την ευθύνη της αγροτικής παραγωγής και των υποδομών. Λες και δεν υπάρχουν ζητήματα για συζήτηση, θέματα συλλογικής οργάνωσης, προβλήματα κεντρικών πολιτικών, ανάγκες σε αγροτικούς δρόμους, δίκτυα άρδευσης, προστασίας και προβολής τοπικών προϊόντων και πάει λέγοντας.

Επισημάνσεις με μια περί ξηρασίας υπενθύμιση: Οι τοπικοί άρχοντες οφείλουν να ασχοληθούν με τα πραγματικά προβλήματα του τόπου, όπως διαγράφονται από τις εξελίξεις και να σχεδιάσουν πραγματικά μέτρα αντιμετώπισης ενός κινδύνου ο οποίος είναι κάτι παραπάνω από ορατός. Με την υπενθύμιση ότι το πρόβλημα δεν το έχουν μόνο οι… ελιές και οι παραγωγοί τους, αλλά όλοι οι άνθρωποι που ζουν στον τόπο, καθώς πολύ απλά “νερό σημαίνει ζωή”. Το πρόβλημα της ύδρευσης είναι το πρώτο που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι τοπικοί άρχοντες, ειδικά στις περιοχές που ο πληθυσμός περιστασιακά εκτινάσσεται λόγω του τουριστικού ρεύματος. Η κλιματική αλλαγή μάς αφορά, η ξηρασία μάς αφορά, οι πολιτικές αντιμετώπισης μας ενδιαφέρουν και τα έργα πολύ περισσότερο. Υποσχέσεις, διαφημίσεις, σποτάκια, χαμόγελα, χαιρετούρες ποτέ δεν ήταν πολιτική και φυσικά ποτέ δεν συνιστούσαν λύσεις. Το αυτό η απάθεια και η αδιαφορία των πολιτών που δεν μπορούν να υπογράφουν εν λευκώ επιταγές, οι οποίες διαρκώς αποκαλύπτονται ακάλυπτες, χωρίς συνέπειες για τους… εκδότες τους, οι οποίοι φροντίζουν κατά καιρούς να τους αλλάζουν χρώμα αλλά να είναι πάντα ακάλυπτες…