Εννοείται ότι το δόγμα αυτό δεν είναι παιδί της μεταπολίτευσης ή του ΠΑΣΟΚ, όπως ισχυρίζονται πολλοί, αλλά του κρατισμού και του προστατευτισμού που επικράτησαν μετά τον εμφύλιο με στόχο (οξύμωρο) να κρατήσουν την Ελλάδα στον κόσμο της ελεύθερης οικονομίας. Βεβαίως, πριν από τη δεκαετία του 1970, και στη Δύση κυριαρχούσε η κεϋνσιανή σκέψη και η προστασία της εθνικής παραγωγής. Οταν όμως μπήκαν τα θεμέλια της παγκόσμιας πιστωτικής επέκτασης με την κατάργηση του χρυσού κανόνα, οι περισσότερες επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να εκσυγχρονιστούν προκειμένου να επιβιώσουν στο νέο περιβάλλον της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.
Φυσικά η μετάβαση στη νέα εποχή δεν έγινε ούτε με μαγικό και ανώδυνο τρόπο, ούτε την ίδια περίοδο για όλες τις χώρες. Αντιθέτως τα περισσότερα κράτη, ακόμα και όταν απελευθερώθηκε περαιτέρω το εμπόριο μετά την επικράτηση των φιλελεύθερων Ρόναλντ Ρίγκαν και Μάργκαρετ Θάτσερ, προσπάθησαν κρυφά και φανερά να προστατέψουν τις εθνικές τους επιχειρήσεις με στόχο να τους δώσουν το χρόνο να προσαρμοστούν. Και πολλές από τις επιχειρήσεις, ειδικά στην Ευρώπη, εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο την προστασία αυτή για να διατηρήσουν την προνομιακή τους θέση στην αγορά, χωρίς να εκσυγχρονιστούν. Μακροπρόθεσμα βέβαια πλήρωσαν ακριβά το έλλειμμα εκσυγχρονισμού, καθώς έχασαν μερίδια της αγοράς από ανταγωνιστές της Ανατολής που άρπαξαν την ευκαιρία και βελτίωσαν τη θέση τους στο παγκόσμιο εμπόριο.
Την ίδια εποχή, οι περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις, που είχαν μάθει να λειτουργούν στο προστατευτικό περιβάλλον των δασμών, αντί να στρέψουν το βλέμμα τους στις εξαγωγές, ζήτησαν μεγαλύτερη βοήθεια από το κράτος. Οι Ελληνες πολιτικοί (δεξιοί και αριστεροί), πιστεύοντας βαθιά στον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, άρπαξαν την ευκαιρία από τα μαλλιά και έδωσαν τη χαριστική βολή στον ανταγωνισμό, διευρύνοντας τον κύκλο των κρατικοδίαιτων και των δημόσιων επιχειρήσεων. Φυσικά το “ελληνικό μοντέλο” είχε ελάχιστα κοινά σημεία με το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος των σοσιαλδημοκρατών και χριστιανοδημοκρατών, και περισσότερες ομοιότητες με τα εθνικιστικά οράματα του Αιγύπτιου Γκαμάλ Αμπντελ Νάσερ και τα τριτοκοσμικά πειράματα του Λίβυου Μουαμάρ Αλ Καντάφι. Ετσι λοιπόν, στα χρόνια της παγκόσμιας πιστωτικής επέκτασης το ελληνικό κράτος διατήρησε με δανεικά ζωντανές τις εθνικοποιημένες επιχειρήσεις που θα έπρεπε να έχουν βάλει λουκέτο, αφού δεν μπόρεσαν να εκσυγχρονιστούν. Στα ίδια χρόνια οι διορισμένες από την κυβέρνηση διοικήσεις των κρατικών και ημικρατικών τραπεζών χρηματοδοτούσαν θνησιγενείς επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς, δημιουργώντας στον απλό πολίτη την εντύπωση ότι υπάρχει μια αστείρευτη κάνουλα χρημάτων που ανοιγοκλείνει με πολιτική εντολή. Οταν μάλιστα το φτηνό χρήμα έφτασε και στον καταναλωτή, μετά την ένταξη στο ευρώ, οι πολιτικοί πίστεψαν και οι ίδιοι το δόγμα της ήσσονος προσπάθειας - με συνέπεια να μη δουν το τσουνάμι της πιστωτικής κρίσης του 2008 και να οδηγήσουν την ελληνική οικονομία στα βράχια της χρεοκοπίας.
Ακόμα και σήμερα, μετά από 9 χρόνια ύφεσης, οι περισσότεροι Ελληνες πολίτες και πολιτικοί δεν θέλουν να πιστέψουν ότι το δόγμα της ήσσονος προσπάθειας αποδίδει καρπούς μόνο με δανεικά που θα κληθούν να τα πληρώσουν οι επόμενες γενιές. Εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι επενδύσεις, η παραγωγικότητα, ο ανταγωνισμός, ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, η αξιοκρατία και πολλά άλλα αυτονόητα στις σύγχρονες οικονομίες και δημοκρατίες, είναι έννοιες ασυμβίβαστες με το θολό θεωρητικό σχήμα του κρατικοδίαιτου ελληνικού καπιταλισμού.
Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο ελληνικός κρατικοδίαιτος καπιταλισμός έχει ελάχιστες ομοιότητες με τον υπαρκτό σοσιαλισμό, παρόλο που δεν είναι λίγοι οι Ελληνες πολιτικοί οπαδοί του κεντρικού σχεδιασμού, που θα ήθελαν να έχουν τις υπερεξουσίες των Σοβιετικών ηγετών για να κάνουν... πράματα και θάματα. Προσωρινά, ευτυχώς, τα κεντρικά σχέδια της εκάστοτε ελληνικής κυβέρνησης απλώς μένουν στα χαρτιά, αφήνοντας πεδίο δράσης σε ιδιώτες που καινοτομούν - μέχρι να πιάσουν κι αυτοί στασίδι στην “εκκλησιά” των προνομιούχων, για να ζητήσουν με τη σειρά τους προστασία από το κράτος.
Ετσι κι αλλιώς, ακόμα και στην παγκόσμια αγορά, όποια επιχείρηση κατορθώσει να γίνει too big to fail, στο τέλος θα σωθεί με χρήματα των φορολογούμενων, ενώ όσοι βλέπουν το κακό με δρασκελιές να πλησιάζει... φωνάζουν με όλη τους τη δύναμη «είναι κατάρα να ζεις σε σπουδαίους καιρούς».
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
