Η παραδοχή της συγκεκριμένης πραγματικότητας είναι το πρώτο και σημαντικό βήμα που ποτέ δεν έγινε. Γιʼαυτό δεν μπορούμε να πάμε εδώ και 5 χρόνια παρακάτω. Ελάχιστοι παραδέχονται ότι η εποχή των εύκολων και πολλών δανεικών, σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, ήταν τεράστιο λάθος και δεν πρόκειται να υπάρξει ξανά στο μέλλον. Σχεδόν κανένας δεν αντιλαμβάνεται ότι το όποιο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος με κάποιο τρόπο –άμεσο ή έμμεσο θα πρέπει να αποπληρωθεί στο μεγαλύτερο μέρος του. Οι περισσότεροι ελπίζουν ότι θα γίνει κάτι μαγικό και θα αρχίσουν να τρέχουν ξανά δανεικά λεφτά στην αγορά. Είναι προφανές ότι δεν έχει πρόβλημα η πραγματικότητα αλλά ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας μας την προσεγγίζει.
Διαπίστωσαν προ ημερών οι επαγγελματίες της εστίασης στην Καλαμάτα ότι η αύξηση των τουριστών στη Μεσσηνία δεν είχε αντίστοιχα θετικά αποτελέσματα στα μαγαζιά τους. Ο λόγος γνωστός. Οι επιχειρήσεις της παραλιακής, τους καλοκαιρινούς μήνες, δούλευαν παλιά με τους Έλληνες, ντόπιους και επισκέπτες. Για όσους δεν έχουν ασθενή μνήμη οι Έλληνες πελάτες έτρωγαν ένα και παράγγελλαν τέσσερα – πολλές φορές μάλιστα έτρωγαν και τα τέσσερα και κατέληγαν στο νοσοκομείο! Αυτό, λοιπόν, τελείωσε οριστικά και αμετάκλητα. Δεν λέμε, ήταν ωραίο, κράτησε αρκετά, θα θέλαμε όλοι μας να το ζήσουμε και να το χαρούμε ξανά αλλά δεν μπορούμε στην παρούσα φάση και για ένα πολύ μεγάλο ορατό διάστημα να το χρηματοδοτήσουμε.
Τι πρέπει να κάνουμε; Να κλάψουμε, να φωνάξουμε, να καταραστούμε αλλά κάποια στιγμή είναι καιρός να προσαρμοστούμε. Να αντιληφθούμε δηλαδή ότι οι επισκέπτες του μέλλοντος θα βγαίνουν για βραδινό και θα παίρνουν μια ντοματοσαλάτα και δυο μπύρες. Αυτό δηλαδή που γίνεται εδώ και χρόνια από τους ξένους επισκέπτες, που πολλοί από εμάς κορόιδευαν. Είναι καιρός να καταλάβουν όλοι ότι και ο Έλληνας, αν και όποτε αποκτήσει ξανά δυνατότητα να κάνει διακοπές, αυτό θα κάνει. Θα τρώει το προπληρωμένο πρωινό και το γεύμα του στο ξενοδοχείο και θα τσιμπάει κάτι ελαφρύ το βράδυ. Αυτή είναι η τάση παγκοσμίως στη συγκεκριμένη αγορά, γιατί κανένας δεν έχει και δεν μπορεί να δώσει μια περιουσία για να πάει 10 μέρες διακοπές. Αυτό που κάνουν «οι μίζεροι» ξένοι, που εμείς τόσα χρόνια κοροϊδεύαμε, στην καλύτερη των περιπτώσεων θα το κάνουνε και όσοι από εμάς μπορούν να πάνε στο μέλλον διακοπές.
Η πραγματικότητα αυτή είναι, και αυτό που πρέπει να κάνει καθένας από τη μεριά του είναι να προσαρμοστεί. Να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε να είναι βιώσιμος επιχειρηματικά σε αυτό το πλαίσιο. Να εξετάσει πώς θα μπορέσει να παρέχει νέα προϊόντα και υπηρεσίες, τα οποία θα προκαλέσουν επιπρόσθετο ενδιαφέρον και εισόδημα. Μπορεί, τέλος, να μην κάνει τίποτα γιατί δεν θέλει την προσαρμογή. Μπορεί βεβαίως και να φωνάζει από το πρωί μέχρι το βράδυ: «ρίξτε λεφτά στην αγορά». Σε κάθε όμως περίπτωση όποιος θέλει να μείνει ανοιχτός θα πρέπει να δει τα πράγματα όπως έχουν και όχι όπως φαντάζεται ή όπως θα ήθελε. Δύσκολο, αλλά οι αυταπάτες κάποια στιγμή με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα τελειώσουν.
panagopg@gmail.com
