Οι προσωπικοί και θεσμικοί λογαριασμοί έχουν τη δική τους αξία και φυσικά είναι και της ανάλογης αρμοδιότητας. Και έχουν τόσο μεγαλύτερη αξία, όσο με περισσότερο νηφάλιο τρόπο προσεγγίζεται ο απολογισμός και βλέπει λίγο πιο πέρα από το ταμείο. Που είναι μια παράμετρος -σε ατομικό επίπεδο η σημαντικότερη- του υπό συζήτηση θέματος. Βεβαίως ο ατομικός απολογισμός δεν είναι “ευθύγραμμος”, κέρδη και ζημίες εξαρτώνται από πολλές μεταβλητές. Μπορεί η γενική διαπίστωση να συγκλίνει στην εκτίμηση ότι “ο κόσμος πληθαίνει, η κατανάλωση μειώνεται”, αλλά αυτό δεν ισχύει για όλους, πολύ δε περισσότερο με τις ίδιες αναλογίες. Και αυτό γιατί στην κίνηση των καταστημάτων της στεφάνης εξυπηρέτησης τουρισμού -που απευθύνονται φυσικά και στηρίζονται στους ντόπιους- θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η “ομάδα” στην οποία απευθύνεται το καθένα, η φήμη, η θέση, η δυνατότητα προσέγγισης και άλλοι παράγοντες. Στην κοινωνία υπάρχει διαστρωμάτωση, υπάρχουν ομάδες οι οποίες διαθέτουν δυνατότητα κατανάλωσης (πολλές φορές και... πολυτελούς), υπάρχουν πολύ μεγάλες ομάδες που αναγκαστικά την περιορίζουν και άλλες που “δεν έχουν σάλιο” κατά τη λαϊκή έκφραση και είναι σε κατάσταση πλήρους ένδειας. Διαστρωμάτωση υπάρχει και ανάμεσα στους επισκέπτες της πόλης που είναι σε θέση έστω και για δύο ημέρες να πάνε κάπου για να πουν ότι... έκαναν διακοπές. Ετσι απολύτως φυσιολογικά μπορεί να καταλήξει κάποιος στο συμπέρασμα ότι η κοινωνική διαστρωμάτωση διαφοροποιεί και τις επιλογές. Δεν πηγαίνουν όλοι... όπου βρουν μπροστά τους. Οι ντόπιοι γνωρίζουν και επιλέγουν ανάλογα με τη δυνατότητα και τα γούστα, αλλά και τις μεθόδους προσέλκυσης που χρησιμοποιούνται ειδικά για το νεανικό κοινό. Οι επισκέπτες το ψάχνουν και οι μηχανές αναζήτησης στο Διαδίκτυο με τα σχόλια για τα διάφορα καταστήματα, παίζουν πλέον το δικό τους ρόλο στις επιλογές.
Αυτό που θα έλεγα ανεπιφύλακτα είναι το γεγονός ότι “αλλάζει ο χάρτης” των προτιμήσεων και επιλογών στην πόλη, γιατί αλλάζει και ο τρόπος συμπεριφοράς ντόπιων και επισκεπτών. Υπάρχει μια σαφής ανακατανομή της κίνησης προς όφελος του κέντρου, το οποίο εκ των πραγμάτων πλεονεκτεί. Από την άποψη των προτιμήσεων είναι προφανές ότι το μοντέλο πως κάποιος έρχεται (ή ζει) στην Καλαμάτα και... ξημεροβραδιάζεται στην παραλιακή ζώνη, δεν υπάρχει πλέον. Οι ολιγοήμερες διακοπές συμπεριλαμβάνουν ξεκούραση και η κατάσταση στην παραλιακή ζώνη δεν προσφέρεται ιδιαιτέρως γι’ αυτό. Η δυσκολία προσέγγισης, η πολυκοσμία και η γενική αταξία περιορίζουν τις μετακινήσεις πέραν αυτής για το ημερήσιο μπάνιο. Η μετακίνηση πέραν της δυσκολίας προσέγγισης έχει και το δικό της κόστος για κάποιους που δεν έχουν ίδια μέσα. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο όγκος των κατοικιών είναι σε ακτίνα πεζού από το κέντρο της πόλης, όπως επίσης τα διαμερίσματα που διατίθενται με “βραχυχρόνια μίσθωση” μέσα από διάφορες πλατφόρμες (στη νεοελληνική... Airbnb, παρότι αυτή είναι μια πλατφόρμα, αλλά η πιο γνωστή). Οταν παρατηρούσε κάποιος που γνωρίζει την ανθρωπογεωγραφία της πόλης την κίνηση στο κέντρο και ειδικά τα βράδια, θα διαπίστωνε χωρίς δυσκολία ότι ένα σημαντικό ποσοστό ήταν επισκέπτες της πόλης. Αν επιχειρούσα να διαφοροποιήσω την αντίληψη σε σχέση με τα χρόνια της “ευφορίας” του πλαστικού χρήματος, θα έλεγα ότι αναλογικά πληθαίνει ο αριθμός των επισκεπτών που θέλουν να γνωρίσουν την πόλη και την περιοχή, να περάσουν μερικές ευχάριστες ημέρες. Η επέκταση της “βραχυχρόνιας μίσθωσης” είναι ένα γεγονός που ενισχύει αυτή την τάση. Καθώς οι επισκέπτες που το επιλέγουν είναι κατά βάση διαφορετικής αντίληψης και συμπεριφοράς από αυτούς που μπορούν και επιλέγουν ξενοδοχείο (ανεξαρτήτως κατηγορίας) και εκείνους που παραδοσιακά επέλεγαν (ή και επιλέγουν αν βρουν) καταλύματα σε “ενοικιαζόμενα διαμερίσματα” παραλιακά και για αρκετές ημέρες -στη λογική των διακοπών δίπλα στη θάλασσα και χωρίς μετακινήσεις.
Με δεδομένες τις διαστάσεις που έχει πάρει η “βραχυχρόνια μίσθωση” βοηθούσης της τεχνολογίας (καταφθάνουν με τη βοήθεια του GPS… έξω από την πόρτα), το ειδικό βάρος των επισκεπτών αυτής της κατηγορίας είναι πλέον ιδιαιτέρως μετρήσιμο για την πόλη. Είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι πρόκειται για “φθηνό τουρισμό” και πως τρώνε... ντοματοσαλάτα στο σπίτι. Ανάμεσα στους επισκέπτες που φθάνουν με αυτό τον τρόπο υπάρχουν πολύ διαφορετικές κατηγορίες ανθρώπων, με διαφορετικές οικονομικές δυνατότητες και καταναλωτική συμπεριφορά, περιηγητικά ενδιαφέροντα και μορφωτικό επίπεδο. Αλλοι έρχονται από τη Ρωσία οικογενειακά, φθάνουν στην πόλη με λεωφορείο και πηγαινοέρχονται καθημερινά με τα πόδια το πρωί για μπάνιο στον προλιμένα. Αλλοι έρχονται από την Αθήνα με το αυτοκίνητο και στο σπίτι που νοικιάζουν δεν πίνουν... ούτε καφέ. Αλλοι έρχονται για διακοπές και άλλοι είναι περαστικοί, καθώς η “βραχυχρόνια μίσθωση” προσφέρει ευελιξία στις μετακινήσεις. Αλλοι ψάχνουν τη θάλασσα και άλλοι τα αρχαιολογικά μνημεία. Και φυσικά υπάρχει μια ευρεία διαστρωμάτωση ανάμεσα στις σχετικά ακραίες καταστάσεις που ανέφερα. Το βέβαιο είναι πως όλοι θέλουν να γνωρίσουν την πόλη και να ζήσουν το ρυθμό της. Τριγυρίζουν, χαζεύουν βιτρίνες, σταματούν για καφέ ή φαγητό, ψωνίζουν για το σπίτι. Αυτό προσδιορίζει και την ιδιαίτερη συμπεριφορά είτε πρόκειται για επισκέπτες από άλλες περιοχές της Ελλάδας, είτε από άλλες χώρες. Καταναλώνουν αναλόγως της οικονομικής δυνατότητας και της προσφερόμενης ποιότητας, αλλά φυσικά κανένας πλέον δεν έχει... λεφτά για πέταμα με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Και αυτό ισχύει για επισκέπτες ανεξαρτήτως... καταλύματος, αλλά και για ντόπιους.
Οι τεχνολογίες παίζουν όλο και αυξανόμενο ρόλο στην επιλογή του καθενός, αφού πλέον οι επισκέπτες ψάχνουν για το “καλύτερο” μέσα από τις πλατφόρμες και τα σχόλια. Και εδώ όλοι οι επαγγελματίες είναι σε... δημόσια θέα. Ποιότητα, τιμή, εξυπηρέτηση, θέση, έχουν παρουσία στους σχολιασμούς και “σπρώχνουν” προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Και ο οικοδεσπότης αν θέλει να μπει (ή τον βάλουν) στον πειρασμό της υπόδειξης. Με όλα αυτά δεν πιστεύω ότι “κομίζω γλαύκα εις Αθήνας”. Προσπαθώ να συγκροτήσω μια εκτίμηση για αυτό που υπάρχει σήμερα, κινείται και αλλάζει με μεγαλύτερες ταχύτητες από εκείνες που γίνονται αντιληπτές. Και η αλήθεια είναι ότι σε μια κατεύθυνση θα κινηθεί η υπόθεση του τουρισμού και των καταστημάτων στην πόλη στο ορατό μέλλον, καθώς δεν διακρίνεται θεαματική αλλαγή στην υπόθεση των υποδομών -ξενοδοχειακών και της πόλης. Ηδη υπάρχει κορεσμός σε κλίνες αλλά και διαμερίσματα “βραχυχρόνιας μίσθωσης”, όπως φαίνεται δεν υπάρχουν πολύ μεγαλύτερα περιθώρια σε ό,τι αφορά τον αριθμό των επισκεπτών στο διάστημα που εμπειρικώς προσδιορίζεται ως τουριστική περίοδος. Θεωρώ πως με βάση την κατάσταση που διαμορφώνεται ο κάθε ιδιώτης θα πρέπει να σχεδιάσει τις δικές του πρωτοβουλίες. Συνυπολογίζοντας ασφαλώς και τη ζήτηση σε όλο το διάστημα του χρόνου, εάν και εφόσον λειτουργεί. Με την επισήμανση ότι η παραλιακή ζώνη αντιμετωπίζει εγγενή προβλήματα που προσδιορίζουν και τις “αντοχές” της. Η απουσία κέντρου και εμπορικής ζώνης είναι σοβαρό ζήτημα που θα έπρεπε να λυθεί σε προγενέστερους σχεδιασμούς. Από την άλλη πλευρά η πίεση που ασκείται μικρές αλλά κρίσιμες περιόδους του χρόνου προκαλεί ασφυξία πέραν κάθε ορίου. Και δεν φαίνεται στον ορίζοντα κανένα σχέδιο αντιμετώπισης της κατάστασης, ούτε καν αναγκαίων πειραματισμών για να δοκιμαστούν λύσεις.
Στην εποχή της αποθέωσης του “εγώ” είναι δύσκολο να αναζητήσει κανείς λύσεις στο “εμείς”, ο ανταγωνισμός επικρατεί κατά κράτος της “συλλογικής δράσης”. Ο τουρισμός αποτελεί μια σημαντική οικονομική δραστηριότητα για την πόλη, αλλά συλλογικότητες και ιδιώτες θα πρέπει να απαντήσουν τι ακριβώς θέλουν από αυτήν τη δραστηριότητα, με τι μέσα και τι υποδομές. Και τι γίνεται έτσι ώστε τα περί τουρισμού “οράματα” να μην αποτελούν πρόφαση για “εργασιακή γαλέρα”.
