Η πτώση της τιμής του ελαιολάδου δεν αποτελεί για τη Μεσσηνία μια απλή διακύμανση της αγοράς, αλλά ένα οικονομικό και κοινωνικό σοκ, που ενεργοποιεί αλυσιδωτές επιπτώσεις σε όλο το φάσμα της τοπικής ζωής. Η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνεται, η ψυχολογία χειροτερεύει και η αίσθηση αβεβαιότητας εντείνεται. Η περσινή αισιοδοξία δίνει τη θέση της σε έναν ανασχετικό προβληματισμό, που παγώνει τις επενδύσεις, τις αγορές, ακόμα και την ελπίδα.
Η πτώση της τιμής του ελαιολάδου αφήνει το αποτύπωμά της συνολικά στην αγορά της Μεσσηνίας. Οι πρώτοι που έχουν νιώσει το φρενάρισμα είναι όσοι προμηθεύουν με λιπάσματα, φάρμακα και γεωργικά μηχανήματα τους αγρότες. Ο κατασκευαστικός κλάδος και το εμπόριο είναι οι επόμενοι μεγάλοι χαμένοι.
Η οικονομία της Μεσσηνίας, όπως πολλές φορές έχει επισημανθεί, είναι άμεσα συνδεδεμένη με το ελαιόλαδο. Τα έσοδα από τον τουρισμό δεν έχουν την ίδια επίδραση, δεν αφορούν το σύνολο των κατοίκων και δεν έχουν την ίδια διασπορά στην οικονομία. Στο μέλλον ενδεχομένως να καλύψουν μέρος του εισοδήματος που χάνεται σήμερα από τον αγροτικό τομέα, αλλά επί του παρόντος δεν έχουν φτάσει σε επίπεδο, που να καθορίζουν την οικονομική ζωή της περιοχής.
Αγροτικός τομέας, δηλαδή ελαιόλαδο, και τουρισμός δεν είναι βέβαια δύο συγκρουόμενες δραστηριότητες, αλλά αλληλοσυμπληρούμενες. Χρειάζονται όμως πολιτικές, που να ενισχύουν και τους δύο τομείς. Το να αποτελέσουν, για παράδειγμα, το τοπικό ελαιόλαδο και οι ελιές Καλαμών βασικά προϊόντα γαστρονομίας και πλεονέκτημα για τον τουρισμό της περιοχής, δεν είναι δύσκολο. Χρειάζεται όμως σχέδιο, επιμονή και χρηματοδότηση δράσεων, που θα τα βάλουν στο τραπέζι των τουριστών, στα ράφια των καταστημάτων, των ξενοδοχείων, των καταλυμάτων και τελικά στις βαλίτσες και στο μυαλό των επισκεπτών της περιοχής.
Το να διατηρηθούν οι παραδοσιακοί ελαιώνες και να αποτελέσουν σημείο επίσκεψης και διαδικασία εμπειρίας επίσης δεν είναι δύσκολο, αν υπάρχει μια σαφής στρατηγική ανάδειξης και αξιοποίησης. Αυτό που γίνεται με τα οινοποιεία και την αμπελουργία μπορεί κάλλιστα να συμβεί και με τα ελαιουργεία, το ελαιόλαδο και τις ελιές.
Ιδέες, όπως είναι γνωστό, υπάρχουν πολλές. Αυτό που λείπει είναι η κωδικοποίησή τους και η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου, που θα κινητοποιεί τοπικούς φορείς, επιχειρήσεις και παραγωγούς. Οι σκόρπιες δηλαδή ιδέες να αποτελέσουν ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα για την περιοχή, το οποίο θα χρηματοδοτείται και θα ενισχύεται από κοινοτικούς, εθνικούς και τοπικούς πόρους. Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο στις σημερινές πολιτικοοικονομικές συνθήκες; Κατηγορηματικά, όχι! Οι πάντες, εδώ και χρόνια, είναι προσανατολισμένοι στο εφήμερο και το ατομικό, προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν ό,τι μπορούν για λόγους οικονομικής επιβίωσης, πολιτικής ανέλιξης και κυριαρχίας.
Ολοκληρωμένες στρατηγικές οικονομικής ανάπτυξης με την εκμετάλλευση των συγκριτικών οικονομικών πλεονεκτημάτων της περιοχής δεν μπορούν να υπάρξουν, όταν οι στοχεύσεις των πολιτών και των επιχειρήσεων έχουν βραχυχρόνιο ορίζοντα και οι επιδιώξεις των πολιτικών εξαντλούνται στην εκλογή και την επανεκλογή. Όταν δηλαδή δεν υπάρχει ένα όραμα που θα κινητοποιεί και θα έχει ορίζοντα το μέλλον. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι με εφήμερες δράσεις και «προγραμματάκια» επιβίωσης η περιοχή μαραζώνει οικονομικά και δημογραφικά.
Η περιοχή συρρικνώνεται -δημογραφικά, οικονομικά, ψυχολογικά. Οι ευκαιρίες απασχόλησης σε ελκυστικές θέσεις εργασίας είναι ελάχιστες, τα εισοδήματα περιορισμένα, οι αμοιβές χαμηλές. Η Μεσσηνία βυθίζεται διαρκώς στην ύφεση, με όλο και χαμηλότερες προσδοκίες, όλο και μικρότερες φιλοδοξίες. Η καθημερινότητα διαμορφώνεται από τη διαχείριση της μιζέριας και όχι από τη φιλοδοξία υπέρβασής της.
Η αλήθεια είναι ότι αρκετοί είναι ικανοποιημένοι από την υπάρχουσα κατάσταση, γιατί έτσι εξυπηρετείται η ηγεμονία τους. Όσο κυριαρχεί η μιζέρια, αυξάνεται η εξάρτηση και ελέγχονται τα πάντα σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Είναι απολύτως λογικό αυτοί που κυριαρχούν να μην θέλουν αλλαγές, που στο τέλος της ημέρας θα αμφισβητήσουν τη δική τους ηγεμονία.
Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσονται τα πράγματα σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο στη Μεσσηνία, είναι εξαιρετικά ανησυχητικός. Ο αγροτικός τομέας τα επόμενα χρόνια θα συρρικνωθεί ακόμα περισσότερο, ενώ ο τουρισμός δεν φαίνεται να μπορεί να κάνει το άλμα που είναι αναγκαίο, για να καλυφθεί το εισόδημα που χάνεται. Η Μεσσηνία συρρικνώνεται διαρκώς δημογραφικά και οι προσδοκίες περιορίζονται. Το μέλλον διαγράφεται δυσοίωνο, αλλά αυτό μάλλον δεν ανησυχεί πολλούς -και αυτό είναι το απολύτως απογοητευτικό.
panagopg@gmail.com
