Αλλά ο νέος διεθνής καταμερισμός της εργασίας τα άλλαξε όλα αυτά. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Αν τονώσουμε την καταναλωτική αγοραστική δύναμη εδώ στην Ελλάδα, δημιουργούμε θέσεις εργασίας στην Ιταλία και στη Γερμανία. Εφόσον είμαστε μέλη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και δεν μπορούμε να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας, οι καταναλωτές μας αγοράζουν ιταλικά παπούτσια ή τα καλύτερα γερμανικά αυτοκίνητα και δημιουργούν πρόβλημα στο ελληνικό ισοζύγιο πληρωμών. Σήμερα ένας οπαδός του Κέινς θα είχε οδηγήσει την Ελλάδα στην πτώχευση μέσα σε δύο χρόνια!».
Με αυτά τα λόγια, το 1987, ο Ανδρέας Παπανδρέου με άρθρο του (αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύσαμε χθες Παρασκευή σε άρθρο με τίτλο «Μαθήματα οικονομίας από το μακρινό 1987») περιέγραψε το τέλος τόσο της σοσιαλδημοκρατικής όσο και της χριστιανοδημοκρατικής πολιτικής, που κυριάρχησαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη και δημιούργησαν το σύγχρονο κοινωνικό κράτος που όλοι σήμερα προσπαθούν να διατηρήσουν.
Παράλληλα ο Α. Παπανδρέου στο άρθρο του αυτό έθετε τις βάσεις για ένα διάλογο αναφορικά με το μέλλον των σοσιαλιστικών κομμάτων, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Ο συγκεντρωτικός προγραμματισμός, ο αυστηρός έλεγχος και η γραφειοκρατία υπήρξαν στην πραγματικότητα τα εμπόδια στην τεχνολογική αλλαγή».
Ενώ λοιπόν υπάρχουν αρκετοί που διαφωνούν με την πολιτική που εφάρμοσε στη συνέχεια ο Α. Παπανδρέου -και η οποία τις περισσότερες φορές ήταν αντίθετη με όσα υποστηρίζει στο άρθρο-, σπανίως κάποιος σοβαρός οικονομολόγος θα διαφωνήσει με τις διαπιστώσεις του για την παγκόσμια οικονομία.
Δυστυχώς όμως, από τους διαδόχους του στην πρωθυπουργική καρέκλα, μόνο ο Κώστας Σημίτης αντιλαμβανόταν πλήρως τις αλλαγές που είχαν συντελεστεί παγκοσμίως και επιχείρησε (και με λάθη φυσικά, γιατί μόνο οι νεκροί πολιτικοί είναι αλάνθαστοι) να θωρακίσει την ελληνική οικονομία. Οι επόμενοι πρωθυπουργοί (ο Λουκάς Παπαδήμος είναι άδικο να κριθεί για το μικρό χρονικό διάστημα που κυβέρνησε υπό την ομηρία κομμάτων που δεν πίστευαν αυτά που ψήφιζαν), αντί να θωρακίσουν την ελληνική οικονομία, προσπάθησαν με νύχια και με δόντια να συντηρήσουν τον ευρύτερο δημόσιο τομέα - για τον οποίο έγραφε στο ίδιο άρθρο ο Ανδρέας Παπανδρέου:
«Η Ελλάδα έχει επίσης έναν υπερτροφικό δημόσιο τομέα. Αυτοί που εργάζονται στον δημόσιο τομέα είναι οι προνομιούχοι εργαζόμενοι στην Ελλάδα. Το όνειρο που καλλιεργήθηκε στον μέσο Ελληνα είναι να γίνει μισθωτός υπάλληλος του κράτους. Και αυτό διότι έχουν τους υψηλότερους μισθούς, συντάξεις, υγειονομική περίθαλψη και καλές διακοπές.
Τη διόγκωση του δημόσιου τομέα δεν τη δημιουργήσαμε εμείς οι Σοσιαλιστές, τη δημιούργησαν οι συνταγματάρχες και μετά. Οταν ήλθαμε στην εξουσία, το 90% όλων των υπηρεσιών, από τις αεροπορικές γραμμές ως τις τράπεζες, τις τηλεπικοινωνίες και την ενέργεια, ήταν κρατικές. Τώρα έχουμε περίπου το διπλάσιο προσωπικό που απαιτείται για να παράγουμε τις απαιτούμενες κρατικές υπηρεσίες».
Σε κάθε περίπτωση, η τραγωδία για την Ελλάδα είναι ότι, 30 χρόνια μετά το άρθρο εκείνο του Ανδρέα Παπανδρέου, ακόμα δεν θεωρούνται δεδομένες οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί παγκοσμίως - και γι' αυτό οι περισσότεροι Ελληνες συνεχίζουν ν' αναζητούν σωτήρες του ευρύτερου δημόσιου τομέα και των κρατικοδίαιτων επιχειρήσεων. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, δεν προκαλεί καμία εντύπωση ούτε η επίθεση που εξαπέλυσαν οι συνδικαλιστές εκπαιδευτικοί της ΔΑΚΕ κατά της ηγεσίας του κόμματός τους, ούτε πολύ περισσότερο η συμμαχία των δεξιών συνδικαλιστών ταξιτζήδων με την κυβέρνηση του αριστερού Αλέξη Τσίπρα, προκειμένου να σταματήσει ο... χρόνος στο 1987 όταν δεν υπήρχε Διαδίκτυο, Uber και Beat. Ούτε φυσικά θα προκαλέσει σε κάποιον εντύπωση, αν αύριο ξεσπάσουν πάλι διαδηλώσεις για να μην απολυθεί ούτε ένας δημόσιος υπάλληλος - ενώ για τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, οι εν πολλοίς κρατικοδίαιτοι καλλιτέχνες δεν ρίχνουν ούτε ένα κροκοδείλιο δάκρυ στις συναυλίες.
Από εκεί και πέρα, η ελληνική οικονομία παραμένει ο αδύναμος κρίκος του παγκόσμιου συστήματος και η πορεία της δεν θα καθοριστεί μόνο από τη βούληση των ισχυρών, μετά τις γερμανικές εκλογές. Θα καθοριστεί και από τυχαία γεγονότα (τυχαία, αλλά αναμενόμενα) όπως το σκάσιμο της διεθνούς χρηματοπιστωτικής φούσκας που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια από κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες, προκειμένου να διατηρηθεί η κατανάλωση στη Δύση χωρίς να αυξηθεί η παραγωγή της.
Πότε θα σκάσει η φούσκα;
Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει το χρόνο. Το μόνο που είναι προβλέψιμο είναι το πρώτο θύμα της νέας κρίσης.
Μαντέψτε ποια οικονομία θα είναι και… χάστε ένα ακόμα μέρος από το εισόδημά σας.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
