Η περιοχή ολόκληρη ζωντανεύει δυο μήνες το καλοκαίρι και έναν το χειμώνα. Τη θερινή περίοδο ο τουρισμός φέρνει ξένο κόσμο, και το χειμώνα τα παιδιά της Μεσσηνίας μαζί με εκατοντάδες μετανάστες μαζεύουν τις ελιές. Στην ύπαιθρο ζουν ηλικιωμένοι μεγάλης πλέον ηλικίας και 2-3 νεότεροι σε κάθε χωριό, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τα δικά τους καθημερινά κοινωνικά αδιέξοδα.
Τα πρώτα χρόνια της κρίσης πολλοί περίμεναν μαζική επιστροφή από τα αστικά κέντρα στα χωριά - μερικοί μάλιστα... την έβλεπαν κιόλας να συμβαίνει. Η μεγάλη επιστροφή όμως ουδέποτε πραγματοποιήθηκε. Αντίθετα: Η οικονομική κρίση μπορεί να μην οδήγησε σε μαζική εσωτερική μετανάστευση, δεν ισχύει όμως το ίδιο με τους χιλιάδες νέους που επιλέγουν ως λύση την αναζήτηση δουλειάς σε χώρες του εξωτερικού. Οι νέοι της Ελλάδας, δηλαδή, δεν γυρίζουν στα χωριά, αλλά αναζητούν την τύχη τους στον κόσμο. Επιλέγουν την αβεβαιότητα του μεγάλου ταξιδιού από την «ασφάλεια» της απλής επιβίωσης.
Η συγκεκριμένη επιλογή γίνεται για δύο λόγους: Ο ένας επειδή πολλοί νέοι της χώρας έχουν την εκπαίδευση και τα προσόντα να κάνουν το μεγάλο ταξίδι. Δεν πάνε ως ανειδίκευτοι εργάτες στο εξωτερικό. Ο άλλος, είναι ο τρόπος ζωής και οι προσδοκίες που έχει η νέα γενιά, αυτό που πολλοί ονομάζουμε καταναλωτικό πρότυπο. Γιατί τον καταναλωτικό καπιταλισμό πολύ... εμίσησαν κι άλλοι τόσοι τον καταγγέλλουν νυχθημερόν, αλλά όλοι εκεί που εφαρμόζεται θέλουν να ζήσουν!
Πέρα όμως από τους νέους που έχουν τα προσόντα και τις δυνατότητες να φύγουν και να ζήσουν καλά στο εξωτερικό, υπάρχουν και χιλιάδες άλλοι που φυτοζωούν στις πόλεις με ελάχιστα χρήματα, ενώ θα μπορούσαν να βγάζουν τα διπλάσια ασχολούμενοι με τον πρωτογενή τομέα. Αυτοί γιατί δεν επιστρέφουν; Οι καταναλωτικές προσδοκίες αλλά και το κυρίαρχο πρότυπο ζωής είναι αυτό που φρενάρει την επιστροφή νέων ανθρώπων στην αγροτική παραγωγή. Η επιστροφή θεωρείται αποτυχία και κουβαλά κοινωνικό στιγματισμό. Επιπρόσθετα, η ενασχόληση με την αγροτική παραγωγή δεν έχει λάμψη και δεν ακολουθείται από αποδοχή. Ο μπάρμαν και ο σερβιτόρος στα 19 είναι «μούρη», ενώ ο βοσκός αποτυχία. Η κρίση έδειξε ότι στα 49 οι πρώτοι μπορεί να ψάχνουν στα σκουπίδια και ο δεύτερος να πετά 50ευρα στα μπουζούκια, αλλά το μάθημα δεν έχει ακόμα αποτυπωθεί κοινωνικά. Η χώρα για να προχωρήσει πρέπει να παλέψει πολλούς μύθους - και μία από τις προτεραιότητές της πρέπει να είναι η τοποθέτηση όλων των επαγγελμάτων στη σωστή τους διάσταση. Δεν υπάρχει οικονομία στην οποία όλοι είτε θα πληρώνονται από το κράτος είτε θα ασκούν «μουράτα» επαγγέλματα!
Στον αγροτικό τομέα υπάρχουν δυνατότητες για νέες θέσεις εργασίας, που θα προσφέρουν εισόδημα σε χιλιάδες νέους και θα αυξήσουν ταυτόχρονα το ΑΕΠ της χώρας. Για να γίνει όμως το οτιδήποτε, θα πρέπει να συζητηθεί σοβαρά και να ληφθεί μια μεγάλη απόφαση για τον τόπο εγκατάστασης των νέων αγροτών. Οι εκατοντάδες διάσπαρτοι μικροί οικισμοί σε όλη τη Μεσσηνία δεν είναι μοντέλο βιώσιμο. Το κράτος δεν μπορεί να παρέχει παντού υπηρεσίες σε εκπαίδευση, υγεία και λοιπές κοινωνικές παροχές, ενώ και η ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων είναι ιδιαίτερη δυσχερής. Το μοντέλο που ακολουθείται όλα αυτά τα χρόνια δεν αποδίδει. Οι οικισμοί δεν μπορούν να διατηρηθούν, ενώ οι υπηρεσίες, όπου παραμένουν, είναι απολύτως υποβαθμισμένες. Χρειάζεται αλλαγή φιλοσοφίας και χορήγηση κινήτρων για εγκατάσταση νέων αγροτών σε ημιαστικά κέντρα -τα πλησιέστερα στην καλλιέργεια- έτσι ώστε να προσφέρονται καλύτερες υπηρεσίες από το κράτος και να ικανοποιείται και το κυρίαρχο καταναλωτικό πρότυπο.
Στη Μεσσηνία, ειδικότερα, με την ενίσχυση 10-20 ημιαστικών κέντρων θα αναπτυσσόταν δυναμική παραμονής αλλά και επιστροφής νέων στις καλλιέργειες. Τα κέντρα αυτά, με μια αξιοπρεπή οδική σύνδεση με την Καλαμάτα, θα μπορούσαν να είναι μια βιώσιμη επιλογή για το μέλλον. Ο κόσμος κάποτε πήγαινε στο χωράφι με το γαϊδούρι, γι' αυτό και είχαμε τόσους οικισμούς. Τώρα πια δεν υπάρχουν γαϊδούρια, αλλά έμειναν οι οικισμοί που προσπαθούμε πεισματικά αλλά μάταια εδώ και χρόνια να διατηρήσουμε.
Οι συναισθηματικοί δεσμοί με τα χωριά παραμένουν για μια ακόμα γενιά ισχυροί, αλλά η επόμενη γενιά είτε θα τα παραδώσει σε μετανάστες πρόθυμους να μείνουν σ' αυτά μαζικά και οργανωμένα ή θα τα αφήσει να σβήσουν στη λήθη και την εγκατάλειψη.
panagopg@gmail.com
