Οι παλαιότεροι θυμούνται ότι δημαιρεσίες γίνονταν την πρώτη Κυριακή του χρόνου κάθε δύο χρόνια και τις ημέρες των γιορτών οι άρχοντες δεν μαγείρευαν γαλοπούλες αλλά... θέσεις για τους υποστηρικτές τους. Τα μόνα που άλλαξαν βεβαίως είναι η ημερομηνία και οι... μάγειρες οι οποίοι στην παντοδυναμία τους δεν νοιάζονται και αν τους καεί και λίγο αυτό που σερβίρουν στους “υπηκόους”.
Δυστυχώς, οι θέσεις ευθύνης στους δήμους αντανακλούν το διαρκές “παζάρι” ανάμεσα σε δημάρχους και συμβούλους, τη συναλλαγή με σκοπούς οι οποίοι δεν είναι πάντοτε ορατοί, τις σκοπιμότητες της επόμενης ημέρας και γενικά την διαρκή υποβάθμιση της πολιτικής ζωής σε ό,τι πιο αγοραίο. Αλλοτε ο δήμαρχος συμπεριφέρεται ως “απόλυτος άρχων” που αποφασίζει με τις δικές του σκοπιμότητες και τους πολιτικούς του σχεδιασμούς, άλλοτε βρίσκεται δέσμιος ισχυρών παραγόντων και υποσχέσεων, σπανίως κινείται στη λογική της αξιολόγησης και της δημοκρατικής συζήτησης με τους συνεργάτες του. Και όλο αυτό βεβαίως ξεκινά από τη “δημαρχοκεντρική” αντίληψη της νομοθεσίας σε σχέση με την αυτοδιοίκηση και ενισχύεται από την εκλογική πονηρία των αρχόντων οι οποίοι δεν το έχουν σε τίποτε να τάξουν... εμπιστευτικά σε πολλούς την ίδια θέση. Σε πρώτη φάση κάνουν... προεπιλογή αυτών που θα εκλεγούν με βασικό κριτήριο τις ψήφους που φέρνουν και τις “φυλές” που εκφράζουν. Ως εκ τούτου αποκλείουν από χέρι ικανότατους ανθρώπους που θα μπορούσαν να προσφέρουν αλλά δεν κουβαλάνε... προικιά σε ψήφους και δεν είναι σε θέση να βαράνε ζεμπερέκια τα μεσάνυχτα. Οσοι κατά το παρελθόν γελάστηκαν και νόμισαν ότι το προσωπικό τους κύρος στην κοινωνία είναι επαρκές, βρέθηκαν μπροστά σε εκπλήξεις. Αφού με τέτοιο κριτήριο συγκροτηθούν τα ψηφοδέλτια και περιοριστεί η δυνατότητα επιλογής από τους πολίτες, η εκλογή είναι... ψιλοσημαδεμένη και το παζάρι των θέσεων αρχίζει πολύ ενωρίτερα. Για τους δημάρχους ουδεμία σημασία έχει ποιος είναι ικανός για τη μια ή την άλλη δουλειά, εκείνο που ενδιαφέρει είναι να κάνουν τη δική τους δουλειά.
Γνωρίζω ότι όλα αυτά δεν διαβάζονται ευχάριστα από πολλούς τους οποίους αφορούν οι εκτιμήσεις αλλά η υπόθεση δεν είναι προσωπική, δεν αφορά στην ικανότητα του ενός ή του άλλου αλλά στα κριτήρια με τα οποία γίνεται κάθε φορά η επιλογή συνεργατών. Το γεγονός ότι το όλον σύστημα δεν υπακούει σε λογικές αξιοκρατίας, αποδεικνύεται με το... ροτέισον στη σύνθεση της ομάδας διεύθυνσης. Σε όλες τις θέσεις οι αλλαγές είναι συνεχείς και εδώ ο “προπονητής” δεν τις κάνει γιατί ενδιαφέρεται για το αποτέλεσμα όπως στο ποδόσφαιρο. Αλλά γιατί πρέπει να κρατήσει ισορροπίες, να ικανοποιήσει υποσχέσεις, ενίοτε και να στραπατσάρει τους “επικίνδυνους” που ενδεχομένως (πραγματικά ή κατά την κρίση του) θα ήθελαν να γίνουν “βεζίρηδες στη θέση του βεζίρη”. Πολλοί βεβαίως το θεωρούν αναπόφευκτο αν δεν πιστεύουν κιόλας ότι είναι... φυσιολογικό. Δηλαδή έτσι λειτουργεί το σύστημα και πρέπει να συμβιβαστούμε με αυτή την ιδέα. Θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω γιατί ούτε αναπόφευκτο, ούτε φυσιολογικό είναι. Οχι μόνον γιατί δεν πρέπει να λειτουργεί με αυτό τον τρόπο το πολιτικό σύστημα, αλλά γιατί μπορούν να βρεθούν λύσεις που θα περιορίσουν αυτά τα φαινόμενα και την παντοδυναμία του δημάρχου. Και το πρώτο που χρειάζεται είναι να μην... χρειάζονται αντιδήμαρχοι και μάλιστα αμειβόμενοι, καθώς πλέον δεν συζητούμε για πολιτικές θέσεις αλλά για πρακτικές προϊσταμένων διοικητικών μονάδων. Η διολίσθηση σε αυτή την πρακτική έχει αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια αλλά συνεχίζεται αδιάκοπα με αποτέλεσμα και σοβαρές στρεβλώσεις στο σύστημα διοίκησης, το οποίο έχει γίνει πλέον υποχείριο της πολιτικής διοίκησης και “χορεύει” στο σκοπό που βαράει κάθε φορά ο πολιτικός προϊστάμενος που υποκαθιστά την υπηρεσιακή δομή και την αναγκαία αυτοτελή λειτουργία της.
Η αποτελεσματικότητα στη διοίκηση δεν διασφαλίζεται με δήμαρχο σε ρόλο γενικού διευθυντή και αντιδημάρχους σε ρόλο προϊσταμένων υπηρεσιακών μονάδων. Η διοίκηση χρειάζεται πολιτική διεύθυνση αλλά η μετατροπή της σε υποχείριο της πολιτικής εξουσίας καταλύει την αναγκαία αυτοτελή λειτουργία της και την απαιτούμενη συνέχεια σε κάθε πολιτική αλλαγή. Η παρέμβαση της πολιτικής διοίκησης δεν μπορεί παρά να περιορίζεται σε κατευθύνσεις δράσης, σε συγκρότηση πλάνου ενεργειών και στοχοθεσία και στον έλεγχο του βαθμού υλοποίησης. Στη βάση αυτή μπορεί να γίνει και η αξιολόγηση έργου της υπηρεσιακής μονάδας και να επιμεριστούν ευθύνες με βάση το αποτέλεσμα. Σε μια τέτοια λογική λειτουργίας της διοίκησης ο ρόλος των πολιτικών είναι επιτελικός και δεν χρειάζονται αντιδήμαρχοι γαντζωμένοι στην καρέκλα να παριστάνουν τον επιστάτη της υπηρεσίας, να παίζουν το ρόλο του υπαλλήλου ή να δέχονται πελάτες. Ενα απλό παράδειγμα: Τι μας χρειάζεται ο αντιδήμαρχος όταν δεν έχουμε υπηρεσία άμεσης επέμβασης επιχειρησιακά οργανωμένης έτσι ώστε να κινητοποιεί το απαραίτητο προσωπικό και τα μηχανήματα για να αντιμετωπιστούν έκτακτες καταστάσεις όπως οι πλημμύρες; Είναι επιεικώς αστείο το φαινόμενο τοπικών παραγόντων οι οποίοι συμπεριφέρονται ως διοικητές πυροσβεστικής, δημιουργώντας σύγχυση σχετικά με τη διαχείριση κρίσιμων καταστάσεων. Θα μπορούσαμε και εκ πείρας να αναφέρουμε πολλά, πλην όμως το πολιτικό σύστημα αυτοτροφοδοτώντας την αναπαραγωγή του, χρειάζεται όχι ευέλικτες και αποτελεσματικές υπηρεσίες αλλά δέσμιες των δικών του επιδιώξεων. Και ως εκ τούτου χρειάζεται δερβέναγες και όχι πολιτικούς στις θέσεις ευθύνης.
Αυτός φυσικά είναι και ο λόγος για τον οποίο είτε νόμιμα, είτε με διάφορες μεθοδεύσεις γίνονται οι αλλαγές στους αντιδημάρχους και τις άλλες θέσεις ευθύνης. Κάποιες φορές εξωφθάλμως προκλητικά για την κοινή λογική. Βεβαίως αν το πολιτικό σύστημα ήθελε, θα μπορούσε να διασφαλίσει τη διαφάνεια στην επιλογή συνεργατών. Δηλαδή να υποχρεώσει τους υποψηφίους δημάρχους να ανακοινώνουν το (ολιγομελές) σχήμα του επιτελείου τους, η εκλογή του οποίου θα μπορούσε να διασφαλιστεί με θέσεις “επικρατείας” στα ψηφοδέλτια έτσι ώστε να τοποθετηθούν ικανοί άνθρωποι χωρίς να επιδοθούν στο σπορ της σταυροθηρίας για το οποίο επιστρατεύονται όλα τα μέσα. Τώρα θα μου πείτε ότι οι άλλοι είναι... κορόιδα που θα τρέχουν για σταυρούς; Αν πιστέψουμε αυτά που λένε δεν ισχύει κάτι τέτοιο, καθόσον άπαντες δηλώνουν “στρατιώτες” για το καλό της πόλης. Εξ άλλου ένα καλό επιτελείο ικανών ανθρώπων θα μπορούσε να δώσει εκλογική δυναμική στο συνδυασμό και να “φέρει” ψήφους. Σε πολλούς όλα αυτά φαίνονται ακραία, σε κάποιους ίσως “ελιτίστικα” ή καθόλου δημοκρατικά. Οταν υπάρχει η αντίληψη ότι ο καθένας θα μπορούσε να είναι δήμαρχος, τότε πράγματι έχουν δίκιο. Πλην όμως όποια αντίληψη και να έχουν, δεν μπορεί να είναι ο καθένας δήμαρχος. Ως εκ τούτου σε προέκταση δεν μπορούν να κάνουν όλοι για αντιδήμαρχοι, αλλά ως γνωστόν από τη στιγμή που έχει χαθεί το μέτρο και η συναίσθηση της ευθύνης, μάλλον ζητάμε καλλιγραφίες. Δεδομένων τούτων, στο μέλλον μπορεί να δούμε και τα χειρότερα. Η αλλαγή τοπίου προϋποθέτει αλλαγές σε πρόσωπα και αντιλήψεις για τη διαχείριση των υποθέσεων της πόλης. Οσο αυτό είναι ζητούμενο, κάθε φορά θα επαναλαμβάνεται το παζάρι για τα οφίτσια και τις θέσεις με παντοειδή προνόμια.
Υ.Γ.1: Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου θα πρέπει να απολαμβάνει προνομίων. Υπογραφές στην ημερήσια διάταξη που φτιάχνουν άλλοι βάζει -άντε να πει και τη γνώμη του- το προεδρείο ουδέποτε συνεδριάζει και μια στις τόσο διευθύνει τη συζήτηση. Παλαιότερα η θέση αποτελούσε ύψιστη τιμή για έναν δημοτικό σύμβουλο. Σήμερα δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα “κομμάτι” στο παζάρι μεταξύ αυτών που νέμονται την τοπική εξουσία...
Υ.Γ. 2: Ασφαλώς και υπάρχουν άνθρωποι σε θέσεις ευθύνης που κάνουν καλά τη δουλειά τους, αλλά ως γνωστόν οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Οι κρίσεις δεν έχουν προσωπικό χαρακτήρα, αφορούν κυρίως τις πρακτικές της πολιτικής εξουσίας.
