Ο κόσμος, η Ε.Ε. και η χώρα μας από την Πέμπτη έχουν μπει και τυπικά σε μια νέα εποχή. Περνάμε σε έναν νέο ιστορικό κύκλο, με το δίκαιο του ισχυρού να διαμορφώνει εκ νέου την ιστορία. Στις καινούργιες ισορροπίες που διαμορφώνονται όλα δείχνουν ότι η Ε.Ε. και η χώρα μας θα βρεθούν σε δυσμενέστερη θέση απ’ ό,τι στο παρελθόν. Η Ε.Ε. που εδώ και αρκετά χρόνια είχε επικεντρωθεί σε συμφωνίες και «δουλειές», θέτοντας το βραχυπρόθεσμο οικονομικό συμφέρον πάνω απ’ όλα, σήμερα βρίσκεται σε δυσμενή θέση και κινδυνεύει να βρεθεί στο περιθώριο των εξελίξεων.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες και οι πολιτικοί, καθώς συζητούσαν επί σειρά ετών για το… βούτυρο υποτιμώντας όσους ασχολούνταν με τα κανόνια, βρέθηκαν χωρίς κανόνια και κινδυνεύουν να βρεθούν και χωρίς… βούτυρο. Ωραίες οι συζητήσεις για την πράσινη ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος, όταν όμως έχεις εξασφαλίσει ενεργειακούς πόρους για την οικονομική ανάπτυξη αλλά και τη θέρμανση των πολιτών σου. Οι «δουλειές» με ολιγάρχες και ηγέτες αμφίβολης δημοκρατικής νομιμοποίησης προσφέρουν πρόσκαιρα οικονομικά οφέλη και ενισχύουν την οικονομική ανάπτυξη, αλλά ταΐζοντας το τέρας στο τέλος σε κατασπαράσσει. Είναι απίστευτο το πόσο κοντόφθαλμα έδρασε η πολιτική ηγεσία της Ε.Ε. απέναντι σε υπαρκτούς κινδύνους.
Είναι πλέον φανερό ότι η Ε.Ε. και οι πολίτες της θα πληρώσουν ακριβά το λογαριασμό των λανθασμένων χειρισμών. Το ερώτημα είναι ποια θα είναι η πολιτική που θα ακολουθηθεί τα επόμενα χρόνια. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι η Ε.Ε. αναγκαστικά θα προσκολληθεί ακόμα περισσότερο στην αμερικανική πολιτική αν δεν θέλει να διαλυθεί. Είναι δύσκολο να αποκτήσει ενιαία αμυντική και εξωτερική πολιτική, και μοιραία τα επόμενα χρόνια θα είναι απολύτως εξαρτημένη από τις επιλογές των ΗΠΑ. Η Ε.Ε. όμως για να έχει μέλλον θα πρέπει να υπερβεί τις εσωτερικές αντιθέσεις και υπολογισμούς, και να αποκτήσει ενιαία εξωτερική και αμυντική πολιτική. Όσο καθυστερεί την εμβάθυνση της ενοποίησης, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα διάλυσής της.
Οι οικονομικές συμφωνίες και το διαρκές παζάρι φάνηκε ότι δεν αρκούν για να κυριαρχήσεις. Η οικονομική κρίση θα δημιουργήσει κοινωνικές εντάσεις στο εσωτερικό της Ε.Ε. και θα ενισχύσει εθνικιστικές και αποσχιστικές φωνές οι οποίες θα ζητούν όλο και μεγαλύτερη αυτονομία, θέτοντας υπό αμφισβήτηση συνολικά το οικοδόμημα. Η ηγεσία της Ε.Ε. και οι πολίτες θα κληθούν πολύ σύντομα να επιλέξουν αν θα συνεχίσουν να πορεύονται σε κοινό δρόμο ή αν θα επιστρέψουν στα προπολεμικά έθνη-κράτη με χαλαρές διμερείς συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα μπαίνει σε μια νέα πολιτική και οικονομική πραγματικότητα. Η αναμενόμενη επιδείνωση του εισοδήματος των πολιτών θα επιφέρει κοινωνικές εντάσεις και νέες πολιτικές ισορροπίες. Το πώς ακριβώς θα εξελιχθούν τα πράγματα προφανώς και δεν μπορεί να προβλεφθεί, αλλά η εμπειρία δείχνει ότι όταν υπάρχει οικονομική κρίση κυριαρχεί ο λαϊκισμός, ο εθνικισμός και συνολικά η κουταμάρα. Η χώρα βρίσκεται ταυτόχρονα αντιμέτωπη με τον τουρκικό αναθεωρητισμό ο οποίος θέτει ζητήματα αλλαγής συνθηκών και συνόρων. Με την Ε.Ε. να παραπατά, τα οικονομικά προβλήματα να οξύνουν κοινωνικές αντιθέσεις και να φέρνουν πολιτική αστάθεια, και την Τουρκία να προσπαθεί να επιβάλει το δίκαιο του ισχυρού, δημιουργούνται οι συνθήκες να ζήσει η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια δραματικές στιγμές.
Το επόμενο χρονικό διάστημα θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για την εξέλιξη των πραγμάτων. Η κυβέρνηση οφείλει σε πρώτη φάση να θωρακίσει την κοινωνική συνοχή. Ο περιορισμός των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης είναι το μεγάλο στοίχημα των επόμενων εβδομάδων. Η κοινωνία θα πρέπει να αντέξει, και αυτό δεν πρόκειται να γίνει αν δεν υπάρξουν ενισχύσεις στο κόστος ενέργειας. Η αναπροσαρμογή της πολιτικής ενέργειας στα νέα δεδομένα και με στόχο τη μείωση του κόστους παραγωγής έχει άμεσο και επείγοντα χαρακτήρα.
Σε επίπεδο Ε.Ε. χρειάζεται να αναζητηθεί η στήριξη της κοινωνίας μέσα από τη χρησιμοποίηση διαθέσιμων πόρων έτσι ώστε να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή. Οι πολίτες της Ε.Ε. χρειάζεται να νιώσουν ότι προστατεύονται από τις πολιτικές της Ένωσης, για να τη διατηρήσουν ζωντανή. Η Ε.Ε. για να ενοποιηθεί ουσιαστικά χρειάζεται κοινές πολιτικές σε όλα τα επίπεδα. Η Ελλάδα μόνο μέσα από μια τέτοια Ε.Ε. μπορεί να αισθάνεται ασφαλής και προστατευμένη. Η κούρσα εξοπλισμών που ακολουθεί η χώρα μας το τελευταίο διάστημα είναι αναγκαία και χρήσιμη, αλλά δεν αρκεί από μόνη της για να δράσει αποτρεπτικά. Χρειάζονται ισχυρές συμμαχίες και αποφασισμένοι εταίροι, που την ώρα της κρίσης δεν θα στέλνουν μηνύματα συμπαράστασης και ψηφίσματα κατανόησης. Η ελπίδα όλων μας είναι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να αποτελέσει το έναυσμα αλλαγής θεώρησης των πραγμάτων. Να κατανοήσουν πολίτες και πολιτικοί στην Ε.Ε. ότι καλές οι νομοθετήσεις για τα χάρτινα καλαμάκια, αλλά με αυτές τελικά δεν πίνεις ούτε καφέ.
panagopg@gmail.com
