Σε όλες τις εκλογές αλλά κυρίως σε αυτές της αυτοδιοίκησης όπου υπάρχει παράδοση συνεργασιών -άλλοτε εθελουσίως και άλλοτε υποχρεωτικώς- όταν συζητούμε για "συμμαχίες" ξεκινάμε από… ένα το κρατούμενο: Προγραμματική συμφωνία η οποία θα δεσμεύει όλους τους "εταίρους" σε ένα πλαίσιο δράσης που οφείλουν όλοι να σέβονται. Σε κάθε περίπτωση και πριν προχωρήσουν αξιολογήσεις και διερεύνηση διαθεσιμοτήτων τοπικών παραγόντων, θα πρέπει να υπάρχει μια στέρεη βάση κοινά αποδεκτή από όλους.
Για τους… αρχαίους κάποια πράγματα θεωρούνται αυτονόητα αλλά αυτό τελικά δεν ισχύει. Αρκεί ένα φανερό ή κρυφό "χρίσμα" για να αρχίσει ο καθένας να πετάει… ρουκέτες ακόμη και για πράγματα που δεν γνωρίζει, δημιουργώντας τελικά σύγχυση στο όνομα των εντυπώσεων. Δεν πρόκειται πάντοτε για απειρία ή λανθασμένο χειρισμό. Ενυπάρχουν και αυτά αλλά πρωτίστως υποκρύπτονται άλλοτε σκοπιμότητες προκειμένου να δεσμευτούν οι συνεργάτες και άλλοτε μια σαφής πρόθεση υποβάθμισης του προγραμματικού λόγου στο επίπεδο των εντυπώσεων.
Προ δεκαετιών συζητούσαμε για πρόγραμμα και εννοούσαμε ένα συνεκτικό σχέδιο για τον τόπο με ένα σύνολο παρεμβάσεων σε επίπεδο βασικών έργων και δραστηριοτήτων στις υποθέσεις της καθημερινότητας ή των κοινωνικών αναγκών. Για τέτοια προγράμματα έχουν δαπανηθεί εργατοώρες, έχουν γίνει αμέτρητες συζητήσεις, έχουν δημιουργηθεί συγκρούσεις. Χωρίς να σημαίνει ότι παντού και πάντα όλα αυτά οδηγούσαν πραγματικά σε τοπικές (αυτο)διοικήσεις με σαφές σχέδιο για την επόμενη ημέρα, εντούτοις έδιναν έναν προσανατολισμό και η επίτευξη των στόχων ήταν εξάρτηση και των προσώπων που καλούνταν να μετουσιώσουν τη θεωρία σε πράξη.
Στην εποχή της επικοινωνίας τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά. Ολη αυτή η ιστορία θεωρείται κάτι σαν "αγγαρεία" και ως εκ τούτου κατά κανόνα ανατίθεται σε ειδικούς γραφιάδες που αναλαμβάνουν να φιλοτεχνήσουν το προφίλ του δημάρχου (ενίοτε και υποψηφίων συμβούλων), ανακαλύπτοντας εκείνα τα τρικ και τα συνθήματα τα οποία θα μεγεθύνουν τα σημεία υπεροχής απέναντι στον αντίπαλο και θα κρύψουν τα αδύνατα. Η εκρηκτική ανάπτυξη της κυκλοφορίας πληροφοριών μέσα από κάθε είδους δίκτυα ηλεκτρονικής επικοινωνίας, οδηγεί στη μάχη της "ατάκας" που αποτυπώνεται στην καθημερινή αντιπαράθεση με εναργέστατο τρόπο τον τελευταίο καιρό. Οι πληροφορίες κατά κανόνα επεξεργασμένες και πολλές φορές χαλκευμένες, μεταφέρουν την αντιπαράθεση στο πεδίο των εντυπώσεων. Αφήνουν έτσι εκτός συζήτησης τα μεγάλα προβλήματα, τους τρόπους διαχείρισης και τις πολιτικές μέσα από τις οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν.
Παρά το αργοπορημένο της κούρσας ήδη έχουμε τα πρώτα δείγματα για τον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχθεί η αντιπαράθεση: Με μεγαλόστομες διακηρύξεις τύπου σωτήρων, ευτελείς χαρακτηρισμούς των αντιπάλων και διαγωνισμό εξυπνακιδισμού πέρα από την ουσία των πραγμάτων.
Δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ότι όλα αυτά εκκινούν από την κεντρική πολιτική σκηνή και εμφανίζονται τοπικά με τις ιδιομορφίες που έχουν οι τοπικές και περιφερειακές εκλογές. Και ότι συνιστούν μια προσπάθεια απόκρυψης των πραγματικών προβλημάτων τα οποία οφείλουν να αντιμετωπίσουν οι υποψήφιοι, αποπολιτικοποίησης της εκλογικής μάχης, απουσίας προγραμματικού λόγου σε τελευταία ανάλυση. Αλλοτε με ρηχότητα και άλλοτε παραληρηματικά, η αντιπαράθεση είναι "εκτός θέματος" και το αυτονόητο επιχειρείται να εμφανισθεί ως… πρόγραμμα. Κλασική περίπτωση η ιστορία με τα έργα του ΕΣΠΑ που θα έπρεπε να διεκπεραιώνονται από τις υπηρεσίες οι οποίες θα πρέπει να κρίνονται για την αποτελεσματικότητά τους. Πλην όμως η διαχείριση του προγράμματος είναι ουσιαστικά πολιτική, γίνονται παιχνίδια με τις κατανομές και χρησιμοποιείται ως "λάφυρο" εκείνου που μπορεί να το μοιράσει ή να εντάξει έργα με βάση τις δικές του αξιολογήσεις.
Ετσι μας προκύπτει και επιδημία "ανεξάρτητων" υποψηφίων οι οποίοι τυπικά δεν δεσμεύονται για τίποτε προγραμματικά, αλλά μέσα από αυτού του τύπου την ανεξαρτησία και την ουδετερότητα στηρίζουν ή και προωθούν πολιτικές. Ποντάροντας στους πρόθυμους που πολλαπλασιάζονται με το πέρασμα του χρόνου και μπορούν να δώσουν εικόνα "πολυσυλλεκτικότητας", καλλιεργούν ένα στερεότυπο "επιτυχημένου" που βασίζεται πάνω στη δύναμη της εξουσίας και του τρόπου με τον οποίο γίνεται η νομή τους. Με "πιπέρι στο στόμα" για την απαξίωση του θεσμού και την καταστροφική πολιτική, με αξιοποίηση θεσμών οι οποίοι προάγουν το ρουσφέτι και την αδιαφάνεια, με εμφάνιση νέων μορφών εκμετάλλευσης του δημόσιου χρήματος, δεν χρειάζεται σε κανέναν το πρόγραμμα. Αλλά εδώ που τα λέμε, ούτε και οι πολίτες ενδιαφέρονται για τα "ψιλά γράμματα" της πολιτικής στην αυτοδιοίκηση. Και αυτή η αδιαφορία δεν μπορεί παρά να καθρεφτίζεται σε θεσμούς και προγράμματα.
Ηλίας Μπιτσάνης
