Διακηρύξεις αρχών που αποτυπώνουν τη φαντασία του συγγραφέα (ενίοτε επαγγελματία λογογράφου), παρουσιάσεις ψηφοδελτίων, ομαδικές φωτογραφίες, βόλτες στη λαϊκή και σε "χώρους συνάθροισης κοινού", τηλεοπτικά διαγγέλματα και πάει λέγοντας. Ενας βομβαρδισμός πληροφοριών, υποσχέσεων για μεγάλα πράγματα ή ριζικές ανατροπές, λέξεων και φράσεων που γυαλίζουν.
Αυτές οι διαπιστώσεις οπωσδήποτε δεν συνιστούν έκπληξη και είναι συμβατές με την "παιδεία" του πολιτικού προσωπικού. Το οποίο στην πλειονότητά του έχει εκπαιδευτεί ακριβώς σε αυτές τις πρακτικές τις τελευταίες δεκαετίες, συμμετέχοντας στην αυτοδιοικητική διαδικασία είτε άμεσα και από διάφορες θέσεις, είτε έμμεσα και προετοιμαζόμενο για τη συμμετοχή. Αυτό δεν θα ήταν κακό από χέρι αν δεν υπήρχαν τεράστιες αλλαγές τόσο στο θεσμικό πλαίσιο όσο και στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση των πολιτών.
Η μεγέθυνση των αυτοδιοικητικών μονάδων αποτελούσε ουσιαστικά καθολικό αίτημα συνυφασμένο με την υπόθεση της αποκέντρωσης και της περιφερειακής ανάπτυξης σύμφωνα με τους θεωρητικούς της αυτοδιοίκησης. Το μέγεθος όμως θα έπρεπε να διασφαλίζει ταυτοχρόνως και την εγγύτητα στον πολίτη, αλλά και το χαρακτήρα του θεσμού της αυτοδιοίκησης. Η επιλογή του "Καλλικράτη" τελικά δεν οδήγησε μόνο σε μεγέθυνση των αυτοδιοικητικών μονάδων αλλά και στην απόσπασή τους από την κοινωνία του χωριού και την αλλοίωση του θεσμού αφού ουσιαστικά μετατράπηκαν σε μικρές νομαρχίες.
Η συγκέντρωση αυτή αξιοποιήθηκε για τον ευχερέστερο πολιτικό και οργανωτικό έλεγχο της αυτοδιοίκησης και την επιβολή της μνημονιακής πολιτικής που γονάτισε οικονομικά την αυτοδιοίκηση καθώς της αφαίρεσε πόρους και της φόρτωσε αρμοδιότητες, που την αντιμετώπισε ως πεδίο πειραματισμών για τη δραματική συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και παράδοση ακόμη και ευαίσθητων δραστηριοτήτων του σε ιδιώτες, που περιόρισε την κοινωνική και πολιτιστική της δραστηριότητα.
Μέσα σε αυτό το κλίμα οι αυτοδιοικητικοί παράγοντες από θέσεις τοπικής εξουσίας πολιτεύτηκαν σαν να μην έχει αλλάξει τίποτε. Από τη μια πλευρά τα μέτρα πέρασαν χωρίς ουσιαστική αντίσταση και από την άλλη οι δημοτικοί παράγοντες αξιοποίησαν στο έπακρο την ελαστική εργασία και τις διάφορες μορφές με τις οποίες εφαρμόζεται μέσα από ένα "στρατό" ελάχιστα αμειβόμενων "νοικιασμένων" απασχολήσιμων. Διαγκωνίστηκαν για τα κονδύλια του ΕΣΠΑ και φρόντισαν να φιλοτεχνήσουν το προσωπικό τους προφίλ μέσα από την αξιοποίηση της θέσης εξουσίας. Οργάνωσαν μηχανισμούς επανεκλογής και έμειναν μακριά από τις αγωνίες της κοινωνίας.
Από την άλλη πλευρά η απάντηση σε αυτή την πολιτική και η ιχνηλάτηση των χαρακτηριστικών που θα πρέπει να έχουν οι νέοι δήμοι παρουσιάζει σημαντική υστέρηση. Απουσιάζουν οι θεωρητικές επεξεργασίες, περισσεύει ο πολιτικός ερασιτεχνισμός και από τη διαδικασία απουσιάζουν ζωντανά και δημιουργικά τμήματα της κοινωνίας. Αυτό αντανακλά και με γενικότερη κατάσταση στην κοινωνία και ειδικότερα στο χώρο της αυτοδιοίκησης που έχει καταστεί προνομιακός για τους μηχανισμούς. Η αποχή από τις συλλογικές διαδικασίες και η απαξίωση της πολιτικής έχει πολύ πιο έντονα χαρακτηριστικά στο χώρο της αυτοδιοίκησης. Η εγγύτητα στην εξουσία και τη συμπεριφορά της καθώς και η τοπικότητα αποτελούν στοιχεία που θα μπορούσαν να εξηγήσουν ένα τεράστιο κενό που εμφανίζεται τόσο στη συμμετοχή όσο και στην πολιτική. Πρόκειται για πράγματα αλληλένδετα και η δυστοκία είναι εμφανής ακόμη και στη στελέχωση των ψηφοδελτίων από τα οποία απουσιάζουν ίσως οι πιο δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας που προτιμούν να διοχετεύσουν τη δραστηριότητά τους σε άλλες κατευθύνσεις και μέσα από διαφορετικές μορφές συλλογικής δράσης.
Παλαιότερα λέγαμε -και επαναλαμβάνουμε πολύ συχνά- ότι στις αυτοδιοικητικές εκλογές σημαντικός παράγοντας είναι η προσωπικότητα του δημάρχου (αλλά και των συνεργατών του). Αυτό βεβαίως παλαιότερα είχε σε ένα βαθμό αντικειμενική βάση: Οι αυτοδιοικητικές μονάδες ήταν μικρότερες, ο κόσμος είχε αμεσότερη σχέση με τους υποψηφίους, γνώριζε την καθημερινότητα του καθενός, την επαγγελματική του δραστηριότητα, το όνομα που είχε στην κοινωνία. Σήμερα η προσωπικότητα έχει αντικατασταθεί με το "προφίλ" που καλλιεργούν οι διαμεσολαβητές στην ενημέρωση της κοινής γνώμης μέσα από φίλτρα ή και παραμορφωτικούς φακούς αντιστρόφως.
Επίσης μιλούσαμε για προγράμματα και επιμένουμε αλλά είναι φανερό πως υπάρχει μια γενικευμένη αμηχανία που οδηγεί είτε στην… πεπατημένη, είτε σε γενικολογίες που χρειάζονται πολύ μεγαλύτερη επεξεργασία.
Η ανατροπή στο χώρο της αυτοδιοίκησης προϋποθέτει και ανατροπές στην κοινωνία και τις αντιλήψεις που κυριαρχούν ανεξάρτητα από τους πολιτικούς συσχετισμούς. Γι' αυτό το λόγο και είναι μια υπόθεση δύσκολη, αλλά και με εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί μας αφορά όλους.
Ηλίας Μπιτσάνης
