Ο κατακερματισμός του κλήρου και το μικρό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων αποτελούν δύο στοιχεία που απασχολούν εδώ και πολλές δεκαετίες τη συζήτηση. Κατά καιρούς έχουν συζητηθεί ή έχουν ληφθεί μέτρα στην κατεύθυνση της συγκέντρωσης του κλήρου και της μεγέθυνσης των καλλιεργούμενων εκτάσεων αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Η μορφή της εκμετάλλευσης με τον οικογενειακό της χαρακτήρα, αποτελούν ουσιαστικά απαγορευτικό παράγοντα για σχέδια τα οποία αγνοούν την πραγματικότητα και βλέπουν μόνο "στρέμματα και αριθμό αγροτεμαχίων". Η επιβεβαίωση έρχεται μέσα από τις στατιστικές οι οποίες δείχνουν ότι ελάχιστα έχουν αλλάξει όσον αφορά τα στοιχεία αυτά στην ελληνική γεωργία. Η οικογενειακή εκμετάλλευση για να είναι βιώσιμη θα πρέπει να υπακούει σε περιορισμούς και προς τα πάνω γιατί κάποια στιγμή αλλάζουν οι συντελεστές του κόστους παραγωγής και η δυνατότητα των μελών της οικογένειας να διαχειρίζονται οικονομικά την καλλιέργεια. Πρόκειται φυσικά για μεγέθη μεταβαλλόμενα ανάλογα με το είδος της καλλιέργειας και την γεωγραφική περιοχή καθώς η ελληνική γεωργία (και) για ιστορικούς λόγους, παρουσιάζει πολλές ιδιομορφίες.
Το ενδιαφέρον της υπόθεσης βρίσκεται στο γεγονός ότι το 2014 έχει κηρυχθεί ως Διεθνές Ετος Οικογενειακής Γεωργίας. Σύμφωνα με την ειδησεογραφία: «Το ρόλο των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων λανσάρει η Κομισιόν, ξεκινώντας δημόσια διαδικτυακή διαβούλευση, που ξεκίνησε και θα διαρκέσει έως και τις 11 Οκτωβρίου 2013. Καλούνται, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να συμμετέχουν όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες, δημόσιες αρχές και οργανισμοί της Ευρωπαϊκής Ενωσης που ενδιαφέρονται για το θέμα της οικογενειακής γεωργίας. Πρωταρχικός σκοπός της κίνησης αυτής είναι να συγκεντρωθούν γνώμες που θα ληφθούν υπόψη στη σύσκεψη με τίτλο: «Οικογενειακή γεωργία: Ενας διάλογος για μια πιο ανθεκτική και βιώσιμη γεωργία στην Ευρώπη και στον κόσμο», που θα πραγματοποιηθεί στις 29 Νοεμβρίου 2013. Αυτή η σύσκεψη θα ασχοληθεί με το ρόλο των οικογενειακής μορφής γεωργικών εκμεταλλεύσεων, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και τις προτεραιότητες που θέτουν για το μέλλον τους. Αφορμή για τη σύσκεψη αποτέλεσε και η διακήρυξη του ΟΗΕ ότι το 2014 θα είναι Διεθνές Ετος Οικογενειακής Γεωργίας. Το 2014 ανακηρύχθηκε Διεθνές Ετος Οικογενειακής Γεωργίας, κατά τη διάρκεια της 66ης συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ έπειτα από σχετική πρόταση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ. Στόχος είναι η ενίσχυση της προβολής της οικογενειακής γεωργίας, εστιάζοντας την προσοχή του κόσμου για το ρόλο της στην ανακούφιση της πείνας και της φτώχειας, την παροχή επισιτιστικής ασφάλειας και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας».
Βεβαίως όλα αυτά τα περί διαβουλεύσεων με τον τρόπο που γίνονται έχουν πολύ μικρή αποτελεσματικότητα γιατί το πρόβλημα επί της ουσίας δεν είναι τεχνοκρατικό αλλά πολιτικό. Είναι ζήτημα επιλογής των κυβερνήσεων η οποία ασφαλώς θα πρέπει να έχει τεχνοκρατική υποστήριξη αλλά όχι μόνο. Για την ελληνική γεωργία η υπόθεση αυτή έχει ξεχωριστή σημασία εν μέσω κρίσης και με την ευκαιρία του Διεθνούς Ετους θα πρέπει να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση στη χώρα μας για την παραγωγική ανασυγκρότηση της αγροτικής οικονομίας με επίκεντρο την οικογενειακή εκμετάλλευση.
Μια τέτοια συζήτηση εκ των πραγμάτων έχει προαπαιτούμενα:
- Ενα σύστημα μέτρων που θα υποστηρίξει επιστημονικά, τεχνικά και οικονομικά την οικογενειακή εκμετάλλευση.
- Εργα υποδομής που θα εξασφαλίζουν τα αναγκαία για την καλλιέργεια, ένα επίπεδο ζωής στο χωριό και τις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες.
- Την ενίσχυση των συλλογικών μορφών προμήθειας εφοδίων, καλλιέργειας και προώθησης των προϊόντων.
Σε κάθε περίπτωση το πρόβλημα του μικρού κλήρου και των συνεπειών του, μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την ανάπτυξη συνεργατικής αντίληψης στους παραγωγούς. Κάτι που απαιτεί βαθιές αλλαγές στην κοινωνική συνείδηση καθώς εδώ και δεκαετίες καλλιεργείται συστηματικά ο ατομικισμός σε όλα τα επίπεδα, ενώ παράλληλα η συνεταιριστική ιδέα έχει υποστεί βαρύτατα πλήγματα και έχει αξιωθεί.
Η οικογενειακή εκμετάλλευση μπορεί και πρέπει να επιβιώσει και να αναπτυχθεί, μόνο που σε αυτό θα πρέπει να συμβάλουν όλοι, ο καθένας από το δικό του πόστο, μηδέ των παραγωγών εξαιρουμένων. Που πρέπει να δουν τη δύναμη στην ένωσή τους!
Ηλίας Μπιτσάνης
