Στη συζήτηση ένας από αυτούς ρώτησε από πού είμαστε. Κάποιος απάντησε "από την Καλαμάτα" και αυθορμήτως ο μικροπωλητής φώναξε "μαντίλι καλαματιανό". Θυμήθηκα το περιστατικό με αφορμή το ρεπορτάζ της εφημερίδας σχετικά με τους Τούρκους επισκέπτες του κρουαζιερόπλοιου που αναζητούσαν σημεία στα οποία θα βρουν καλαματιανό μαντίλι. Η συσχέτιση δεν είναι τυχαία καθώς ακουμπάει στην παράδοση, κάτι που γίνεται φανερό αν ανατρέξουμε στα όσα γράφει ο Αγγλος περιηγητής Ληκ που επισκέφθηκε την Καλαμάτα το 1803 επισημαίνοντας ότι κατασκευάζονταν «μαντίλια μεταξωτά που είναι περιζήτητα σε κάθε μέρος της Ανατολής» και «ένα είδος μεταξωτού αραχνοΰφαντου υφάσματος, που χρησιμοποιείται κυρίως για κουνουπιέρες στην Κωνσταντινούπολη, την Ελλάδα και το δυτικό μέρος της Μικράς Ασίας».
Σε εκείνη την αναφορά του ο Ληκ έγραφε και κάτι ακόμη: «Σχεδόν κάθε σπίτι στην Καλαμάτα έχει ένα δωμάτιο για τη σηροτροφία». Από τότε κύλησαν πάνω από 2 αιώνες και το νήμα με την παράδοση κρατιέται από μια κλωστή. Η ανάλυση των λόγων δεν μπορεί ασφαλώς να αναζητηθεί στο πλαίσιο ενός σημειώματος, πολύ περισσότερο καθώς σχετίζεται με πολλούς παράγοντες. Η αναφορά όμως έχει σκοπό να επαναφέρει το θέμα με διαφορετικό τρόπο. Σε καμία περίπτωση η παράδοση δεν μπορεί να αναβιώσει με τις κλασικές της μορφές και την "καθετοποίηση" της μεταξουργίας από τις μουριές και τα κουκούλια μέχρι την παραγωγή αραχνοΰφαντων μεταξωτών. Ομως όταν σε όλους τους τόνους επαναλαμβάνεται η φράση "δεν παράγουμε" είναι αδιανόητο να μην ασχολείται κανένας με αυτή την υπόθεση που αποτελεί διαχρονικό στοιχείο ταυτότητας της πόλης και της περιοχής.
Από το δήμο η υπόθεση έχει εγκαταλειφθεί εδώ και χρόνια αλλά ποτέ δεν είναι αργά και ειδικά σήμερα που απαιτούνται πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της παραγωγής και την αναζήτηση τρόπων αξιοποίησης τόσο των δυνατοτήτων, όσο και της παράδοσης. Και υπάρχουν δύο πράγματα τα οποία θα μπορούσαν να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν από το Δήμο Καλαμάτας.
Το πρώτο είναι μια πειραματική προσπάθεια για να εκτιμηθούν οι δυνατότητες ανάπτυξης της σηροτροφίας και η παραγωγή μεταξιού με βάση και τις εξελίξεις στον τομέα. Δεν αναφερόμαστε σε "δημοτική επιχείρηση" στο πρότυπο εκείνης του Σουφλίου που αντιμετώπισε σοβαρά ζητήματα στην πορεία, αλλά σε δοκιμές για να διαπιστωθεί κατά πόσον αντί να σπρώχνουν τους παραγωγούς να φυτεύουν "εξωτικούς" καρπούς, θα μπορούσε η σηροτροφία να αποτελεί εναλλακτική απασχόληση σε οικογενειακή ή επιχειρηματική κλίμακα.
Το δεύτερο είναι η αναζήτηση για χρηματοδότηση προγραμμάτων εκμάθησης της παραδοσιακής μεταξοϋφαντουργικής τέχνης με σκοπό την ενίσχυση της οικοτεχνίας σε μια περίοδο κατά την οποία πολλοί νέοι άνθρωποι αναζητούν εναλλακτικές λύσεις ακόμη και επιβίωσης. Προγράμματα επί προγραμμάτων έχουν περάσει, έχει γεμίσει ο τόπος "ειδικούς" άπειρων ειδικοτήτων γραφείου (τις περισσότερες φορές χωρίς επαγγελματική προοπτική), αλλά δεν υποστηρίχθηκε κανένα πρόγραμμα εκπαίδευσης σε πράγματα που θα μπορούσαν να στρέψουν έναν κόσμο στην παραγωγή.
Σε κάθε περίπτωση, εκείνο που χρειάζεται είναι να σκύψουν οι δημοτικοί παράγοντες στην υπόθεση. Και να αναζητήσουν τρόπους με τους οποίους το "μαντίλι καλαματιανό" θα πάρει τη θέση που αξίζει στη ζωή της πόλης.
Ηλίας Μπιτσάνης
