Δεν μπορεί παρά να παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιος τα όσα εξελίσσονται με την υπόθεση του κινήματος "χωρίς μεσάζοντες" το οποίο πλέον αγγίζει το βασικό προϊόν της περιοχής μας. Το ελαιόλαδο "χωρίς μεσάζοντες" ταξιδεύει με διάφορους τρόπους σε πολλές περιοχές. Ενα πλήθος συνεταιριστικών οργανώσεων -κυρίως της Κρήτης όπου η τιμή διαμορφώνεται στα χαμηλότερα επίπεδα- ενδιαφέρθηκε να έρθει σε επαφή με δήμους προσφέροντας ελαιόλαδο σε πεντόκιλα και στην τιμή των 3 ευρώ περίπου το κιλό. Μέσα στο γενικό χαμό των ημερών έφθασε στην εφημερίδα και ένα ηλεκτρονικό μήνυμα από ελαιοπαραγωγό της Κρήτης ο οποίος προσφέρει έξτρα παρθένο ελαιόλαδο στην τιμή των 55 ευρώ για τον 17λιτρο τενεκέ με προσφορά στα 100 ευρώ για δύο συσκευασίες.
Πολύ απλά ο τενεκές επανέρχεται και διεκδικεί τη θέση του με τον πλέον επίσημο τρόπο στη διακίνηση του ελαιολάδου. Πριν από χρόνια και από τις στήλες μας είχαμε δώσει μάχες κατά της οργανωμένης συκοφάντησης του τενεκέ που καθοδηγούσαν οι μεγαλύτερες τυποποιητικές εταιρείες. Ξεκαθαρίζοντας πάντα ότι το πρόβλημα δεν είναι ο παραγωγός που διακινεί το προϊόν του, αλλά η λαθραία διακίνηση νοθευμένου ελαιολάδου την οποία όφειλε η Πολιτεία να εξαρθρώσει. Παράλληλα επισημαίναμε την ανάγκη να βρεθούν τρόποι εγγύησης της ποιότητας, όπως η τυποποίηση του τενεκέ σε συνεταιριστικές εγκαταστάσεις.
Εκεί λοιπόν που ο τενεκές ήταν στην… μπούκα του κανονιού, τώρα γίνεται όπλο καταπολέμησης της κερδοσκοπίας που τριπλασιάζει σχεδόν την τιμή του ελαιολάδου στο ράφι. Η υπόθεση της διακίνησης του ελαιολάδου χωρίς μεσάζοντες είναι βέβαιο ότι θα πάρει πολλές μορφές καθώς αλλάζουν κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες ενώ η ανάπτυξη των κάθε είδους δικτύων αλλάζει τα δεδομένα. Στην περιοχή μας μέχρι τώρα η διακίνηση του τενεκέ ήταν υπόθεση αρκετών παραγωγών οι οποίοι διέθεταν ένα στοιχειώδες δίκτυο γνωστών σε διάφορες περιοχές και κυρίως στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Σιγά-σιγά όμως έχουν αρχίσει να μπαίνουν στο παιχνίδι και άνθρωποι οι οποίοι μέχρι προχθές δεν το είχαν φανταστεί. Οχι γιατί έχουν οικονομική ανάγκη τη διαφορά τιμής που μπορεί να πετύχουν, αλλά γιατί θεωρούν πως η εκμετάλλευση έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Μπορεί να προκαλεί εντύπωση, όχι όμως και έκπληξη το γεγονός ότι συμπατριώτες μας που μένουν στο εξωτερικό τυποποιούν πλέον σημαντικό μέρος της παραγωγής και διακινούν "πόρτα-πόρτα" το ελαιόλαδο παραγωγής τους στον τόπο που μένουν. Εγγυημένη ποιότητα και καλή τιμή παραγωγού αλλά και καταναλωτή, όταν στα ράφια των σούπερ μάρκετ αμφίβολης… σύνθεσης ελαιόλαδα πωλούνται σε πολλαπλάσια τιμή.
Πάντως σε συνθήκες οικονομικής κρίσης τα πράγματα δεν έχουν μόνο την αισιόδοξη πλευρά. Και από τις τιμές που προαναφέρθηκαν γίνεται φανερό ότι η πίεση που ασκείται στον παραγωγό, έχει επίδραση και στην τιμή με την οποία πωλείται το ελαιόλαδο στον τενεκέ. Η επέκταση μάλιστα της οργανωμένης διακίνησης μέσα από συνεργασίες δήμων και συνεταιρισμών (ή ακόμη και μεγαλοπαραγωγών ή ομάδων παραγωγών) με τη μέθοδο των προσφορών, θα συμπιέσει ακόμη περισσότερο τις τιμές. Από την άλλη πλευρά η παραδοσιακή πελατεία των παραγωγών που οργανωμένα ή ερασιτεχνικά διακινούσαν ελαιόλαδο μέσω προσωπικών δικτύων, είναι και αυτή θύμα της κρίσης. Ετσι φέτος από πολλές πλευρές έρχεται η πληροφορία ότι η διακίνηση με τενεκέ έχει υποστεί σοβαρό πλήγμα καθώς άλλοι σταματούν πλήρως την προμήθεια και άλλοι την περιορίζουν σημαντικά.
Τα όσα προαναφέρθηκαν οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, όσο φαίνονται. Στο εμπόριο υπάρχουν πολλές παράμετροι οι οποίες αν δεν ληφθούν υπόψη δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις και οδηγούν σε υπολογισμούς εκτός πραγματικότητας. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι οι διάφορες πρωτοβουλίες είναι κακές ή… πονηρές, αντιθέτως μπορούν να αξιοποιηθούν οργανωμένα και με πλήρη συνείδηση των κανόνων του εμπορίου. Οι παρεξηγήσεις (εντός ή εκτός εισαγωγικών) είναι εξαιρετικά εύκολες, ειδικά όταν από τον ακτιβισμό περνάς στη σφαίρα της αγοράς ή όταν δημιουργείται σύγχυση για το πού σταματάει το ένα και πού αρχίζει το άλλο.
Την εποχή του ηλεκτρονικού εμπορίου και των logistics μπορούν να μειωθούν οι αποστάσεις παραγωγού-καταναλωτή και ο αριθμός των ενδιαμέσων και αυτό θα πρέπει να γίνει αντιληπτό πρωτίστως από τις συλλογικές οργανώσεις των παραγωγών που οφείλουν να σχεδιάσουν με σύγχρονα εργαλεία τις δραστηριότητές τους και να αναζητήσουν τρόπους απ’ ευθείας επαφής με τους παραγωγούς. Και σε αυτό το ζήτημα η αυτοδιοίκηση μπορεί να έχει τη δική της συμβολή, πέρα από τις αυτονόητες κινήσεις για "δημοτικές αγορές" οι οποίες για πολλές περιοχές αποτελούν εδώ και πολλά χρόνια κεκτημένο.
Η εκτενής αναφορά στη διακίνηση ελαιολάδου με τενεκέ, έχει να κάνει με το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που υπάρχει σχετικά με το ζήτημα αυτό αλλά και με τον τρόπο που εξελίσσεται η υπόθεση. Τα οικονομικά μεγέθη δεν επιτρέπουν παρανοήσεις. Οταν σύμφωνα με πληροφορίες το ελαιόλαδο σε τενεκέ ο παραγωγός το πουλάει σήμερα περίπου 3,5 ευρώ το κιλό και κάποιοι συνεταιρισμοί το προσφέρουν με 3 ευρώ το κιλό (εννοείται συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ), μπορεί να εξηγηθεί και η απροθυμία συμμετοχής στο εγχείρημα. Αλλά και οι κίνδυνοι ακόμη μεγαλύτερης μείωσης των τιμών παραγωγού αν κάποιοι μπουν στη λογική του ανταγωνισμού για να απαλλαγούν από πιθανά αποθέματα.
Ασφαλή συμπεράσματα θα μπορεί να έχει κάποιος όταν κατακαθίσει ο κουρνιαχτός που δημιουργεί ο ενθουσιασμός για την επιτυχία κάποιων πρωτοβουλιών. Μπορούμε όμως από τώρα να διακρίνουμε κρίσιμα ζητήματα αλλά και κινδύνους που πρέπει να αξιολογηθούν. Αν επικρατήσει η λογική τού "όσο φθηνότερα γίνεται" στο τέλος θα κερδίσουν οι αλυσίδες που πουλάνε ήδη το ελαιόλαδο στην Ισπανία στην τιμή του 1,57 ευρώ το κιλό όπως φαινόταν στο διαφημιστικό που (ανα)δημοσιεύσαμε πριν λίγες ημέρες. Οταν απλώς δεν είναι γνήσιο "έξτρα παρθένο", άντε να πείσεις τον άνεργο να αγοράσει με διπλάσια τιμή τον τενεκέ!