Δυστυχώς, όχι μόνο για τον κ. Τσίπρα αλλά για όλους μας, τα νέα από το μέτωπο της οικονομίας παραμένουν δυσάρεστα - και τα συνεχή λουκέτα σε μεγάλες επιχειρήσεις (αυτή την εβδομάδα έκλεισε η μονάδα της «Δέλτα» στα Τρίκαλα και το εργοστάσιο της Pepsi στα Οινόφυτα) δείχνουν ότι έρχονται ακόμα πιο δύσκολες μέρες για τους εργαζόμενους. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις από όλα τα μέτωπα της οικονομίας, βαδίζουμε ολοταχώς προς τέταρτο μνημόνιο και νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Ειλικρινά δεν ξέρω αν το τέταρτο μνημόνιο θα σηματοδοτήσει την επιστροφή στη δραχμή και στη βαλκανική μιζέρια των υποτιμήσεων και του πληθωρισμού. Ούτε ξέρω αν η επόμενη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα γίνει με κούρεμα των καταθέσεων. Φοβάμαι όμως ότι η πορεία μπορεί να εξελιχθεί ακόμα πιο καταστροφικά απ' όσο προβλέπουν και τα πιο απαισιόδοξα σενάρια. Αλλωστε, κανένας στην αρχή της κρίσης το 2008 δεν περίμενε ότι η ελληνική οικονομία θα βυθιστεί σε 8χρονη ύφεση και ότι το διαθέσιμο εισόδημα των περισσότερων Ελλήνων θα μειωθεί από 25% έως και... 100%.
Μετά όμως από 8 χρόνια ύφεσης, όχι μόνο η κυβέρνηση Τσίπρα, αλλά και οι περισσότεροι Ελληνες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ανάκαμψη της οικονομίας θα έρθει από τον ίδιο δρόμο που... οδήγησε στην ύφεση: δηλαδή με ενίσχυση της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας και του δημόσιου τομέα. Ουσιαστικά, τόσο η κυβέρνηση Τσίπρα όσο και οι περισσότεροι Ελληνες πιστεύουν ακόμα ότι είναι κακές όχι μόνο οι ιδιωτικοποιήσεις, αλλά και οι μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις, κι ότι τις επιβάλλουν οι δανειστές για να λεηλατήσουν τον πλούτο της Ελλάδας. Την ίδια ώρα εκατοντάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις προτιμούν να έχουν πελάτη το κράτος ή να επιβιώνουν με επιδοτήσεις και φοροκλοπές, αντί να κολυμπήσουν στα αχαρτογράφητα για αυτές νερά του ανταγωνισμού.
Στην πραγματικότητα το μοντέλο της μετεμφυλιακής κρατικοδίαιτης οικονομία έχει βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία, και θα χρειαστεί μια μεγάλη επανάσταση για ν' αλλάξει. Θα αλλάξει μόνο όταν οι Ελληνες συνειδητοποιήσουν ότι πλούτο παράγουν μονάχα οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και γι' αυτό οι περισσότερες δημόσιες επιχειρήσεις πρέπει να πουληθούν ακόμα και για 1 ευρώ. Από εκεί και πέρα μπορούμε να συζητήσουμε, τόσο για την αναδιανομή του πλούτου όσο και για τον περιορισμό των μονοπωλίων και των ολιγοπωλίων, προς όφελος του ανταγωνισμού. Τόσο στην αναδιανομή του πλούτου υπέρ των ασθενών οικονομικών τάξεων, όσο και στον περιορισμό των μονοπωλίων και των ολιγοπωλίων, το σύγχρονο κράτος όχι μόνο καλείται, αλλά είναι ανάγκη να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Το κράτος όμως, όπως απέδειξε και το μεγαλύτερο αποτυχημένο πείραμα του 20ού αιώνα στη Σοβιετική Ενωση, δεν έχει καμία δουλειά να ανακατεύεται το ίδιο στην παραγωγική διαδικασία.
Το πείραμα της Σοβιετικής Ενωσης απέδειξε ότι η κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία και οι κρατικές επιχειρήσεις οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια αρχικώς στη φτώχεια και στη συνέχεια στην πλήρη κατάρρευση της οικονομίας και του κράτους. Το πάθημα όμως των Σοβιετικών δεν έγινε μάθημα σε πολλούς Ελληνες, οι οποίοι εξακολουθούν να ψάχνουν σοσιαλιστικούς παράδεισους άλλοτε στη Βόρεια Κορέα και άλλοτε στη Βενεζουέλα. Την ώρα που ακόμα και η Κούβα του Ραούλ Κάστρο προσεγγίζει τον καπιταλισμό ενώ το Κ.Κ. Κίνας τον έχει ανακαλύψει εδώ και χρόνια, πολλοί αν όχι οι περισσότεροι Ελληνες είναι έτοιμοι να μελετήσουν την κοινωνική διάσταση του Ισλάμ σήμερα στο Ιράν και αύριο στην Τουρκία... προκειμένου να μην εγκαταλείψουν την αγκαλιά του κράτους πατερούλη.
Τι μπορεί να διαρρήξει τη σχέση κράτους - πελατών; Μα φυσικά, η ανάγκη του ίδιου του κράτους για περισσότερα έσοδα, προκειμένου να διατηρήσει το μέγεθός του! Καθώς για πρώτη φορά το μετεμφυλιακό κράτος δεν βρίσκει δανεικά, «στριμώχνει» τους πελάτες του ζητώντας τους να πληρώσουν ολοένα και περισσότερους φόρους. Για πρώτη φορά, ακόμα και οι «επαγγελματίες φοροφυγάδες» βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανάγκη του κράτους να αυξήσει τα έσοδά του προκειμένου να διατηρήσει το μέγεθός του. Η σταδιακή αύξηση της χρήσης των καρτών, όπως και η πρόσβαση των ελεγκτικών μηχανισμών στους τραπεζικούς λογαριασμούς, κάνουν πλέον πιο δύσκολη τη φοροδιαφυγή. Ετσι κι αλλιώς οι πολίτες δυσανασχετούν με το ύψος των φόρων, και καθώς κλείνουν σιγά σιγά κάποιοι από τους δρόμους της φοροαποφυγής, έχουν αρχίσει όχι μόνο να συζητούν, αλλά και να τάσσονται υπέρ μιας μείωσης των φόρων με παράλληλη μείωση του μεγέθους του κράτους.
Δεν αποκλείεται λοιπόν, το επόμενο χρονικό διάστημα η κυβέρνηση Τσίπρα να βρεθεί αντιμέτωπη με μια ουσιαστική μεταστροφή της κυρίαρχης αντίληψης για την οικονομία, που θα έρχεται σε σύγκρουση με το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Και τότε ο πρωθυπουργός, αν δεν επιλέξει το δρόμο των εκλογών, θα πρέπει να κάνει μια φιλελεύθερη στροφή - μπροστά στην οποία, η απότομη αλλαγή πλεύσης του περσινού καλοκαιριού θα φαντάζει σαν... ευθύγραμμη πορεία.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
