Το Σεπτέμβριο του 2008 όταν κατέρρευσε η Λίμαν Μπράδερς, μια από τις πέντε μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου, ελάχιστοι αντιλήφθηκαν τις συνέπειες που θα είχε η χρεοκοπία αυτή τόσο στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα όσο και στην καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων που ζούσαν την “μπελ επόκ” της δανειακής ευημερίας. Μέχρι εκείνη τη στιγμή οι τράπεζες δάνειζαν πολίτες και κράτη με μοναδικό κριτήριο την εγγραφή λογιστικών κερδών στους ισολογισμούς τους. Προσδοκώντας ολοένα και μεγαλύτερα κέρδη έδιναν ολοένα και πιο επικίνδυνα δάνεια. Για την ακρίβεια αρκετά χρόνια πριν το 2008 οι τράπεζες έδιναν δάνεια σε πολίτες και κράτη που δεν μπορούσαν να τα αποπληρώσουν. Παρείχαν δάνεια με πολύ χαμηλό επιτόκιο ακόμα και σε ανέργους ή ημιαπασχολούμενους. Παρείχαν δάνεια ακόμα και σε κράτη που δεν παρήγαγαν τίποτα περισσότερο από σκάνδαλα και διαφθορά. Ηταν λοιπόν θέμα χρόνου πότε και πού θα σκάσει η φούσκα της δανειακής ευημερίας.
Η φούσκα όπως προαναφέραμε έσκασε στις ΗΠΑ το 2008 με την κατάρρευση της Λίμαν Μπράδερς και με αφορμή τα προϊόντα υψηλού κινδύνου των στεγαστικών δανείων. Αξίζει τον κόπο να περιγράψουμε περιληπτικά πώς φτάσαμε στην κρίση του 2008. Οι αμερικάνικες τράπεζες λοιπόν παρείχαν στεγαστικά δάνεια ακόμα και σε αυτούς που δεν μπορούσαν να τα αποπληρώσουν. Γιατί έπαιρναν δάνεια όσοι δεν μπορούσαν να τα αποπληρώσουν; Για να πουλήσουν αργότερα το ακίνητο σε υψηλότερη τιμή από αυτήν που το αγόρασαν και να κερδίσουν τη διαφορά. Ποιος έδινε δάνεια ακόμα και σε άνεργους Αμερικάνους; Οι... μεσίτες που πουλούσαν τα σπίτια. Οι μεσίτες έδιναν δάνεια όπως έδιναν πριν την κρίση στην Ελλάδα οι πωλητές αυτοκινήτων και οι αλυσίδες πώλησης ηλεκτρικών ειδών. Οι τραπεζίτες βεβαίως ήξεραν ότι δεν θα εισπράξουν ποτέ αυτά τα δάνεια και για να ξεφορτωθούν αυτές τις επισφάλειες τις τιτλοποίησαν και τις πούλησαν σε τρίτους. Αυτά τα προϊόντα υψηλού κινδύνου ονομάζονται Collateralized Debt Obligations (CDOs). Στην πραγματικότητα αυτά τα CDOs είναι... σκουπίδια με υψηλό επιτόκιο. Στο τέλος του 2007 αυτά τα σκουπίδια άξιζαν 2 τρισ. δολάρια. Οταν οι εν δυνάμει αγοραστές συνειδητοποίησαν το.. ύψος των σκουπιδιών η αγορά κατέρρευσε. Το Σεπτέμβριο του 2008 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ κρατικοποιεί τη Fannie Mae και τη Freddie Mac, οι οποίες είχαν στην κατοχή τους πάνω από το 50% της αγοράς στεγαστικών δανείων. H Lehman Brothers χρεοκοπεί. Η Bank of America αγοράζει τη Merrill Lynch και η AIG λαμβάνει βοήθεια από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση αξίας 85 δισ. δολαρίων.
Το ντόμινο έχει ξεκινήσει. Το διατραπεζικό επιτόκιο στις διεθνείς αγορές εκτοξεύεται στο 4% ενώ πριν την κρίση κυμαινόταν για πολλά χρόνια στο 0,5%. Οι κεντρικές τράπεζες ασκώντας πολιτική ανοικτής αγοράς αγόρασαν κρατικά ομόλογα και ιδιωτικά επενδυτικά προϊόντα αξίας 2,5 τρισ. δολαρίων. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης για να στηρίξουν το τραπεζικό σύστημα αγόρασαν προνομιούχες μετοχές ή παρείχαν εγγυήσεις αξίας 1,5 τρισ. δολαρίων. Επειδή τα ποσά αυτά προήλθαν από τους προϋπολογισμούς των εθνικών κυβερνήσεων το τραπεζικό χρέος μετατράπηκε σε... δημόσιο.
Μέχρι τότε το ελληνικό δημόσιο χρέος ήταν μεγάλο αλλά όχι ανεξέλεγκτο. Μεγάλωσε ακόμα περισσότερο όταν η κυβέρνηση έβγαλε χρήματα από το Δημόσιο Ταμείο για να στηρίξει τις ελληνικές τράπεζες και έγινε ανεξέλεγκτο όταν οι αγορές “ανακάλυψαν” ότι το Ελληνικό Δημόσιο είναι πιο επισφαλής δανειολήπτης στην υφήλιο. Με άλλα λόγια οι τραπεζίτες “ανακάλυψαν” την Ελλάδα ψάχνοντας την επόμενη... Λίμαν Μπράδερς. “Ανακάλυψαν” τότε ότι η Ελλάδα όπως και ο άνεργος Αμερικάνος δεν μπορεί να αποπληρώσει τα χρέη της. Τη συνέχεια τη γνωρίζετε και τη βιώνουμε όλοι στο πετσί μας καθημερινώς.
Αντί επιλόγου δυο τραγικές διαπιστώσεις:
Διαπίστωση πρώτη: Οι τραπεζίτες εξακολουθούν να κινούν τα νήματα στις διεθνείς αγορές και βάζουν εύκολα στο στόχαστρο όσους πολιτικούς επιχειρήσουν να ασκήσουν πολιτική ενάντια στα συμφέροντα των πιστωτικών ιδρυμάτων. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι επισφαλείς πελάτες των τραπεζών.
Διαπίστωση δεύτερη: Οι ημέρες της δανειακής ευημερίας πέρασαν ανεπιστρεπτί αλλά το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν έχει βρει ακόμα το νέο σημείο ισορροπίας. Μέχρι να βρεθεί νέο σημείο ισορροπίας όλα θα παραμένουν ρευστά και η βούληση των τραπεζιτών στην πραγματικότητα δεν διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο από αυτόν που διαδραμάτισε η προσπάθειά τους για τη σωτηρία της Λίμαν Μπράδερς.
