Από καιρό και από αυτήν εδώ τη στήλη έχουμε πολλές φορές αναφερθεί στα μέτρα που επιφυλάσσει η μνημονιακή πολιτική για την αυτοδιοίκηση. Το τρίτο μνημόνιο έρχεται να επιβεβαιώσει αυτές τις εκτιμήσεις αλλά και να αφήσει πολλαπλά έκθετους τους αιρετούς. Ο τρόπος που αντέδρασαν σε αυτή τη φάση είναι ενδεικτικός των αντιλήψεων που φέρουν εκείνοι που εκπροσωπούν σήμερα το θεσμό. Πρόκειται για την αντίδραση μιας κάστας παραγόντων των κομμάτων του πάλαι ποτέ κραταιού δικομματισμού, η οποία βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με την καινούργια κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Πολλοί δεν θα δουν την… πόρτα των δήμων και των περιφερειών την επόμενη φορά, καθώς πλέον εκφράζουν μόνον τους προσωπικούς τους μηχανισμούς με ελάχιστες κοινωνικές αναφορές. Πρόκειται για μια κατάσταση πρωτοφανή για τα πολιτικά χρονικά όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Ολη αυτή η κατάσταση αποτυπώνεται και στη στάση των συλλογικών οργάνων δήμων και περιφερειών η οποία μόνο ως προκλητική μπορεί να χαρακτηριστεί. Απέναντι στα πλέον σκληρά μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι τώρα και θέτουν σε κατάσταση κηδεμονίας την αυτοδιοίκηση καταργώντας κάθε έννοια αυτοτέλειας, το μόνο που βρήκαν να πουν είναι να μην γίνουν περικοπές στις αποζημιώσεις των αιρετών και μείωση του αριθμού των μετακλητών (γράψτε κολλητών) υπαλλήλων, αλλά η διαφορά να καλυφθεί "ισοδυνάμως" από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι πόροι αυτοί για τη λειτουργία της αυτοδιοίκησης έχουν μειωθεί δραματικά, οι αιρετοί ζητούν να μειωθούν ακόμη περισσότερο για να μην θιγούν οι αντιμισθίες και οι προσωπικοί μηχανισμοί.
Με τα μέτρα που είχαν ουσιαστικά ανακοινωθεί, οι αυτοδιοικητικοί παράγοντες θα έπρεπε να πρωτοστατούν στις κινητοποιήσεις για να αποκρουσθεί η πολιτική διάλυσης του θεσμού και η μετατροπή του σε περιφερειακό-τοπικό βραχίονα του μνημονιακού κράτους. Προτιμούν όμως να ευθυγραμμίζονται με τα κυβερνητικά κόμματα, με των οποίων το "χρίσμα" έχουν εκλεγεί σε άλλες εποχές. Και η στάση αυτή γίνεται ακόμη χειρότερη επειδή έχουν τεράστια ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκαν μέχρι σήμερα τις δημοτικές υποθέσεις. Αδιαφάνεια, κακοδιαχείριση, σπατάλη για δημόσιες σχέσεις, πολιτική με τους προϋπολογισμούς, είναι πράγματα που έχουν καταγγελθεί προ… αμνημονεύτων χρόνων (μεταφορικά και κυριολεκτικά) από εκείνους που υποστήριζαν την ανάγκη ριζικών αλλαγών στη λειτουργία της αυτοδιοίκησης. Αντί οι ίδιοι οι παράγοντες της αυτοδιοίκησης από καιρό να πάρουν την πρωτοβουλία για ένα θεσμικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει τη διαφάνεια και την ορθολογική διαχείριση των δημοτικών πόρων, άφησαν το πεδίο ελεύθερο για την επέλαση των μνημονιακών μέτρων. Πάνω στη δική τους πρακτική στηρίζεται όλο το επικοινωνιακό σύστημα ακολουθώντας δοκιμασμένους κανόνες για την κατεδάφιση των θεσμών και του κοινωνικού κράτους.
Ηδη από καιρό έχουν αρχίσει μεγάλες περικοπές πόρων προς την αυτοδιοίκηση, ενώ παράλληλα μετακυλίστηκαν αρμοδιότητες του κεντρικού κράτους χωρίς τη μεταφορά των αντίστοιχων πόρων. Ενώ υποχρεώνονται να κάνουν πληρωμές από θεσμοθετημένους δικούς τους πόρους για υποχρεώσεις του κράτους.
Το νέο μεσοπρόθεσμο επιφυλάσσει σκληρή λιτότητα για την αυτοδιοίκηση. Νέες περικοπές των χρηματοδοτήσεων για τους προϋπολογισμούς των ΟΤΑ, απολύσεις και υποχρεωτικές μετατάξεις, μισθολογικές μειώσεις και νέοι φόροι είναι μερικά από τα στοιχεία του, ενώ οι εφαρμοστικοί νόμοι θα εμφανίσουν και τα προβλήματα που κρύβονται επιμελώς πίσω από τις διατυπώσεις του νέου μνημονίου ή και δεν έχουν γίνει αντιληπτά μέχρι τώρα.
Κορυφαίο ζήτημα η θέσπιση του "παρατηρητηρίου οικονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ", δηλαδή μιας κρατικής τρόικας που θα παρακολουθεί την εκτέλεση των προϋπολογισμών σε μηνιαία βάση τόσο των οργανισμών αυτοδιοίκησης όσο και των νομικών τους προσώπων. Μια ρύθμιση που παραβιάζει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοτέλεια και καθιστά την αυτοδιοίκηση υποχείριο του μνημονιακού κράτους. Εφόσον παρατηρείται απόκλιση από τον προϋπολογισμό σε σχέση με τους στόχους που έχουν τεθεί, οι δήμοι υπάγονται σε "πρόγραμμα εξυγίανσης". Που σημαίνει ότι οι δαπάνες περιορίζονται μόνον στις υποχρεώσεις μισθοδοσίας και άλλες ανελαστικές με τη χρησιμοποίηση ακόμη και μέρους της ΣΑΤΑ (που προορίζεται για έργα). Και ακόμη κινητοποίηση των μηχανισμών αναγκαστικής είσπραξης οφειλών και αύξηση φόρων, τελών και δικαιωμάτων. Τέλος αυξήσεις στο ΤΑΠ μέχρι και 3 τοις χιλίοις μέχρι την τελική εξυγίανση, αύξηση του τέλους παρεπιδημούντων από 0,5% μέχρι και 2% και έπεται συνέχεια.
Οι αυτοδιοικητικοί παράγοντες που διευθύνουν τις υποθέσεις του θεσμού, δεν θέλουν και δεν μπορούν να διεκδικήσουν μια άλλη πορεία. Το μεγάλο ζήτημα είναι αν η κρίση θα γεννήσει αυτοδιοικητικές κινήσεις ικανές να αλλάξουν την πορεία των πραγμάτων και τις αντιλήψεις για το ρόλο των δήμων και των περιφερειών. Η συζήτηση για το μέλλον της αυτοδιοίκησης αποκτά πλέον εξαιρετικό ενδιαφέρον, ανάλογο των πολιτικών εξελίξεων.
