Στα ίδια πελατειακά δίκτυα, παρά τα συνθήματα και τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού, στηρίχτηκε και το φιλελεύθερο κέντρο του Ελευθέριου Βενιζέλου, που στη μεταπολίτευση εκφράστηκε από το ΠΑΣΟΚ. Σε αντίθεση όμως με το κυρίαρχο αφήγημα της μεταπολίτευσης, τα πελατειακά δίκτυα ούτε δημιουργήθηκαν από τις ηγεσίες των κομμάτων, ούτε διαδραμάτισαν αμιγώς αρνητικό ρόλο στην πορεία εκσυγχρονισμού της ελληνικής κοινωνίας.
Τα οικογενειακά δίκτυα υπήρχαν πριν από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και εξυπηρετούσαν όχι μόνο τα συμφέροντα της φαμίλιας, αλλά και βασικές ανάγκες της προνεωτερικής κοινωνίας. Για παράδειγμα: Οι προύχοντες, που εξελίχτηκαν σε κομματάρχες, πριν από την ίδρυση των πιστωτικών ιδρυμάτων ήταν - μεταξύ πολλών άλλων- και τραπεζίτες, καθώς δάνειζαν την κοινότητα με ενέχυρο την επόμενη σοδειά. Ο δανεισμός αυτός ήταν πράξη υψηλού ρίσκου και απαιτούσε "know how" που θα το ζήλευαν πολλοί σημερινοί διευθυντές χρεοκοπημένων τραπεζών, οι οποίοι μοίραζαν δάνεια για να ικανοποιήσουν την απληστία των μετόχων. Σε κάθε περίπτωση, οι κομματάρχες και οι τοπικοί παράγοντες, κόντρα στις διαχρονικές αριστερές ψευδαισθήσεις, αν δεν εξέφραζαν, τουλάχιστον γνώριζαν τις τοπικές ανάγκες και γι’ αυτό λειτουργούσαν ως διαμεσολαβητές μεταξύ των πολιτών - ψηφοφόρων και της εκάστοτε κομματικής ηγεσίας. Εννοείται ότι τις περισσότερες φορές οι κομματάρχες συνδέονταν κυρίως με κάποιον βουλευτή και ελάχιστα με το κόμμα, το οποίο έτσι κι αλλιώς παρέμενε ανίσχυρο και άβουλο σε τοπικό επίπεδο, αφού η πολιτική δράση ήταν και παραμένει ταυτισμένη με τις... ενέργειες των βουλευτών.
Οι δεκαετίες κύλησαν γρήγορα και σήμερα οι παλιοί κομματάρχες δεν έχουν χάσει μόνο την οικονομική τους ισχύ, αλλά και την ικανότητα να αφουγκράζονται την κοινωνία. Στην πραγματικότητα οι παλιοί προύχοντες και κομματάρχες αντικαταστάθηκαν από... παρατρεχάμενους χαμηλού μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου, που ειδικεύονται στο χειροκρότημα και στις κολακείες. Οι παρατρεχάμενοι αυτοί μεταφέρουν λάθος μηνύματα στους βουλευτές - και αυτοί με τη σειρά τους στην κυβέρνηση. Σε αυτές τις συνθήκες, είναι απολύτως εξηγήσιμο τόσο το φιάσκο της επίσκεψης της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στη Μεσσηνία όσο και η "απαρατήρητη" κάθοδος του υπουργού Εσωτερικών Τάκη Θεοδωρικάκου που ακολούθησε. Η υπουργός Πολιτισμού ήρθε καταρχάς σε λάθος χρονική στιγμή, επειδή τα τοπικά στελέχη της Νέας Δημοκρατίας δεν μπορούν να “αναγνώσουν” την επικαιρότητα και τον συσχετισμό δυνάμεων, ώστε να ενημερώσουν σωστά το κόμμα και την κυβέρνηση. Κι όποιος θεωρεί ότι η επιλογή του χρόνου δεν είναι πολιτική πράξη, από την οποία εξαρτώνται πρακτικά πολιτικά αποτελέσματα, είναι πολύ μακριά νυχτωμένος.
Από εκεί και πέρα η Νέα Δημοκρατία έχει δύο δρόμους μπροστά της. Ή θα γίνει σύγχρονο κόμμα με επαγγελματικά στελέχη ή σύντομα θα έχει την τύχη του ΠΑΣΟΚ, που έπεσε σε μονοψήφια ποσοστά όταν τη θέση των πρωτοκλασάτων στελεχών του την πήραν κάθε λογής παρατρεχάμενοι κυνηγοί επιδοτήσεων και αποζημιώσεων.
Θανάσης Λαγός
