Το ελαιόλαδο αποτελεί το βασικό εισόδημα της περιοχής. Αυτό κινητοποιεί το σύνολο της τοπικής οικονομίας και όλα τα υπόλοιπα λειτουργούν συμπληρωματικά. Η κατανόηση αυτής της πραγματικότητας είναι αναγκαία, προκειμένου να συνειδητοποιήσουν όλοι πόσο σημαντικό είναι το συγκεκριμένο προϊόν, αλλά και να ενισχυθούν παράλληλες οικονομικές δράσεις. Η μονοκαλλιέργεια της ελιάς εγκυμονεί κινδύνους και απειλεί την τοπική οικονομία με κατάρρευση. Η διασπορά κινδύνου με την ενίσχυση άλλων τομέων, και ειδικότερα του τουρισμού, αποτελεί ζήτημα επιβίωσης για την τοπική οικονομία.
Η ελαιοπαραγωγή φέτος αναδεικνύει ευκαιρίες αλλά και κινδύνους. Οι υψηλές αποδόσεις και η καλή ποιότητα από τη μια μεριά δίνουν τον τόνο της αισιοδοξίας, ενώ από την άλλη η έλλειψη εργατικών χεριών και το υψηλό κόστος δημιουργούν αβεβαιότητα. Οι τιμές του ελαιολάδου σε αυτά τα επίπεδα είναι εντελώς συγκυριακό φαινόμενο, που έχει να κάνει με τη μείωση της παγκόσμιας παραγωγής. Αντιλαμβάνονται όλοι ότι δεν μπορούν να διατηρηθούν και κανείς δεν γνωρίζει η “διόρθωση” των επόμενων χρόνων πού θα... προσγειώσει την τιμή του προϊόντος.
Το ελαιόλαδο για να διατηρηθεί σε αυτή την τιμή ή έστω λίγο χαμηλότερα, αλλά πάνω από το κόστος παραγωγής, χρειάζεται να πάψει να πωλείται στις διεθνείς αγορές ως πρώτη ύλη για άλλα τελικά προϊόντα. Η αδυναμία τοποθέτησης του ελληνικού ελαιολάδου ως τελικού και αναγνωρίσιμου προϊόντος στο ράφι των καταστημάτων αποτελεί τη διαχρονική αποτυχία κυβερνήσεων, επιχειρηματιών και συνεταιριστικών οργανώσεων παραγωγών. Η πολυδιάσπαση δυνάμεων, η έλλειψη στρατηγικής και ουσιαστικής στήριξης επενδύσεων έχουν διαμορφώσει το σημερινό αρνητικό τοπίο. Το ελληνικό ελαιόλαδο είναι έτσι ευάλωτο στις διακυμάνσεις της αγοράς.
Η φετινή χρονιά αποτελούσε ευκαιρία για ενίσχυση της τυποποίησης και κατάκτηση αγορών. Η εκτίναξη των τιμών και το “μάζεμα” ποσοτήτων ελαιολάδου από εμπόρους για λογαριασμό εταιρειών του εξωτερικού “στράγγιξε” γρήγορα την αγορά. Η εκρηκτική αύξηση των τιμών στο φουλ της παραγωγής δεν ήταν τυχαία. Το σίγουρο είναι ότι η εξέλιξη των τιμών σε συνδυασμό με τα προβλήματα στον τραπεζικό κλάδο δεν άφησαν περιθώρια σε μικρές ελληνικές επιχειρήσεις να βγουν στις διεθνείς αγορές. Η ευκαιρία χάθηκε και -το χειρότερο- το προϊόν έγινε ακόμα περισσότερο εξαρτημένο από τη στάση του διεθνούς κυκλώματος εμπορίας.
Η ποιότητα είναι το άλλο μεγάλο ζήτημα για την ελαιοπαραγωγή της περιοχής. Η εξασφάλιση της ποιότητας έχει άμεση σχέση με την τιμή. Η διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας του μεσσηνιακού ελαιολάδου έχει οικονομικό κόστος. Η καταπολέμηση ασθενειών, από τον δάκο μέχρι το γλοιοσπόριο, ο τρόπος συγκομιδής και μεταφοράς του ελαιοκάρπου, ο χρόνος έκθλιψης και η αποθήκευση του ελαιολάδου είναι παράγοντες που διαμορφώνουν την ποιότητα. Το κάθε επιμέρους στοιχείο ποιότητας έχει κόστος για τον παραγωγό, το οποίο δεν είναι αμελητέο και δεν μπορεί να ξεπερνιέται με ευχές και συμβουλές. Η αναθεώρηση της διαδικασίας δακοκτονίας και η ένταξη πιθανώς του συνόλου των απαιτούμενων ψεκασμών σε ένα ευρύτερο συνεργατικό σύστημα στους ελαιώνες της Μεσσηνίας χρειάζεται να εξετασθεί και να προωθηθεί τα επόμενα χρόνια.
Η ελαιοπαραγωγή φέτος στη Μεσσηνία κινδυνεύει από τους αργούς ρυθμούς συγκομιδής λόγω έλλειψης εργατικών χεριών. Υπάρχει κίνδυνος να χαθεί μέρος της παραγωγής λόγω ωρίμανσης και πτώσης του καρπού, ενώ η καθυστέρηση έχει επιπτώσεις στην ποιότητα του ελαιολάδου. Η έλλειψη εργατικών χεριών και το συνολικότερο δημογραφικό πρόβλημα είναι πολλαπλώς διαπιστωμένο, αυτό που αναζητείται είναι ο τρόπος αντιμετώπισής του.
Το να κάνουν περισσότερα παιδιά οι Έλληνες και να επιστρέψουν στα χωριά, δεν “παίζει” ως ενδεχόμενο και όσοι υποστηρίζουν αυτού του είδους τις θεωρίες κοροϊδεύουν τον εαυτό τους και τον κόσμο. Η οργανωμένη εγκατάσταση μεταναστών, που είναι ένα εφικτό ενδεχόμενο, δεν συζητείται καν γιατί έχει πολιτικό κόστος. Το ζήτημα μένει έτσι σε διαρκή εκκρεμότητα. Με εποχικούς εργάτες μετανάστες, νόμιμους και παράνομους, “μπαλώνεται” κάθε χρόνο η κατάσταση. Σε βάθος χρόνου αυτό δεν έχει προοπτική. Οι ελιές δεν θέλουν μόνο μάζεμα αλλά και πολλές άλλες εργασίες, οι οποίες χωρίς εργατικό δυναμικό μόνιμα εγκατεστημένο στην ύπαιθρο δεν μπορούν να γίνουν ή έχουν απαγορευτικό κόστος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η εγκατάλειψη και η ερήμωση είναι απλώς θέμα χρόνου.
Η καλή φετινή χρονιά δύσκολα θα έχει συνέχεια. Η μείωση του κόστους παραγωγής, η διατήρηση της ποιότητας, η εξασφάλιση εργατικών χεριών και βέβαια η κατάκτηση αγορών παραμένουν τα βασικά διαρθρωτικά προβλήματα του ελαιολάδου που δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Οι ελαιοπαραγωγοί που έχουν γνώση από τα σκαμπανεβάσματα της τιμής, φοβούνται τα χειρότερα και έχουν δίκιο να ανησυχούν.
panagopg@gmail.com
