Το 1997 με τη συγχώνευση των κοινοτήτων, με το σχέδιο “Καποδίστριας”, θεσπίζεται η εκλογή του προέδρου και των μελών του τοπικού συμβουλίου να γίνεται μέσα από τους συνδυασμούς των υποψηφίων δημάρχων και αποκλείονται υποψηφιότητες εκτός συνδυασμών. Οι τοπικοί σύμβουλοι εκλέγονται ανάλογα με τη δύναμη κάθε συνδυασμού στην κάλπη του διαμερίσματος και πρόεδρος ορίζεται ο πρώτος σε σταυρούς του πλειοψηφήσαντος, στο τοπικό διαμέρισμα, συνδυασμού, την πρώτη Κυριακή.
Με τη ρύθμιση αυτή από τη μια μεριά οικοδομείται ενιαία δημοτική συνείδηση, με τα κοινά ψηφοδέλτια, αποτρέποντας αποσχιστικές τάσεις, και από την άλλη υπήρχε σεβασμός στην πλειοψηφία, σε κάθε μικρή τοπική κοινωνία που για χρόνια λειτουργούσε ως αυτοτελής οντότητα με εσωτερική συνοχή. Η ίδια φιλοσοφία, στον τρόπο εκλογής στις πρώην κοινότητες, διατηρήθηκε και στο δεύτερο κύμα συνενώσεων με το σχέδιο “Καλλικράτης” που ψηφίστηκε το 2010.
Το 2018 με το σχέδιο “Κλεισθένης” ψηφίστηκε η απλή αναλογική στην εκλογή δημοτικών συμβουλίων και θεσπίστηκε η ξεχωριστή κάλπη στις κοινότητες, δίνοντας τη δυνατότητα κατάρτισης τοπικών ψηφοδελτίων όχι μόνο στους συνδυασμούς των υποψηφίων δημάρχων, αλλά και αυτοτελώς σε κάθε κοινότητα. Αποτέλεσμα, σε πολλές κοινότητες οι «ανεξάρτητοι» συνδυασμοί να κυριαρχήσουν. Το σχέδιο «Κλεισθένης» δεν εφαρμόστηκε όμως ποτέ, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για το πώς θα λειτουργούσε η ρύθμιση για τις κοινότητες σε περιβάλλον απλής αναλογικής.
Αυτό που φάνηκε όμως είναι ότι τα περισσότερα τοπικά συμβούλια δεν ανέπτυξαν αυτονομιστικές τάσεις. Αντίθετα, σεβάστηκαν τις επιλογές των δημοτικών αρχών και συνεργάστηκαν προκειμένου να πετύχουν χρηματοδοτήσεις και έργα στις κοινότητές τους. Θα μπορούσαμε δηλαδή να πούμε ότι, σε συνθήκες πλειοψηφίας δημάρχου στα δημοτικά συμβούλια, τα «ανεξάρτητα» τοπικά συμβούλια δεν δημιουργούν πρόβλημα, αντίθετα, συμβάλουν θετικά.
Η κυβέρνηση της Ν.Δ το 2021 κατήργησε συνολικά τον νόμο «Κλεισθένη», θεσπίζοντας ένα σκληρό πλειοψηφικό σύστημα εκλογής δημοτικών συμβούλων, καταργώντας ακόμα και τη ρύθμιση εκλογής δημάρχου με 50%. Σε ό,τι αφορά τις κοινότητες επανάφερε το προηγούμενο καθεστώς, φέρνοντας όμως και μια επιπρόσθετη ρύθμιση που παραβιάζει κατάφωρα τη βούληση των ψηφοφόρων κάθε κοινότητας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον νέο νόμο, νικητής δεν θα είναι ο συνδυασμός που έρχεται πρώτος στο χωριό αλλά στο σύνολο του δήμου.
Με τη ρύθμιση, που για πρώτη φορά θα εφαρμοστεί στις επόμενες εκλογές, πρόεδρος στην κοινότητα δεν εκλέγεται αυτός που θα πάρει τις περισσότερες ψήφους αλλά αυτός που θα ανήκει στο ψηφοδέλτιο του δημάρχου που θα κερδίσει τις εκλογές. Ο δήμαρχος δηλαδή που θα εκλεγεί τα παίρνει όλα, και δημοτικά και τοπικά συμβούλια. Περνάμε έτσι από το ένα άκρο, του ανίσχυρου δημάρχου της απλής αναλογική, στο άλλο, του απόλυτου άρχοντα του νέου πλειοψηφικού συστήματος.
Το κακό όμως δεν σταματά εδώ. Η αρχική ρύθμιση αφορούσε κοινότητες με περισσότερους από 300 κατοίκους. Μετά όμως από τα στοιχεία της απογραφής και της διαπιστωμένης ερήμωσης των χωριών, το υπουργείο, πριν από λίγες ημέρες, με νέα διάταξη, κατεβάζει το όριο σε 200 κατοίκους. Η συγκεκριμένη τροπολογία, που πέρασε νύχτα, δείχνει ότι η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται για την ορθολογική εκπροσώπηση των κοινοτήτων αλλά για την εκλογική ενίσχυση των συνδυασμών που στηρίζει το κυβερνών κόμμα.
Με το όριο στους 200 κατοίκους, σχεδόν σε όλα τα χωριά ενός δήμου, θα χρειάζονται υποψήφιοι στοιχισμένοι σε συνδυασμό. Με βάση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο να επιτευχθεί, με αποτέλεσμα συνδυασμοί οι οποίοι δεν διαθέτουν ισχυρό δίκτυο - κομματικό ή άλλο - να μην πληρούν το όριο συμμετοχής στα ψηφοδέλτια που απαιτεί ο νόμος και να μην μπορέσουν να κατέβουν στις εκλογές. Πρόκειται για αντιδημοκρατική μεθόδευση που πλήττει και τη βούληση των κατοίκων στα χωριά αλλά και το δικαίωμα συμμετοχής στις εκλογές.
Η πρόσφατη απογραφή έδειξε με σαφήνεια τη φθίνουσα πορεία της περιφέρειας και εντονότερα αυτή της υπαίθρου. Ο αποκλεισμός των ζωντανών φωνών που έχουν μείνει στα χωριά, με αντιδημοκρατικές ρυθμίσεις, αποτελεί μια τραγική πολιτική επιλογή. Η αυτοδιοίκηση είναι θεσμός συμμετοχής και δημοκρατίας. Οι αποκλεισμοί μέσα από κοντόφθαλμες καλπονοθευτικές ρυθμίσεις αποτελούν καταστροφική επιλογή που θα την πληρώσουν πρώτοι απ’ όλους οι εμπνευστές της. Οι όροι και οι προϋποθέσεις βάζουν εμπόδια στη δημιουργία πολλών ψηφοδελτίων αλλά ταυτόχρονα ενοποιούν δυνάμεις και συγκροτούν μέτωπα. Κανένα εκλογικό σύστημα δεν στάθηκε αρκετό για να συγκρατήσει τη λαϊκή βούληση και αυτό θα το γνωρίσουν σύντομα και αυτοί που σκέπτονται και αποφασίζουν με όρους συνωμοσίας και παρασκηνίου.
panagopg@gmail.com
