Προσφάτως η Ομάδα Παραγωγών "Νηλέας" που δραστηριοποιείται στην περιοχή της Χώρας, βραβεύτηκε από το περιοδικό "Γαστρονόμος" τόσο για το ελαιόλαδο όσο και για την εν γένει παρουσία του στον τόπο. Από τη βράβευση αξίζει να αναφερθεί η εκτίμηση ότι "όλα αυτά τα χρόνια αποτέλεσε υπόδειγμα συνεργατισμού και ανέτρεψε παμπάλαιες συνήθειες και πρακτικές. Υπό την καθοδήγησή του οι αγρότες έπαψαν να καταπολεμούν τους εχθρούς της ελιάς προληπτικά με ψεκασμούς και υιοθέτησαν την ορθή γεωργική πρακτική, με αποτέλεσμα στο ελαιόλαδό τους να μην ανιχνεύονται ίχνη φυτοφαρμάκων, παρόλο που είναι συμβατικό". Και ο πρόεδρός του Γιώργος Κόκκινος που παρέλαβε το βραβείο έδωσε ιδιαίτερη σημασία στο συνεργατισμό: "Εχουμε καταλάβει ότι η ποιότητα είναι υπόθεση ανθρώπων που μαθαίνουν να συνεργάζονται και να βάζουν συλλογικούς στόχους. Αυτό μας χρειάζεται για να προοδεύσουμε ως άτομα και ως χώρα".
Απλές αλήθειες, ξεχασμένες εδώ και πολλά χρόνια καθώς ένα ολόκληρο σύστημα αντιλήψεων έκανε ό,τι ήταν δυνατόν προκειμένου να αναδειχθεί ως υπέρτατη ιδέα το ατομικό συμφέρον και να υπονομευτεί κάθε συλλογική προσπάθεια που απειλούσε τη νέα τάξη πραγμάτων. Η φθορά της συνεργατικής ιδέας ήρθε φυσιολογικά ως αποτέλεσμα της μετατροπής των συνεταιριστικών οργανώσεων σε γραφειοκρατικούς μηχανισμούς εξουσίας και μακρύ χέρι των κομμάτων στον αγροτικό χώρο. Μέσα σε αυτό το κλίμα ελάχιστες συνεργατικές οργανώσεις επιβίωσαν και αναπτύχθηκαν, ενώ ακόμη λιγότερες ήταν εκείνες οι οποίες ανέπτυξαν παραγωγική δραστηριότητα.
Σήμερα, με δεδομένη την έκταση και το βάθος της κρίσης, όλο και περισσότεροι μιλούν για τη σημασία της γεωργίας στην υπόθεση παραγωγικής ανασυγκρότησης της οικονομίας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι ορισμένοι εκ των πολιτικών αρχηγών έσπευσαν τον τελευταίο καιρό να συναντηθούν με τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης σε μια προσπάθεια να εναρμονιστούν με το γενικό κλίμα της "επιστροφής" που κυριαρχεί σε στρώματα των αστικών κέντρων που διαθέτουν ιδιοκτησίες και ενδεχομένως κάποιους δεσμούς με την καλλιέργεια της γης.
Πλην όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο θέλουν να τα εμφανίζουν ορισμένοι, ούτε οι δηλώσεις ενδιαφέροντος συνιστούν πολιτική. Πολύ περισσότερο καθώς εδώ και πολλά χρόνια ουδείς ασχολείται με την παραγωγή πολιτικής στην αγροτική οικονομία. Η οποία έχει προσδεθεί στον "αυτόματο πιλότο" των επιλογών της Ευρωπαϊκής Ενωσης που εκφράζουν και τα συμφέροντα των κυρίαρχων δυνάμεων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι οι αντιδράσεις στις προτάσεις για αλλαγή στην Κοινή Αγροτική Πολιτική προέρχονται από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης. Το μοντέλο που προωθείται είναι προσαρμοσμένο στην πραγματικότητα των χωρών της Βόρειας Ευρώπης και εναρμονισμένο με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και των στρατηγικών οικονομικής διείσδυσης στις αγορές των μεσογειακών χωρών και των χωρών της Λατινικής Αμερικής.
Με δεδομένα αυτά, το σοβαρότατο διαρθρωτικό πρόβλημα της αγροτικής οικονομίας όχι μόνον δεν αντιμετωπίζεται, αλλά περιπλέκεται όλο και περισσότερο. Πρόκειται για μια συζήτηση η οποία γίνεται εδώ και δεκαετίες αλλά τα αποτελέσματα είναι στην καλύτερη περίπτωση πενιχρά. Μικρός και πολυκερματισμένος κλήρος που "γεννά" και ανάλογα μεγέθη στην εμπορία, την τυποποίηση και τις εξαγωγές, είναι το κύριο χαρακτηριστικό. Πολλοί είχαν πιστέψει ότι η διαδικασία της καπιταλιστικής ολοκλήρωσης μέσα από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγέθυνση του κλήρου αλλά ουσιαστικά μόνον αυτό δεν έγινε. Μπορεί ο αριθμός των κατά κύριο επάγγελμα αγροτών να μειώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό όλα αυτά τα χρόνια, αλλά οι προσδοκίες (και οι φόβοι από την αντίθετη πλευρά) διαψεύσθηκαν.
Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων και των εκτιμήσεων, η υπόθεση του συνεργατισμού στην γεωργία αποκτά ιδιαίτερη σημασία και η αναφορά στο "Νηλέα" δεν είναι καθόλου τυχαία. Γιατί δείχνει ότι σήμερα περισσότερο από ποτέ η ελληνική γεωργία έχει την ανάγκη ανάπτυξης συλλογικών δραστηριοτήτων οι οποίες μπορούν να περιορίσουν τα εγγενή προβλήματα και να της δώσουν παραγωγική πνοή. Είναι μια θέση την οποία υπερασπιζόμαστε εδώ και πολλά χρόνια από αυτήν εδώ τη στήλη, υπογραμμίζοντας τόσο τον εθελοντικό χαρακτήρα του συνεργατισμού όσο και την πολυμορφία των εφαρμογών του. Συνεταιρισμοί, ομάδες παραγωγών, εταιρικά σχήματα διαφόρων τύπων, ακόμη και άτυπες μορφές συνεργασιών, μπορούν να επιλεγούν κατά περίπτωση προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που τίθενται από τους συνεργαζόμενους αγρότες. Και όλα αυτά πάνω στο έδαφος της αξιοποίησης των παραγωγικών δυνατοτήτων του τόπου, των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι παραγωγοί και της επιστημονικής υποστήριξης των εγχειρημάτων.
Βεβαίως και τα πράγματα δεν είναι απλά, πολύ περισσότερο απαιτείται χρόνος προκειμένου οι προσπάθειες να αποδώσουν. Και παράλληλα στήριξη της Πολιτείας στα εγχειρήματα που αναπτύσσονται σε υγιή βάση, τόσο με την εξασφάλιση της απαραίτητης ρευστότητας χωρίς την οποία δεν μπορεί να αναπτυχθεί καμία οικονομική δραστηριότητα, όσο και με την επιστημονική υποστήριξη από την παραγωγή μέχρι την εμπορία. Χωρίς αυτά τα στοιχεία και την πρωτοβουλία των παραγωγών, οι συζητήσεις για "επιστροφή στη γεωργία" και "ανάπτυξη μέσω της αγροτικής οικονομίας" θα μένουν στην καλύτερη περίπτωση… ευσεβείς πόθοι.