Οταν αυτό απασχολούσε την πόλη τις εποχές που το περιαστικό πράσινο την “έπνιγε” ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί τη σημασία που έχει σήμερα το πράσινο. Στη μια του διάσταση, την... κυριολεκτική καθώς πλέον το “πράσινο” έχει αποκτήσει ευρύτερη έννοια και ταυτίζεται με την ανάπτυξη αλλά και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος που απειλείται.
Σε πολύ μακρινές εποχές, στην αυγή του 20ού αιώνα, το 1902, ο χρονογράφος στο “Θάρρος” έθετε ένα πολύ... σημερινό θέμα: την ανάγκη πυκνού πρασίνου στην πόλη και τη φυσική σκίαση των περιοχών όπου αναπτύσσονται δραστηριότητες αναψυχής. Ας παρακολουθήσουμε τη σκέψη του: “Ενθυμούμαι ότι έλεγον εις τον ρομαντικόν φίλον μου, εάν φαντασθώμεν προς στιγμήν την πόλιν μας πυκνοδασωμένην με δένδρα εύμορφα και με φυλλώματα αδρά, ώστε να ζει κανείς αμφίβιον συγχρόνως ζωήν, ζωήν αστικήν και ζωήν εξοχικήν, και αν αναπολήσωμεν ακόμη ότι η σκηνογραφία αυτή των δενδροφυτειών θα συγκαλύψη τόσα αίσχη και τόσας αηδίας, και την αποτρόπαιον εντύπωσιν που προξενούν τα κιόσκια και θα χύση χάριν περισσήν, οποία φαντασμαγορική εικών θα πρόκειται εις τα αδηφάγα βλέμματα. Να κάθεσαι κάτω από το δαψιλές φύλλωμα της νερατζιάς και της πορτοκαλιάς και της ακακίας τον ήμερον ίσκιον, και να ροφάς αίφνης το ηδύποτόν σου και συγχρόνως τόσην νέαν ζωήν που χύνει το δένδρον, το διαρκώς ανανεώνον την ατμόσφαιραν και να καθηδύνης το άπληστον βλέμμα σου, ε, είναι μικρόν πράγμα φίλε μου;”.
Δέκα χρόνια αργότερα, σχολίαζε το “Θάρρος” την απουσία πρασίνου από πλατείες και δρόμους, τονίζοντας όχι μόνον την αισθητική αξία που έχει αλλά και τη σημασία του για την υγεία του ανθρώπου: “Τας ημέρας αυτάς της λαμπρής ανθήσεως των χρωμάτων και του ακμαιοτέρου βλαστήματος της φυτικής ζωής, ειμπορεί να σκεφθή κανείς τι ειμπορούσε να είναι αυτή η Καλαμάτα. Θεμελιωμένη επάνω εις υπόγεια ποτάμια νερών, με χώμα γόνιμον και μαλακώτατον και κάτω από τον θερμότερον Ελληνικόν ορίζοντα, θα ήτο απείρως εύκολον να παρουσιάζη τους δρόμους και τας πλατείας της ως πελωρίους κήπους. Ειμπορούσε όλον άλσος πορτοκαλιών και χρυσών κίτρων, να αρωματίζη αιώνια τον αέρα από την άνθην των τριανταφυλλιών και να είναι όραμα απαραμίλλου καλλονής κάθε άνοιξιν. Εαν εις το διάστημα της τελευταίας αυτής δεκαετίας, εξοδεύοντο 2-30 χιλιάδες δραχμών και κατεβάλλετο επίσης ένα μικρόν ποσόν συντηρήσεως, η πόλις θα ήτο εξαίσιος κήπος. Αντί τούτου μένομεν εκστατικοί εις το άνθισμα των δύο εν όλω νεραντζιών της λεωφόρου μας και κυττάζομεν ως είδος τέρατα τα περίφημα κηπάρια, οχυρωμένα με λιθίνους και σιδηράς επάλξεις. Διά το χρονικόν, ας σημειωθή ότι κάποτε ένας εξανθρωπιστής της πόλεως υπό την έποψιν αυτήν, ο Γεώργιος Κυριακός επεχείρησε να κάμη φυτείας εις ευρείαν κλίμακα και έχομεν το Κάστρο, τον δρόμον της Φαρών, τις νεραντζιές της οδού των 40 μέτρων, το αλσύλλιον του Αγίου Ιωάννου και ό,τι άλλο έχομεν εις πράσινον μεταξύ της αμμώδους Σαχάρας των δρόμων και πλατειών μας., Εκτοτε όμως δεν έγιναν παρά ασήμαντα πράγματα, ενώ εκ παραλλήλου διάφοροι δενδροχασάπηδες κατέκοψαν ανηλεώς πάσαν απόπειραν πρασινάδας. Εννοείται ότι μένει ακόμη καιρός να σκεφθώμεν ότι εφ’ όσον τελματώνομεν τας ημέρας μας εις έναν τόπον αξίζει να τον κάμωμεν ωραιότερον και επιτέλους υγιεινότερον. Ιδίως το τελευταίον”.
Κάποια δέντρα φυτεύτηκαν σε δρόμους και πλατείες αλλά η έλλειψη πάρκου αποτελούσε αντικείμενο σχολιασμού σε επιστολή το 1928 που δημοσιεύτηκε στο “Θάρρος”. Την επέλεξα γιατί θέτει μια πολύ ενδιαφέρουσα πλευρά της υπόθεσης, πέρα από την έλλειψη πρασίνου: “Μια των πλέον ουσιωδών ελλείψεων της πόλεώς μας είναι και η έλλειψις ενός πάρκου. Αν υφίστατο ένα πάρκον, θα υπήρχεν ένας περίπατος εν τη πόλει. Πάρκον θα ηδύνατο να γίνη η πλατεία του Συντάγματος, αν κακώς δεν παρεχωρείτο άλλοτε προ ετών εις το Κράτος, διά να χρησιμεύση ως γήπεδον στρατώνων και γυμνασίων και εν τω μεταξύ θα συνεκροτείτο και η πέριξ συνοικία, η οποία με τας επεκτάσεις που λαμβάνει ήδη η πόλις, είναι καταδικασμένη εις μαρασμόν. Αλλά και σήμερον δύναται να μελετηθή η ιδέα της δημιουργίας ενός πάρκου και να ζητηθούν και γνώμαι τρίτων περί του μέρους που πρέπει να χρησιμοποιηθή. Η πόλις, η οποία φαίνεται ότι θα χάση όλας τας πλατείας της, έχει ανάγκην για λόγους στοιχειώδους υγείας πνευμόνων ή τουλάχιστον ενός πνεύμονος και ενός ακόμη περιπάτου. Εχω δε την αντίληψιν ότι η ιδέα πρέπει να μελετηθεί σοβαρώς”. Και όμως, δόθηκε η ευκαιρία να αποκτήσει η πόλη αυτό το πάρκο μετά τους σεισμούς. Δυστυχώς με ευθύνη όλων μας αντί να δημιουργηθεί ένα μεγάλο πάρκο, ουσιαστικά ο χώρος οικοπεδοποιήθηκε και χάθηκε η μεγάλη ευκαιρία. Μπορεί να εξυπηρέτησε κάποιες “καλές προθέσεις”, θα πρέπει να σκεφθούμε όμως πως χρειαζόταν διαφορετική μεταχείριση αυτός ο χώρος.
Συνεχίζοντας την περιήγηση στο παρελθόν φθάνουμε σε μια άλλη μεγάλη χαμένη ευκαιρία με την οικοπεδοποίηση του χώρου των εγκαταστάσεων Ζαν και Ρως, που εκτείνονταν περίπου από τη Σχολή Παπαφλέσσα μέχρι τη Λέσχη Αξιωματικών και από τη Φαρών μέχρι την Αριστομένους. Διαβάζουμε στα “Μεσσηνιακά Νέα” το Δεκέμβριο του 1959: “Ενώπιον του δημοτικού συμβουλίου της πόλεώς μας, κατόπιν εισηγήσεως του Δημάρχου Χρ. Κουμάντου συνεζητήθη προχθές αίτησις ομάδος κεφαλαιούχων εξ Αθηνών, διά της οποίας ούτοι εν όψει της εξαγοράς του μη λειτουργούντος εργοστασίου της εταιρείας Οίνων και Οινοπνευμάτων παρ’ αυτών, προσέφερον το εκ 50 χιλιάδων περίπου πήχεων οικόπεδον εις τον δήμον. Ο κ. Δήμαρχος έχον υπ' όψιν να δημιουργήσει ένα μεγάλο πάρκον, του οποίου στερείται η πόλις, εξεδήλωσε ζωηρόν ενδιαφέρον διά την γενομένην προς τον δήμον προσφοράν και έφερε το ζήτημα εις το δημοτικόν συμβούλιον. Διά την πώλησιν εις τον δήμον του εν λόγω οικοπέδου η ομάς των κεφαλαιούχων, η οποία σημειωτέον έχει ήδη σχεδόν συμφωνήσει την αγοράν του εργοστασίου από τον κ. Μποδοσάκην, ζητεί το ποσόν των 3.500.000 δραχμών. Το Δημοτικόν Συμβούλιον συνεφώνησε κατ’ αρχήν εις την αγοράν του οικοπέδου και εξουσιοδότησε τον κ. Δήμαρχον να προχωρήση εις τας διαπραγματεύσεις του”. Το δημοσίευμα αναφέρεται σε έκταση 30 περίπου στρεμμάτων, η οποία δεν αγοράστηκε ποτέ παρά την επιθυμία του δημάρχου και του δημοτικού συμβουλίου να γίνει εκεί ένα μεγάλο πάρκο.
Αισίως φθάνουμε στο 1975, όταν ο Κώστας Κουτουμάνος μιλώντας στην προεκλογική συγκέντρωση θέτει για πρώτη φορά το θέμα του μετέπειται Πάρκου Σιδηροδρόμων: “Διαφυλάξαμεν τον χώρον από του επιβατικού σταθμού μέχρι λιμένος και μεταξύ οδών Αριστομένους και Ψαρών από τας επιδιώξεις ΑΤΕ και ΟΤΕ διά την ανέγερσιν εκεί δικών τους αποθηκών. Ο χώρος αυτός ανήκει εις την πόλιν διότι τον έχει ανάγκη. Εις αυτόν φιλοδοξούμεν να δημιουργήσωμεν ένα ζηλευτό Δημοτικό Πάρκο”. Η ιδέα αυτή υλοποιήθηκε 10 χρόνια αργότερα, την εποχή της δεύτερης θητείας του Στ. Μπένου, και αποτελεί πλέον το μοναδικό πάρκο ουσιαστικά στην πόλη, καθώς και οι πιθανοί χώροι μέσα στην πορεία των τροποποιήσεων του σχεδίου οικοπεδοποιήθηκαν, αλλά και το πράσινο έχει “περιθωριοποιηθεί” στις άκρες πλατειών, στα πεζοδρόμια και τις νησίδες.
Φυσικά και δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί η ιδέα ανάπτυξης του αστικού πρασίνου, η μεγάλη πρόκληση όμως για την πόλη και το μέλλον της είναι το περιαστικό πράσινο. Είναι τεράστιας σημασίας για την ζωή των κατοίκων και αποτελεί “προίκα” της φύσης που μπορεί να αξιοποιηθεί και να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών η περιοχή πάνω από την Κεντρική Αγορά, που συνδέει την πόλη με το φαράγγι του Νέδοντα και τον Ταΰγετο. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για το δημοτικό συμβούλιο που θα αναδείξει η κάλπη σε λίγους μήνες. Με στόχο να δημιουργηθεί ένα τεράστιο πάρκο αναψυχής που θα συνδέει την πόλη με το φαράγγι, που μπορεί να αποτελέσει προορισμό, εφόσον αναδειχθούν οι άγνωστες ομορφιές μιας μοναδικής οδοιπορικής διαδρομής.
Υ.Γ. Για την υπόθεση των οικοπέδων της Εταιρείας Οίνων και Οινοπνευμάτων, ο Παναγής Κουμάντος στο βιβλίο του για τους δημάρχους της Καλαμάτας δίνει μια άλλη εκδοχή, η οποία δεν αλλάζει και την ουσία της υπόθεσης: “Ο Δήμαρχος ανακοίνωσε στο Δημοτικό Συμβούλιο την πρόθεσή του να απαλλοτριώσει ολόκληρη την εδαφική έκταση που κάλυπταν οι εγκαταστάσεις της Εταιρείας. Ο σχεδιασμός του Κουμάντου διέρρευσε την επόμενη ημέρα σε ολόκληρη την πόλη και ενεργοποίησε τα ατομικά συμφέροντα. Τον ίδιο μήνα το συγκρότημα πουλήθηκε σε ιδιώτες. Ο Δήμος δεν κατάφερε να απαλλοτριωθεί η εδαφική έκταση, την οποία προόριζε για Δημοτικό Αλσος, παρά την κυβερνητική δέσμευση. Γιατρός από την Καλαμάτα και όμιλος κεφαλαιούχων από το κέντρο, αχυράνθρωποι και μη, κινήθηκαν αστραπιαία και πριν προλάβει η βραδυκίνητη κρατική γραφειοκρατία να αποφασίσει, ολοκλήρωσαν τις διαδικασίες αγοραπωλησίας. Ο Καραμανλής για πρώτη φορά αθέτησε υπόσχεσή του προς τον Κουμάντο. Η υγεία του Δημάρχου κλονίστηκε. Ο ζαχαρώδης διαβήτης που τον ταλαιπωρούσε ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Ο σχετικός δείκτης έφθασε σε επικινδυνότατα επίπεδα. Η Καλαμάτα στερήθηκε ενός πνεύμονα πρασίνου στο κέντρο της πόλης και ο Δήμαρχος έχασε την υγεία του”.
