Και δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά καθώς το εδαφικό ανάγλυφο προσδιόριζε την κίνηση του νερού και οριοθετούσε την ανθρώπινη δραστηριότητα. Τα προβλήματα όμως άρχισαν από τότε που οι άνθρωποι κατάφεραν να περιορίσουν τη φύση με τη “διευθέτηση” του Νέδοντα. Και εντάθηκαν όταν άρχισαν να θεωρούν ως “αστική ιδιοκτησία” την κοίτη των ρεμάτων. Η πόλη βιώνει με δραματικό τρόπο τις συνέπειες αυτών των επεμβάσεων εδώ και 1,5 σχεδόν αιώνα καθώς το νερό “θυμάται” τη διαδρομή του που ξεκινάει από βουνά και λόγους για να διακοπεί στη συνέχεια ή να περιοριστεί αφύσικα. Και προκαλεί καταστροφές στην προσπάθεια να φτάσει στον τελικό του προορισμό, τη θάλασσα.

Δεδομένων τούτων και πολλών άλλων, σήμερα η πόλη βρίσκεται αντιμέτωπη (καθόλου τυχαία η λέξη) με ένα έργο το οποίο υπό φυσιολογικές συνθήκες θα έπρεπε να έχει ξεσηκώσει την πόλη. Κάποιοι μακριά από αυτή και τις ανάγκες της αλλά κοντά στην εξουσία και τις αποφάσεις της, σχεδιάζουν να ξηλώσουν αυτό που υπάρχει, να φαρδύνουν την κοίτη του τσιμενταρισμένου Νέδοντα σε κάποια σημεία και αλλού να την βαθύνουν. Με αποκλειστικό σκοπό να διοχετεύσουν σε αυτή τα νερά των χειμάρρων μέσα σε αυτή και να… εισπράξουν σημαντικά ποσά. Γιατί με απευθείας ανάθεση ουσιαστικά, μελετούν οι ίδιοι το “αντιπλημμυρικό” έργο και θα το κατασκευάσουν. Και άντε μετά να μας πείσουν ότι η λύση υπακούει στην επιστημονική έρευνα και όχι στην επίτευξη του μέγιστου κέρδους για την εταιρεία. Και αυτά βεβαίως στην πλάτη της πόλης, καθώς για πολύ μεγάλο διάστημα θα αποδιοργανωθούν η ζωή και η κυκλοφορία. Για μια επέμβαση που θα πάρει χρόνια (δύο λένε αλλά κανένας… δεν βάζει υπογραφή) και θα εξελίσσεται κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Πρόκειται για μια ιστορία η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια, εξελίσσεται χωρίς τη συμμετοχή του δήμου και της τοπικής κοινωνίας. Και τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα εν μέσω πανδημίας καθώς ευτελίστηκε κάθε θεσμική διαδικασία με φερετζέ τις τηλεσυνεδριάσεις. Μετά μάλιστα από το “πραξικόπημα Θεοδωρικάκου” που κατάργησε τις εκλεγμένες δημοτικές αρχές. Και μετέτρεψε τις τοπικές κομματικές μειοψηφίες σε “αυταρχικές εξουσίες” εμποτισμένες με το πνεύμα αλαζονείας που διακρίνει πλέον επισήμως το δημόσιο βίο. Οι χειρότερες συνθήκες δηλαδή για να αντιμετωπισθεί μιας τέτοιας κλίμακας έργο, για το οποίο τυπικά ζητείται η γνώμη του δημοτικού συμβουλίου που δεν έχει καμία συμμετοχή στην πόλη διαδικασία.

Ας γυρίσουμε όμως το χρόνο πίσω για να δούμε τι έχει συμβεί. Μια φορά και έναν καιρό γινόταν συζήτηση για να κατασκευαστεί ο περιφερειακός δρόμος. Ενα έργο το οποίο είχε χαρακτηριστεί ως “έργο του αιώνα” από εκείνους οι οποίοι ονειρεύονταν να γραφτεί το όνομά τους ως “εμπνευστών” του δρόμου που θα άλλαζε την πορεία των πραγμάτων στην πόλη. Πλην όμως δεν άλλαξε τίποτα καθώς η κυκλοφορία στον περιφερειακό είναι ελάχιστη, η συντριπτική πλειοψηφία των οδηγών συνεχίζει να επιλέγει τη διαδρομή από την Αθηνών και τη Νέα Είσοδο, ακόμη και αν χρειάζεται κάποιες στιγμές να “στοιχίζεται” σε ουρές. Το “γιατί” έχει απάντηση φυσικά και είναι πολύ απλό: Γιατί δεν τους εξυπηρετεί ο περιφερειακός, διευκολύνει σε κάποιες περιπτώσεις μόνο εκείνους που κατοικούν πολύ κοντά σε αυτόν. Αλλά και πάλι δεν τον χρησιμοποιούν παρά ελάχιστοι για λόγους που μπορούμε να αναλύσουμε σε άλλο σημείωμα. Τότε λοιπόν που γινόταν συζήτηση για τον περιφερειακό, είχε ασκηθεί έντονη κριτική από διάφορες πλευρές (και από τον υπογραφόμενο) για το γεγονός ότι ουσιαστικά δεν προβλέπονταν αντιπλημμυρικά έργα την ώρα που έφραζαν τα ρέματα. Τη μελέτη την είχαν κάνει φυσικά επιστήμονες, όπως και αυτή του θηριώδους αντιπλημμυρικού που ανήκουν μάλιστα στην ίδια εταιρεία. Φυσικά δεν… ξέχασαν τα ρέματα, αυτή την εντολή πήραν και αυτήν εκτέλεσαν. Με αποτέλεσμα να πνιγεί η δυτική πόλη πριν από λίγα χρόνια και να ξεκινήσει πάλι η συζήτηση. Η απλή λογική υπαγορεύει τη διαδικασία: Οταν κατασκευάζεις μιας τέτοιας κλίμακας έργο, οριοθετείς τα ρέματα, τα περνάς με γεφυρώσεις και αφήνεις αδιατάρακτη τη φυσική ροή τους. Αυτό δεν έγινε και όχι –επαναλαμβάνω– από επιστημονική ανεπάρκεια. Αλλά για να μειωθεί το κόστος του έργου το οποίο αν είχε εξοπλισθεί με τις γεφυρώσεις που προαναφέρθηκαν (και οι οποίες θα προκαλούσαν γενικότερες αλλαγές) και αντιπλημμυρικά, ο προϋπολογισμός δεν θα έπαιρνε πράσινο φως από την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Ως πόλη είχαμε βεβαίως… προηγούμενο: Κάθε χρόνο η Αθηνών πλημμύριζε σε διάφορα σημεία και γινόταν λίμνη αδιάβατη μετά από μια γερή βροχή. Γιατί και εκεί τα ρέματα είτε είχαν γίνει… οδόστρωμα, είτε συνέχιζαν από την άλλη πλευρά του δρόμου με μικρής διατομής αγωγούς. Δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη σοφία για να γίνει αντιληπτό αυτό, άλλωστε φαινόταν από το ανάγλυφο σε κάθε σημείο της διαδρομής. Οι μελετητές του αντιπλημμυρικού φυσικά δεν πρότειναν να… κοπεί ο αυτοκινητόδρομος και να γίνουν γεφύρια, απλώς παίρνουν όλα τα νερά από τα ρέματα της δυτικής πόλης και τα οδηγούν στον Καραμπογιά, ένα άλλο ρέμα που πνίγει συχνά την περιοχή δυτικά της Αρτέμιδος, του οποίου αλλάζουν την “όδευση” και τον οδηγούν στο Νέδοντα από άλλο σημείο. Από την ανατολική πλευρά παίρνουν τα νερά από το Καλαμίτσι και τα ρέματα για να τα οδηγήσουν και αυτά μέσα στο Νέδοντα. Είναι μια λύση που έπρεπε να φοβίζει και είναι βέβαιο πως φοβίζει εκείνους που καταλαβαίνουν καλύτερα από τους “γραφιάδες” σαν ελόγου μου, τους κινδύνους που κρύβουν τέτοια εγχειρήματα. Μπορεί οι ενστάσεις να διατυπώνονται διστακτικά (για πολλούς και διαφορετικούς λόγους) όμως υποδηλώνουν ακριβώς αυτό. Εκείνοι που έχουν δημόσιο λόγο θα πρέπει να σκεφθούν την ευθύνη τους και ευθαρσώς να τοποθετηθούν αφήνοντας τις “βελτιώσεις” στην άκρη και απορρίπτοντας τη συνολική λογική. Γιατί απλώς οι “βελτιώσεις” δεν μπορούν να αλλάξουν ριζικά το χαρακτήρα του έργου και να περιορίσουν τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν τόσο στην κατασκευή του όσο και μετά από αυτή κατά τη λειτουργία του. Και φυσικά “βελτιώσεις” δεν είναι ούτε οι προτάσεις για “διευθέτηση” της κοίτης για να νομιμοποιηθούν οι παρανομίες (συνεργεία, γήπεδο και άλλες εγκαταστάσεις). Ούτε τα… πολυώροφα πάρκινγκ που θα κλείσουν μια και καλή τον αεραγωγό που έστω και έτσι λειτουργούσε ακόμη και τις ημέρες του καύσωνα προσφέροντας λίγη δροσιά κατά μήκος της κοίτης.

Μια βελτίωση όμως που προτάθηκε στην πρόσφατη συνεδρίαση δείχνει το δρόμο που θα έπρεπε να υποδείξει εξ αρχής ο δήμος και να επιδιώξει την υλοποίησή της: Είναι αυτή η οποία αφορά το φράγμα ανάσχεσης. Οι παλιοί θυμούνται τους “καταρράκτες” και περισσότεροι τους έχουν δει στις φωτογραφίες. Οσοι έχουν ασχοληθεί στοιχειωδώς με το θέμα γνωρίζουν ότι οι καταστροφές από το Νέδοντα περιορίστηκαν κατά βάση από τα προπολεμικά χρόνια όταν ολοκληρώθηκε η κατασκευή μιας μεγάλης σειράς φραγμάτων τα οποία από τη μια πλευρά περιόρισαν την ορμή του νερού και κράτησαν φερτά υλικά που ανέβαζαν σημαντικά το επίπεδο της κοίτης του ποταμού. Τα φράγματα όμως έχουν εγκαταλειφθεί, εμφανίζουν ήδη προβλήματα εδώ και καιρό αλλά δεν έχει γίνει καμία μελέτη προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος καταστροφής από τη μια πλευρά και να καταστούν περισσότερο λειτουργικά όσον αφορά το σκοπό τους. Αν δεν θωρακιστεί από εκείνη την πλευρά ο Νέδοντας, κάθε άλλο έργο μπορεί να αποτελέσει “μια τρύπα στο νερό”. Κατά τα άλλα η εύκολη λύση είναι να αποφανθεί κάποιος ότι τα ρέματα έχουν κλείσει από επεμβάσεις του ανθρωπογενούς παράγοντα και δεν μπορεί να γίνει τίποτε από το να τα ξεφορτωθούμε στο Νέδοντα. Η επιβαλλόμενη όμως διαδικασία είναι αυτή της μελέτης για το καθένα από αυτά χωριστά ώστε να διαπιστωθεί τι μπορεί και τι δεν μπορεί να γίνει για τη διευθέτηση στη ροή τους, πριν φθάσουμε στην “προαποφασισμένη” εκτροπή τους. Εχω γράψει και παλιότερα: Κάπου στην εποχή του μεσοπολέμου υπήρξε ένα άλλο φαραωνικό σχέδιο. Και αυτό προέβλεπε την εκτροπή του… Νέδοντα στο ύψος της Αγίου Γεωργίου και τη διοχέτευση στο ρέμα που έπνιξε πριν λίγα χρόνια τη δυτική πόλη ώστε κατεβαίνοντας μέσα από μια νέα κοίτη να περνάει την Αθηνών και να φθάνει στη θάλασσα πολύ δυτικότερα. Τώρα πάμε για το ακριβώς αντίστροφο και μάλιστα… από όλες τις πλευρές. Δεν φοβίζει κανέναν;