Την εποχή των παχιών αγελάδων λοιπόν, φιλοκυβερνητικά και αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ έκαναν μπίζνες με το κράτος αφού ο στενός και ευρύτερος δημόσιος τομέας (τράπεζες με διοίκηση διορισμένη από το κράτος, ΔΕΚΟ, ΟΤΑ, δημοτικές επιχειρήσεις) παρήγαν πάνω από το μισό ελληνικό ΑΕΠ. Ηταν λοιπόν απολύτως λογικό οι περισσότεροι καναλάρχες, εκδότες και δημοσιογράφοι να γράφουν και να απαγγέλλουν ύμνους για την κρατική οικονομία, ασκώντας παράλληλα κριτική στον ιδιωτικό τομέα και στις επιχειρήσεις του ανταγωνιστή καναλάρχη ή εκδότη. Κάπως έτσι, και με χρήματα από τις μπίζνες με το κράτος, με συνεχείς αυξήσεις του μετοχικού κεφαλαίου μέσω χρηματιστηρίου και με δανεικά από τράπεζες που ελέγχονταν άμεσα ή έμμεσα από το κράτος, πορεύτηκαν και γιγαντώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες τα περισσότερα ελληνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ουσιαστικά η πορεία τους δεν διαφέρει από την πορεία των περισσότερων ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων, που βασίστηκαν στο κρατικοδίαιτο μοντέλο της οικονομίας το οποίο επικράτησε από το τέλος του εμφυλίου έως την κρίση του 2008.
Το Σεπτέμβριο του 2008, όταν χρεοκόπησε η Lehman Brothers, οι καναλάρχες και οι εκδότες (εννοείται φυσικά και οι δημοσιογράφοι) όπως σχεδόν όλοι οι Ελληνες επιχειρηματίες, πίστεψαν ότι έχει ξεσπάσει μια απλή χρηματοοικονομική κρίση... κι ότι η ανοδική τάση της οικονομίας μας θα συνεχιστεί απρόσκοπτα μετά από λίγους μήνες. Οσοι ελάχιστοι τολμήσαμε τότε να γράψουμε ότι η κρίση ήταν δομική κι ότι η χρεοκοπία του μετεμφυλιακού μοντέλου παραγωγής θα οδηγήσει σε μακροχρόνια ύφεση και σε αναδιάταξη του επιχειρηματικού χάρτη, είτε αγνοηθήκαμε είτε λοιδορηθήκαμε, καθώς πολιτικοί και τραπεζίτες διαβεβαίωναν τους πάντες ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν ήταν εκτεθειμένες σε “τοξικά” χρηματοπιστωτικά προϊόντα, καθώς προτιμούσαν τη σιγουριά των... ελληνικών ομόλογων.
Μάλιστα, ακόμα και το 2010, όταν πια αποδείχτηκε ότι τα ελληνικά ομόλογα ήταν πιο “τοξικά” και από τις μετοχές της Lehman Brothers, σχεδόν κανένας επιχειρηματίας δεν ήθελε να πιστέψει ότι χρεοκόπησε το μετεμφυλιακό μοντέλο ανάπτυξης - και ότι κανένας δεν πρόκειται να ξαναδανείσει την Ελλάδα χωρίς όρους, όπως γινόταν τον μισό 20ό αιώνα επειδή η χώρα μας βρέθηκε στο πλευρό των νικητών 2 Παγκόσμιων αλλά και του Ψυχρού Πολέμου. Αντιθέτως: Οι περισσότεροι επιχειρηματίες όπως και οι υπόλοιποι Ελληνες θεωρούσαν -και μάλλον θεωρούν ακόμα- υποχρέωση της Δύσης να συνεχίσει αέναα τη χρηματοδότηση της Ελλάδας... ακόμα δε κι αν η τελευταία κάνει μπίζνες με τη Ρωσία ή με την Κίνα.
Σε κάθε περίπτωση, όπως οι περισσότεροι Ελληνες επιχειρηματίες, έτσι και οι ιδιοκτήτες των Μέσων Μαζικής Ενημερωσης αρχικώς εκτίμησαν ότι η επιχείρησή τους δεν κινδυνεύει και ότι το τσουνάμι της ύφεσης θα χτυπήσει μόνο τις ανταγωνιστικές επιχειρήσεις. Γι' αυτό, αντί να θωρακίσουν τις επιχειρήσεις τους συνέχισαν απλώς ν' ανταγωνίζονται μεταξύ τους για μια καλύτερη θέση στην αφετηρία του νέου πάρε-δώσε με το κράτος. Οταν όμως έγινε πια αντιληπτό από όλους ότι οι κυβερνήσεις δεν διαθέτουν πλέον χρήματα, ούτε καν για την ενίσχυση των πλημμυροπαθών, καναλάρχες και πολιτικοί ξεκίνησαν πόλεμο μεταξύ τους - αφενός για να χρεώσει η μια πλευρά στην άλλη τα λάθη (και τα ενδεχόμενα αδικήματα) του παρελθόντος, και αφετέρου για να ελέγξει το μελλοντικό τηλεοπτικό τοπίο.
Και οι δυο πλευρές πάντως δείχνουν ακόμα ν' αγνοούν -ή να μη θέλουν να πιστέψουν- όχι μόνο την οριστική χρεοκοπία του μετεμφυλιακού οικονομικού μοντέλου, αλλά και τις τεχνολογικές εξελίξεις που διαμορφώνουν το νέο παραγωγικό πλαίσιο. Ειδικά στο χώρο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι καταιγιστικές - και μόνο ένας ψηφιακά αναλφάβητος θα πλήρωνε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για μια τηλεοπτική άδεια, ενώ μπορεί να εκπέμπει δωρεάν από το Διαδίκτυο ή με ελάχιστα χρήματα από οποιαδήποτε ψηφιακή πλατφόρμα, όπως του ΟΤΕ-TV ή της ΝΟVA. Βεβαίως υπάρχει και το ενδεχόμενο κάποιοι να σκέφτονται να κλείσουν τα ψηφιακά σύνορα, όπως στη Βόρεια Κορέα, και να αφήσουν σε πανελλήνια κλίμακα μόνο τα κρατικά και 4 ιδιωτικά κανάλια. Ομως, τόσο ο νέος τηλεοπτικός χάρτης όσο και το νέο οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας δεν θα δημιουργηθούν με βάση τις προσδοκίες κάποιων βολονταριστών πολιτικών ή τους μύχιους πόθους κάποιων ολιγαρχών. Θα είναι αποτέλεσμα οδυνηρών ανακατατάξεων, τις οποίες προκαλούν η κατάρρευση του μετεμφυλιακού οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης και οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις. Μέσα από αυτή τη βίαιη διαδικασία και μέχρι να επέλθει μια νέα ισορροπία, πολλά κανάλια και εφημερίδες δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν στην καινούργια εποχή και θ' ακολουθήσουν την πορεία των κομμάτων και των πολιτικών που έχουν ξεμείνει στον 20ό αιώνα.
Ετσι, κάποια ΜΜΕ θα κλείσουν, άλλα θα συρρικνωθούν, μερικά θα συγχωνευθούν, νέα θα δημιουργηθούν, όμως κανένας αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια ούτε τον αριθμό ούτε τα χαρακτηριστικά των καναλιών και των εφημερίδων της επόμενης δεκαετίας. Μόνο ευχές μπορούμε αν κάνουμε για τον αριθμό και την οικονομική ανεξαρτησία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της επόμενης δεκαετίας - αλλά όπως είναι γνωστό, ευχές συνήθως κάνουμε όταν ακριβώς φοβόμαστε ότι δεν θα εκπληρωθούν.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
