Πριν ένα χρόνο έγραφα για “τον τρελό του χωριού”. Αφορμή είχε σταθεί η επίσκεψή μου σε ένα χωριό, όπου σε κεντρικό σημείο δέσποζε το σπίτι “του τρελού του χωριού”. Ενός ανθρώπου μόνου σε ένα σπίτι παλιό, απομονωμένου από όλους, τον οποίο κατά διαστήματα απομακρύνουν στο ψυχιατρείο για μια ακόμα ακούσια νοσηλεία.

Με αφορμή λοιπόν πρόσφατα περιστατικά στη Μεσσηνία, τη Λακωνία και το Παλαιό Φάληρο, που διατηρούν ζωντανό το μύθο του επικίνδυνου ψυχασθενή, γράφω ξανά γιατί στα πρόσωπα αυτών των ανθρώπων, όπως και χιλιάδων ακόμα ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες, καθρεφτίζεται η αποτυχία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα.

Θυμίζω ότι ο βασικός λόγος της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια, ήταν η παύση των ασύλων. Το κλείσιμο, δηλαδή, των ψυχιατρείων και η ίδρυση δομών ψυχικής υγείας μέσα στην κοινότητα, εκεί όπου κατοικούν οι άνθρωποι, οι οποίοι χωρίς να απομακρύνονται από το οικείο περιβάλλον τους να μπορούν αποβάλουν από πάνω τους το στίγμα της… τρέλας.

Η πραγματικότητα, βέβαια, μετά και την ολοκλήρωση της τρίτης φάσης του εθνικού σχεδίου δράσης “Ψυχαργώς” διαψεύδει τις προσδοκίες. Οι άνθρωποι με ψυχική νόσο παραμένουν θύματα αποκλεισμού, έλλειψης στέγης και στοιχειωδών παροχών, βίας από την κοινωνία, αλλά και από την Πολιτεία.

Μια καινοτόμα δομή, που (υπο)λειτουργεί και στην Καλαμάτα, τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας, ναι μεν ήρθαν για να καθιερώσουν την ψυχιατρική περίθαλψη μέσα στην κοινότητα, καταφέρνοντας την αναγνώριση των ανθρώπων που έχουν κάποιο ψυχοκοινωνικό πρόβλημα και των οικογενειών τους, αλλά αδικήθηκαν από την ίδια την Πολιτεία, γιατί δεν στελεχώθηκαν κατάλληλα, ενώ η κινητή μονάδα ψυχικής υγείας υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Βέβαια, κανείς δεν αρνείται ότι έχουν γίνει ουσιαστικά βήματα, ωστόσο δεν είναι αρκετά ώστε να επικοινωνήσουν το μήνυμα προς την κοινότητα και να απαλείψουν την αναπαραγωγή στερεοτύπων-προκαταλήψεων, που περνάνε απαξιωτικά ή ρατσιστικά μηνύματα για τις ψυχικές διαταραχές και αφήνουν στο έλεος του Θεού “τον τρελό του χωριού”.