Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), στην Ευρωπαϊκή Κοινωνική Ερευνα που δημοσιοποίησε την περασμένη εβδομάδα, - πρόκειται για μια από τις πλέον αξιόπιστη έρευνες σε επίπεδο Ε.Ε. και όχι απλή δημοσκόπηση - αποτυπώνει επιστημονικά όλα όσα γνωρίζουμε εμπειρικά σχετικά με τη στάση των πολιτών απέναντι στην πολιτική και τους θεσμούς στη χώρα. Σχεδόν σε όλους τους δείκτες της έρευνας καταγράφονται υψηλά ποσοστά δυσαρέσκειας και απογοήτευσης των Ελλήνων από το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς.
Το 35,1% των Ελλήνων δηλώνουν πλήρως αδιάφοροι για την πολιτική, το 32,6% ενδιαφέρονται ελάχιστα, το 25,5% ενδιαφέρεται αρκετά και μόλις το 6,9% ενδιαφέρεται πολύ. Απογοήτευση από την πολιτική και τους πολιτικούς, σχεδόν μηδενική εμπιστοσύνη στη Βουλή και τα κόμματα, αμφισβήτηση της δικαιοσύνης και της αστυνομίας. Όλα μαζί συνθέτουν μια εικόνα απόλυτης κρίσης εμπιστοσύνης σε όλα τα επίπεδα.
Το γεγονός αυτό καθορίζει την πραγματικότητα που βιώνουμε και προδιαγράφει όσα θα ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια. Τα πράγματα είναι άσχημα και προβλέπεται να χειροτερέψουν. Οι πολίτες δεν εμπιστεύονται και δεν ελπίζουν σε λύσεις από τους βασικούς θεσμούς της αστικής δημοκρατίας. Είναι έτοιμοι να δώσουν λευκή εξουσιοδότηση σε όποιον τους πείσει ότι μπορεί να τους κάνει «πλούσιους, νέους, όμορφους και υγιείς», επειδή βρίσκεται εκτός του πολιτικού συστήματος και μπορεί υποτίθεται να συγκρουστεί με όλους τους θεσμούς του συστημικού κράτους.
Δεν είναι τυχαίο ότι διάφοροι "περίεργοι τύποι" υπερψηφίζονται ήδη σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών, πουλώντας λαϊκισμό με το κιλό και εισπράττοντας ψήφους με το τσουβάλι. Το τέλος αυτής της διαδρομής το γνωρίζουν όλοι όσοι έχουν αίσθηση ιστορίας. Η άγνοια και η απογοήτευση, όμως, είναι τόσο ισχυρές που θολώνουν την κρίση και φέρνουν κάθε μέρα όλο και πιο κοντά τυφλές επιλογές μαζί με τους κινδύνους τους. Είναι ταυτόχρονα εντυπωσιακή η τύφλωση του πολίτικο-οικονομικού συστήματος που αδυνατεί να αλλάξει και να προσαρμοστεί στα δεδομένα αποτρέποντας τον επερχόμενο όλεθρο.
Η αποκατάσταση του κύρους των θεσμών δεν μπορεί να επιτευχθεί όσο υπάρχουν καθυστερήσεις στην απόδοση δικαιοσύνης σε ζητήματα που έχουν προκαλέσει την εύλογη αγανάκτηση των πολιτών, όπως η τραγωδία των Τεμπών. Υποθέσεις, όπως η παρακολούθηση κορυφαίων πολιτικών και θεσμικών παραγόντων, δεν μπορεί να διεκπεραιώνονται συνοπτικά με απαλλακτικά πορίσματα που αντιβαίνουν στην κοινή λογική.
Η αίσθηση της διαπλοκής μεταξύ οικονομικών και πολιτικών παραγόντων γιγαντώνεται όταν γίνεται φανερή η έλλειψη υγιούς ανταγωνισμού στους τομείς της ενέργειας, των τροφίμων, των τηλεπικοινωνιών και, φυσικά, των τραπεζών. Οι πολίτες που αγωνίζονται καθημερινά για να τα βγάλουν πέρα δεν μπορούν να ανεχθούν την εκμετάλλευση και την αδιαφορία από το οικονομικό-πολιτικό σύστημα.
Το πλαίσιο απογοήτευσης που έχει διαμορφωθεί εκμεταλλεύονται δυνάμεις των εύκολων αφορισμών, και αυτό πρέπει να αλλάξει για να αποτραπεί η διολίσθηση στο χάος. Η πολιτική και οι πολιτικοί χρειάζεται να ανακτήσουν την πρωτοβουλία των κινήσεων, να πάψουν να δρουν με γνώμονα ποιος τους στηρίζει οικονομικά ή επικοινωνιακά, και να προσανατολιστούν στο τι εξυπηρετεί το συμφέρον των πολιτών και της χώρας.
Οι Ελληνες πολίτες δεν μπορούν από τη μία μέρα στην άλλη να γίνουν πλούσιοι και ευτυχείς. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι θα εκτιμήσουν την προσπάθεια εκείνων που με ειλικρίνεια θα τους περιγράψουν το δρόμο προς την ανάκαμψη και που, με το προσωπικό τους παράδειγμα, θα τους δείξουν την πορεία για να τον διαβούν μαζί.
Η κατάσταση δεν είναι προβληματική μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλες τις αστικές δημοκρατίες του δυτικού κόσμου, που κυριάρχησαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και προσέφεραν ειρήνη και ευημερία στους πολίτες. Στις ΗΠΑ και σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., οι λαϊκιστές κάθε είδους κυριαρχούν με την ίδια, κατά βάση, ρητορική και κατεδαφίζουν το υφιστάμενο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό σύστημα.
Η αμφισβήτηση της ανοικτής οικονομίας, της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των μειοψηφιών, της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών και η επιστροφή σε έναν κόσμο που θαυμάζει ηγεμόνες και δικτατορίσκους είναι βέβαιο ότι θα φέρει τεράστια δεινά για τους πολίτες. Βαδίζουμε αμέριμνοι στην άκρη του γκρεμού και τα πάντα θα κριθούν από το αν θα γίνει ή θα αποφευχθεί την τελευταία στιγμή το μοιραίο παραπάτημα.
panagopg@gmail.com
