Την ώρα που τα χρηματιστήρια και η παγκόσμια οικονομία συνταράσσονται από τον εμπορικό πόλεμο που πυροδότησε το παιχνίδι με τους δασμούς από τον Ντόναλντ Τραμπ, το ζήτημα για το μέσο ελληνικό νοικοκυριό είναι η αυξημένη, σχεδόν κατά 20%, φετινή τιμή του αρνιού. Είμαστε ελάχιστες ημέρες πριν το Πάσχα και η πραγματική οικονομία, τόσο στο άμεσο όσο και στο μακροπρόθεσμο επίπεδο, είναι αυτό που ανησυχεί -αν δεν πανικοβάλλει- τους πάντες.
Όσοι θεωρούν ότι η ελληνική οικονομία δεν θα επηρεαστεί από όσα συμβαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο, προφανώς θα διαψευστούν. Το ερώτημα είναι πόσο ακριβά θα πληρώσουμε τη νέα ισορροπία που διαμορφώνεται. Οι οπαδοί του Τραμπ προφανώς θεωρούν ότι η λύση είναι να του «φιλήσουμε τον κ…», όπως ο ίδιος προέτρεψε όσους θέλουν να κάνουν μια ειδική συμφωνία μαζί του. Πόσοι είναι απελπισμένοι παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα, να προβούν σε μια τέτοια πράξη δεν γνωρίζουμε, αλλά πιθανολογούμε ότι δύσκολα θα βρεθούν πρόθυμοι για αυτού του είδους τη συναλλαγή.
Η κατάσταση έχει ξεφύγει και δεν ξέρουμε με ποιον τρόπο θα αποφευχθεί μια σύγκρουση σε όλα τα επίπεδα. Το παιχνίδι με τους δασμούς, που τη μία ημέρα μπαίνουν, την άλλη ημέρα παγώνουν και την τρίτη επανέρχονται επαυξημένοι, δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Να σημειώσουμε μόνο ότι ιστορικά οι εμπορικοί πόλεμοι, όταν ξεκινούσαν, μετατρέπονταν σε πολεμικές συγκρούσεις.
Είναι φανερό ότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας ιστορικής φάσης, όπου οι εθνικισμοί και οι περιχαρακώσεις θεωρούνται το ασφαλές καταφύγιο. Η επικράτηση λαϊκιστών, που στο όνομα του έθνους και της θρησκείας υπόσχονται προστασία και ευημερία, δημιουργεί ένα εκρηκτικό κλίμα με άγνωστες ακόμα συνέπειες. Γιατί, όπως ο Τραμπ υπόσχεται ανυποχώρητο πόλεμο, το ίδιο κάνουν και οι Κινέζοι, και αυτό θα πράξουν και οι Ευρωπαίοι, είτε ως Ε.Ε. είτε ως κάθε χώρα ξεχωριστά.
Σε εθνικό επίπεδο, ως μια μικρή και εύθραυστη οικονομία, θα βρεθούμε αργά ή γρήγορα σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση. Τα πρώτα που φαίνεται να πλήττονται είναι τα αγροτικά προϊόντα, και μάλιστα αυτά που έχουν ιδιαίτερη σημασία στην οικονομία της Μεσσηνίας. Οι δασμοί στις ΗΠΑ σε ελαιόλαδο και ελιές, αλλά και ξερά σύκα και άλλα προϊόντα, θα έχουν ως άμεσο αποτέλεσμα να μειωθούν οι πωλήσεις και το περιθώριο κέρδους για τα δικά μας προϊόντα, ενώ εμμέσως θα υπάρξει και πίεση των τιμών, μιας και το πλεόνασμα που θα προκύψει θα δημιουργήσει υπερπροσφορά και κατάρρευση των τιμών.
Η πιθανή παγκόσμια ύφεση θα έχει ως δεύτερο αποτέλεσμα τη μείωση του τουρισμού, τόσο από τις ΗΠΑ -που θεωρείται μια ιδιαίτερα καλή αγορά για τη χώρα και την περιοχή- όσο και από την Ευρώπη και την Ασία. Το πόσο μεγάλη θα είναι η ζημιά αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να εκτιμηθεί και θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πόσο θα διαρκέσει η συγκεκριμένη αναταραχή. Τα επόμενα χρόνια, πάντως, μάλλον δεν πρέπει να αναμένουμε αύξηση τουριστών και των εσόδων από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Αντιλαμβάνεται ο καθένας τι θα σημαίνει αυτό για την οικονομία σε εθνικό και τοπικό επίπεδο.
Τα χειρότερα όμως δεν είναι αυτά, αλλά η μετατροπή του εμπορικού πολέμου σε πολεμική σύγκρουση -όπως συμβαίνει κάθε φορά σε αυτές τις ιστορικές καμπές. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου βρίσκεται σε αναβρασμό. Τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί πλέον και η πολεμική σύγκρουση, με εμπλοκή μικρών και μεγάλων παικτών στην περιοχή, θεωρείται εξαιρετικά πιθανή. Σε αυτή την περίπτωση, δύσκολα θα μείνει αμέτοχη και εκτός της σύγκρουσης, άμεσα ή έμμεσα, η χώρα μας.
Το πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί είναι πραγματικά εφιαλτικό. Κάθε πρόβλεψη για το πού θα οδηγηθεί η κατάσταση είναι πραγματικά παρακινδυνευμένη, όπως και μέχρι πού θα τραβήξουν το σκοινί οι βασικοί παίκτες του παγκόσμιου παιχνιδιού. Δεν μπορεί κανένας ορθολογικά σκεπτόμενος να βρει λόγους αισιοδοξίας, τουλάχιστον για το άμεσο μέλλον. Μέσα σε αυτή τη συγκυρία η τιμή του οβελία ίσως να είναι το τελευταίο πράγμα που πρέπει να μας απασχολεί, αλλά αυτό είναι που καθορίζει τις πολιτικές συμπεριφορές, οι οποίες δημιουργούν συνθήκες παραλογισμού και ανισορροπίας. Τα μικρά αθροιζόμενα δημιουργούν τα μεγάλα αδιέξοδα και αναδεικνύουν πολιτικούς τυχοδιώκτες, που σπέρνουν τον όλεθρο και τη δυστυχία.
panagopg@gmail.com
