Δευτέρα, 31 Ιουλίου 2023 18:08

Επί Τάπητος: Η άγνωστη σύγκρουση στην Καλλιρρόη πριν 82 χρόνια

Γράφτηκε από τον

Επί Τάπητος: Η άγνωστη σύγκρουση στην Καλλιρρόη πριν 82 χρόνια

 

Μια σημαντική στιγμή της εθνικής αντίστασης ξετυλίχτηκε στα 5 Αυγούστου το 1942 στην Καλλιρρόη και είναι ουσιαστικά άγνωστη καθώς δεν μνημονεύεται με καμία εκδήλωση.

Πρόκειται για την αυθόρμητη επίθεση ενόπλων πατριωτών που ετοιμάζονταν για την οργάνωση αντάρτικου, σε ιταλική μονάδα κατοχής που λεηλατούσε την περιοχή και βασάνιζε τους πατριώτες.

Η Καλλιρρόη βρέθηκε στο επίκεντρο της αντιστασιακής δράσης στην Ανω Μεσσηνία καθώς εκεί δρούσε ο Θανάσης Κούτρης στέλεχος του ΚΚΕ, εξόριστο στη Φολέγανδρο στη δικτατορία του Μεταξά που απέδρασε και ήταν από τους πρωτεργάτες στην ίδρυση της Νέας Φιλικής Εταιρείας που αποτέλεσε τον “πρόγονο” του ΕΑΜ. Στο χωριό έγιναν μέλη της οργάνωσης ο Μήτσος Κανελλόπουλος, ο Οθωνας Δριβαλιάρης, ο Κώστας Κανελλόπουλος λοχαγός, ο Δημήτρης Δριβαλιάρης, ο Παναγιώτης Κούτρης, ο Νίκος Χρονόπουλος, ο Στάθης Χρονόπουλος και ο Βασίλης Τζαβάρας. Στον καταμερισμό ο Κώστας Κανελλόπουλος είχε την ευθύνη του ένοπλου αγώνα ως αξιωματικός και συνδέθηκε με άλλους αξιωματικούς μεταξύ των οποίων και το Ναπολέοντα Παπαγιαννόπουλο. Η ομάδα εξοπλίστηκε αγοράζοντας όπλα και πυρομαχικά που είχαν εγκαταλείψει οι Αγγλοι.

Για τα γεγονότα της Καλλιρρόης υπάρχουν πολλές μαρτυρίες στο βιβλίο του Γρηγόρη Κριμπά για την εθνική αντίσταση στη Μεσσηνία και τους γύρω Νομούς και μεταξύ αυτών του Οθωνα Δριβαλιάρη: “Στις 5 Αυγούστου του 1942 προχωρούσα προς το σπίτι μου. Συναντήθηκα με μια ομάδα επτά καραμπινιέρηδων που ήρθαν με τα πόδια από το Μελιγαλά. Ο διερμηνέας τους Ιταλοπατρινός Βινούτσιο Κοστάκι που ήταν παντρεμένος και έμενε στο γειτονικό χωριό Κατσαρού, ήρθε με το ποδήλατό του. Κατέφθασε και ο μαυροσκούφης (φασίστας) αρχικαραμπινιέρης Μπατίστα με μοτοσυκλέτα. Ολοι αυτοί συναντηθήκανε έξω από το σπίτι του Κανελλόπουλου. Τους ήτανε γνωστό από τις προηγούμενες φορές. Το κυκλώσαν και ζητήσανε το Δημητράκη. Ευτυχώς από τους Κανελλοπουλαίους δεν ήτανε κανένας εκεί. Τρυγάγανε τις σταφίδες και λείπανε όλοι στον κάμπο. Είχα φτάσει στο σπίτι μου. Ακουσα στην αυλή βήματα και κουβέντες. Ανοιξα την πόρτα και βλέπω τους Ιταλούς. Κατάλαβε ότι ήρθανε να με συλλάβουνε. Ξανάκλεισα στην πόρτα ακαριαία και έφυγα από το πίσω μέρος του σπιτιού. Ευτυχώς δεν είχαν προλάβει να το κυκλώσουνε.

Με την ανηψιό μου Γιάννη Δριβαλιάρη ειδοποίησα τους Κανελλοπουλαίους ότι ήρθανε οι Ιταλοί να μας πιάσουνε. Οι Ιταλοί δεν μπόρεσαν να πιάσουνε εμάς και πιάσανε τρεις άσχετους στο καφενείο για να βγάλουν το άχτι τους. Τον αντιπρόεδρο του χωριού Βασίλη Οικονομόπουλο, τον Γ. Γκότση (Τσίγκο) και τον Παναγιώτη Δριβαλιάρη. Τους μεταφέρανε στο καφενείο του Β. Κανελλόπουλου που βρισκότανε στη μέση του χωριού, πάνω στον κεντρικό δρόμο, και αρχίσανε να τους δέρνουν αλύπητα. Οταν ο καφετζής τους πρόσφερε ούζα να τους καλοπιάσει, του πετάξανε το δίσκο με τα ποτήρια στα μούτρα και συνεχίσανε τους ξυλοδαρμούς με αγριότερο τρόπο.

Τα μέλη της οργάνωσης συγκεντρωθήκαμε στη Μεσορράχη και παρακολουθούσαμε τις κινήσεις τους, περιμένοντας τις εξελίξεις. Μαζί μας ήταν και ο Γιάννης Δριβαλιάρης, ένα δεκαεφτάχρονο αγόρι που το χρησιμοποιούσαμε ως σύνδεσμο. Πήγε τάχαμου να ψωνίσει και είδε τα συμβαίνοντα. Παρατήσανε ημιαναίσθητους τους τρεις στο μαγαζί με φρουρά και οι άλλοι με επικεφαλής τον Μπατίστα κατεβήκανε και πιάσανε το κεντρικό σταυροδρόμι κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό. Ητανε ηλιοβασίλεμα. Από κει περνούσαν υποχρεωτικά όλοι οι συγχωριανοί μας που γυρίζανε από τις σταφίδες. Συλλαμβάνανε αδιακρίτως, άνδρες, γυναίκες, γέρους, παιδιά και τους δέρνανε χωρίς λόγο και χωρίς οίκτο. Αυτά μας είπε ο Γιάννης, που παρακολουθούσε διακριτικά. Κρίναμε ότι δεν μπορούσαμε να μείνουμε αδιάφοροι. Αν και γνωρίζαμε ότι τα αντίποινα θα ήσαν σκληρά και θ' αφορούσαν τις δικές μας οικογένειες κι εμάς προσωπικά, αποφασίσαμε να χτυπήσουμε.

Χωριστήκαμε σε δύο τριάδες και επιχειρήσαμε μια κυκλωτική κίνηση. Στην πρώτη τριάδα ήταν ο Κώστας, εγώ και ο Νίκος Χρονόπουλος. Τη δεύτερη ομάδα αποτελούσαν ο Θανάσης Κούτρης, ο Δημήτρης Κανελλόπουλος και ο Β. Τζαβάρας. Οι υπόλοιποι, Δημήτρης Δριβαλιάρης, Παναγιώτης Κούτρης, Στάθης Χρονόπουλος και ο σύνδεσμος Γιάννης Δριβαλιάρης μείνανε στη Μεσορράχη με το οπλοπολυβόλο. Την ώρα που η δική μας τριάδα έφτασε στο σταθμό, οι Ιταλοί είχανε φύγει και ανεβαίνανε στο χωριό να πάρουνε τους κρατούμενους και να φύγουνε. Ο Θανάσης μάντεψε την κίνησή τους και μαζί με τους άλλους δύο της ομάδας του, τους βγήκανε μπροστά. Πρώτος πήγαινε ο διερμηνέας με το ποδήλατο φορτωμένος κοτόπουλα. “Αλτ!” του φώναξε ο Κούτρης. Σταμάτησε και τους είπε: “Δικός σας είμαι κι εγώ βρε παιδιά...”. “Ελα κοντά”, του είπε ο Θανάσης και του πήρε το ποδήλατο. Μερικοί Ιταλοί είδανε από μακριά τη σκηνή και άρχισαν τους πυροβολισμούς. Ο διερμηνέας αναθάρρησε και δεν ακολουθούσε. Τότε οι δικοί μας τον σκοτώσανε. Οι άλλοι από τη Μεσορράχη παρά την απαγόρευση του Κώστα (τους είχε πει: “Το όπλο αυτό είναι ομαδικό, να μην κάνετε χρήση”) ρίξανε δύο ριπές. Ο Μπατίστα ανέβηκε στη μοτοσυκλέτα, ανέπτυξε μεγάλη ταχύτητα και χάθηκε σαν τρελός. Οι άλλοι πέσανε στα χτήματα και τράπηκαν σε φυγή”.

Οι Ιταλοί επέστρεψαν πάνοπλοι στο χωριό, έβαλαν φωτιά σε εννιά σπίτια των μελών της ομάδας, του Κανελλόπουλου, του Κούτρη, του Δριβαλιάρη. Καθημερινά οργάνωναν παγανιές στην περιοχή. Την άλλη μέρα οι περιβόητη “Επιτροπή Δημόσιας Ασφαλείας” έβγαλε ανακοίνωση: “Δι’ αποφάσεως της Επιτροπής Δημοσίας Ασφαλείας συνελθούσης εκτάκτως εν Καλιρρόη την 6ην Αυγούστου 1942, προεκηρύχθη αμοιβή δια την σύλληψιν των κάτωθι αναφερομένων προσώπων γεννηθέντων και κατοικούντων εν Καλιρρόη ως καταστάντων λίαν επικινδύνων εις την Δημόσιαν Ασφάλειαν και τάξιν καθ’ όσον αποτελέσαντες ένοπλον συμμορίαν προέβησαν εις εκτέλεσιν φόνου και άλλων αξιοποίνων πράξεων ήτοι οι:

Α’ Των Κωνστ. Κανελλοπούλου του Κανελ. υπολοχαγού ετών 30, Δριβαλιάρη Οθωνος του Λεων. κτηματίου ετώ 35 και Κούτρη Αθαν. του Δ. κτηματίου ετώ 35 δραχ. 500.000 δι’ έκαστον.

Β’ Των Κανελλοπούλου Δ. του Καν. κτηματίου ετών 21, Κούτρη Παναγιώτου του Δημ. κτηματίου ετών 20, Τζαβάρα Βασιλ. του Παναγ. κτηματίου ετών 20, Χρονοπούλου Νικολ. του Χρόνη αέργου ετών 20, και Χρονοπούλου Ευσταθίου του Κων. αέργου ετών 20 εκ δραχ. 300.000 δι’ έκαστον.

Γ’ Των Κανελλοπούλου Βασ. του Κανελ. δικηγόρου ετών 40, Μπερεδήμα Βασ. του Αθ. Καφφεπώλου ετών 35, Μπερεδήμα Δημ. του Αθαν. εργάτου ετώ 30 και Δριβαλιάρη Δημ. του Λεων, γεωργού ετών 30 εκ. δραχ. 100.000 δι’ έκαστον”.

Πέρα από την επικήρυξη έγιναν οι Ιταλοί προχώρησαν σε συλλήψεις και φυλακίσεις συγγενών των καταζητουμένων και άλλων που είχαν σχέση με αυτούς. Οι πρωταγωνιστές της ιστορίας επιβίωσαν μέσα σε αντίξοες συνθήκες, “η ομάδα έφυγε προς τον Ταΰγετο, καταδιώχθηκε άγρια από τους Ιταλούς, υπέφερε τα πάνδεινα, έζησε για καιρό νηστική η με... βελάνια και γκόρτσα, αρρώστησε από εντερικά, μοιράστηκε σε ομαδούλες, αλλά κανένας δεν πιάστηκε, διατηρήθηκε η ιδέα της ομάδας, οι αγωνιστές ξανασμίγανε, ξαναχωρίζανε” γράφει ο μπάρμπα Μήτσος Κυριαζής. Ανέπτυξαν πλούσια αντιστασιακή δράση και ορισμένοι είχαν τραγικό τέλος: Ο Δημήτρης Κανελλόπουλος σκοτώθηκε τον Ιούνιο του 1948 στη θέση “Γραμμένη πέτρα” στην κορυφογραμμή του Ταΰγετου, ανάμεσα σε Σουστιάνους και Σίτσοβα. Ο Κώστας Κανελλόπουλος σκοτώθηκε το Φλεβάρη του 1949 στο Βεσίνι Καλαβρύτων, ήταν τότε διοικητής της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών του Δημοκρατικού Στρατού. Ο Θανάσης Κούτρης κατακρεουργήθηκε στην Ειδική Ασφάλεια της Αθήνας το Μάη του 1944. Ο Παναγιώτης Κούτρης αυτοκτόνησε το φθινόπωρο του 1948 στη Ζαχάρω, βαριά τραυματισμένος στη μάχη ως διοικητής λόχου του Δημοκρατικού Στρατού για να μην πιαστεί αιχμάλωτος. Ο Βασίλης Τζαβάρας συνελήφθη, διέφυγε ανέπτυξε δράση στην οργάνωση του ΚΚΕ στην Κοκκινιά, συνελήφθη και πάλι με προδοσία και εκτελέστηκε στο Γουδί το Νοέμβρη του 1943.

Ιστορίες αντίστασης που παραμένουν άγνωστες, καθώς σκεπάστηκαν από την μετεμφυλιακή τρομοκρατία και τις διώξεις των αγωνιστών. Ιστορίες που θα πρέπει να γνωρίσουν οι νεότεροι και εκείνοι που δεν άκουσαν ποτέ γιαυτές. Ιστορίες αγώνων για την πατρίδα και τη λευτεριά της…

[Στη φωτογραφία από το βιβλίο του Γρηγόρη Κριμπά “οι αδελφοί Κανελλόπουλοι με άλλους αντιστασιακούς. Ο Κώστας καθήμενος δεξιά. Ο Δημήτρης όρθιος με το κασκόλ και ο Βασίλης όρθιος με τα γυαλιά”]