Κάθε φορά που θυμάμαι τη διεκδίκηση ώστε να οριστεί η Καλαμάτα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021, η σκέψη πετάει σε διάφορα πολιτιστικά εκ πρώτης όψεως άσχετα πράγματα.

Τα οποία όμως πολλές φορές αποτελούν "διαμάντια" του τοπικού πολιτισμού έτσι όπως διαμορφώθηκε στο πέρασμα του χρόνου. Μεγάλης αξίας και ως εκ τούτου προσφερόμενα σε κάθε είδους λεηλασίες και απάτες, αναλόγως του χρόνου, της εποχής και της περιοχής. Με το άνοιγμα της συζήτησης καλό θα ήταν να τα αναζητήσουμε στα συρτάρια της λήθης που έχουν ξεχαστεί, να τα καθαρίσουμε από τις σκόνες και να κάνουμε μια σοβαρή συζήτηση για το μέλλον τους. Αλλωστε αυτά θα έπρεπε να επιδείξουμε ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα αν και όταν συμβεί κάτι τέτοιο.

Κάθε πόλη που θέλει να προσελκύσει επισκέπτες, επιχειρεί να συγκροτήσει ένα brand name… επί το ελληνικότερον, ένα εμπορικό όνομα ουσιαστικά που μπορεί να πουλήσει τη μοναδικότητα. Ως εκ τούτου χρειάζεται διάφορα στοιχεία και μεταξύ αυτών εκείνα που κατά παράδοση διακινούν το όνομά της ανά τον κόσμο.

Πρώτο διαμάντι, σπάνιο πλέον και λεηλατημένο εδώ και δεκαετίες, το «Καλαματιανό μαντίλι». Τραγουδισμένο και φημισμένο σε όλο τον κόσμο για ολόκληρους αιώνες. Πολύ χαρακτηριστικά ο Αγγλος περιηγητής Ληκ που πέρασε από την Καλαμάτα το 1805 ανέφερε ότι στην Καλαμάτα υφαίνονταν «μαντίλια μεταξωτά που είναι περιζήτητα σε κάθε μέρος της Ανατολής». Στο κείμενο του Ληκ μάλιστα γίνεται αναλυτική αναφορά στη σηροτροφία που αποτελούσε βασική δραστηριότητα των κατοίκων της περιοχής. Στη διαδρομή του χρόνου για πολλούς λόγους η δραστηριότητα αυτή περιορίστηκε στο ελάχιστο, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχει μόνο μια μικρή μονάδα που κρατάει την παράδοση. Σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι αναγκαίο να διερευνηθεί κατά πόσον αυτή η δραστηριότητα μπορεί να επανεκκινήσει στη Μεσσηνία και με ποιον τρόπο. Εννοείται ότι θα πρέπει να αναζητηθεί τρόπος ώστε να σταματήσει η λεηλασία της παράδοσης που συνιστά και εξαπάτηση αφελών.

Δεύτερο διαμάντι που κάνουν ό,τι είναι δυνατόν να το κλέψουν και να το πουλήσουν ως δικό τους ανά τον κόσμο, είναι οι «ελιές Καλαμών». Πασίγνωστες και περιζήτητες ανά τον κόσμο έχουν υποστεί τα χειρότερα από τους επιτήδειους, χωρίς ταυτοχρόνως να έχουν αξιοποιηθεί ως στοιχείο που φέρνει το όνομα της Καλαμάτας σε κάθε γωνιά της γης. Και χωρίς να έχει στην πραγματικότητα ασχοληθεί κανένας με αυτή την υπόθεση. Αντιθέτως ουκ ολίγοι στην πόλη και τη γύρω περιοχή, κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να δυσφημιστεί το προϊόν προσφέροντας άθλιας ποιότητας ελιές και ορισμένες φορές σε ακόμη αθλιότερες συνθήκες συντήρησης ακόμη και μέσα στον ήλιο.

Φυσικά εκτός από τις ελιές υπάρχουν και άλλα προϊόντα τα οποία είναι γνωστά ανά τον κόσμο, ανεξαρτήτως εξαγωγικών επιδόσεων, από το ελαιόλαδο μέχρι τα σύκα και άλλα μικρότερης σημασίας από την άποψη της οικονομικής δραστηριότητας.

Ολα αυτά τα προϊόντα συγκροτούν ένα μεγάλο διαμάντι, αυτό του «γαστρονομικού πολιτισμού», το οποίο θα πρέπει να έχει εξέχουσα θέση στο όλο επιχείρημα, αλλά προϋποθέτει σοβαρή προσπάθεια όλων ώστε να συνειδητοποιηθεί ότι οι πάσης φύσεως αρπαχτές καταστρέφουν την παράδοση και υπονομεύουν κάθε μελλοντική προσπάθεια.

Ηλίας Μπιτσάνης