Πίστευα τότε ότι οι περιφέρειες είχαν το ιδανικό μέγεθος, τόσο για την επίτευξη οικονομιών κλίμακας που δεν μπορούσαν να πετύχουν οι νομαρχίες, καθώς ήταν πολύ μικρές, όσο και για την αποφυγή των αντιοικονομιών που βάραιναν την κεντρική διοίκηση επειδή ήταν πολύ μεγάλη. Πίστευα επίσης ότι οι περιφέρειες θα έπρεπε να έχουν δικά τους θεσμοθετημένα έσοδα, ώστε να μπορούν να ασκούν ουσιαστική δημοσιονομική πολιτική.
Τέλος, πίστευα ότι οι περιφέρειες θα ξέφευγαν από τη στενή τοπικιστική λογική κι ότι θα προωθούσαν έργα που θα ικανοποιούσαν μακροχρόνιες αναπτυξιακές ανάγκες, όχι κοντόφθαλμα μικροπολιτικά συμφέροντα.
Στην πράξη όμως όλες οι ελπίδες μου αποδείχτηκαν... φρούδες, καθώς οι περιφέρειες τελικώς λειτουργούν ταυτόχρονα σαν μεγεθυσμένα κακέκτυπα των δήμων και σαν κακές φωτοτυπίες του κράτους. Ουσιαστικά ο θεσμός της περιφέρειας κατόρθωσε να συγκεντρώσει όλα τα αρνητικά του α' βαθμού αυτοδιοίκησης αλλά και της κεντρικής διοίκησης, ανάγοντας τις πελατειακές σχέσεις σε... επιστήμη. Ετσι λοιπόν, οι περιφερειακές αρχές δεν έκαναν τίποτα περισσότερο από το να σπαταλήσουν τα χρήματα που τους έδωσαν το κράτος και η Ευρωπαϊκή Ενωση, σε έργα αμφίβολης αποτελεσματικότητας. Στην πραγματικότητα οι περιφέρειες λειτούργησαν σαν... μεγάλες νομαρχίες, σκορπώντας χρήματα για έργα που αποδίδουν καρπούς μόνο στην κάλπη.
Για παράδειγμα: Η Περιφέρεια Πελοποννήσου επέλεξε να κάνει δεκάδες μικροβελτιώσεις σε κατσικόδρομους αντί να κατασκευάσει 2 ή 3 το πολύ σύγχρονους αυτοκινητόδρομους. Εξαιτίας αυτής της επιλογής, όταν θα ολοκληρωθούν τα εν λόγω έργα, στην Πελοπόννησο θα έχουμε περισσότερους κατσικόδρομους και... το ίδιο δίκτυο σύγχρονων αυτοκινητόδρομων. Η Περιφέρεια δηλαδή δεν έκανε τίποτα περισσότερο από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μεσσηνίας που σπατάλησε πόρους από τρία(!) ΚΠΣ για να φτιάξει τον αξεπέραστο δρόμο Πλάτσα - Μηλέα που συνδέει το πουθενά με το τίποτα. Δυστυχώς μάλιστα η Περιφέρεια Πελοποννήσου δεν ήταν η εξαίρεση στον κανόνα της ορθολογικής διαχείρισης των οικονομικών πόρων: Τον ίδιο θλιβερό κανόνα ακολουθούν όλες οι Περιφέρειες της Ελλάδας, σπαταλώντας χρήματα για... γήπεδα της ΑΕΚ και κατσικόδρομους.
Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν αβίαστα εν μέσω βαθιάς οικονομικής ύφεσης, είναι αν η Ελλάδα έχει ανάγκη αυτές τις “μεγάλες νομαρχίες”. Με άλλα λόγια διατυπωμένο το ερώτημα: Είναι τελικά χρήσιμες οι περιφέρειες; Ή θα πρέπει να καταργηθούν ώστε να εξοικονομηθούν πολύτιμοι οικονομικοί πόροι;
Κατά την ταπεινή μου άποψη, πρέπει να καταργηθούν αύριο το πρωί, καθώς απέδειξαν ότι δεν εξυπηρετούν καμία ανάγκη. Οι δήμοι και η κεντρική διοίκηση μπορούν κάλλιστα να καλύψουν τις υπάρχουσες ανάγκες, αρκεί να αναδιαρθρωθούν οι υπηρεσίες των υπουργείων και να δημιουργηθούν περιφερειακές διευθύνσεις με διορισμένο τεχνοκράτη γενικό γραμματέα. Οι δήμοι πρέπει να εξυπηρετούν τις τοπικές ανάγκες έχοντας δικούς τους πόρους και το κράτος να σχεδιάζει την ευρύτερη περιφερειακή ανάπτυξη απαλλαγμένο από το άγχος της... επανεκλογής.
Ο θεσμός της περιφερειακής αυτοδιοίκησης πρέπει να θαφτεί στα συρτάρια της γραφειοκρατίας μέχρι να δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες για την εύρυθμη λειτουργία του.
Συγκεκριμένα, για να λειτουργήσει προς τη σωστή κατεύθυνση η περιφερειακή αυτοδιοίκηση, θα πρέπει πρώτα από όλα να δημιουργηθεί περιφερειακή συνείδηση, μέσω της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής σύνδεσης των ασύνδετων σήμερα γεωγραφικών διαμερισμάτων. Η περιφέρεια δεν θα λειτουργήσει ποτέ σωστά όσο δεν υπάρχει περιφερειακή αγορά κι όσο οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να λειτουργούν στα στενά όρια των πόλεων ή των νομών τους.
Με άλλα λόγια, ο θεσμός της περιφέρειας θα μένει έτσι κι αλλιώς στα... χαρτιά όσο τα επιμελητήρια λειτουργούν ως τοπικά μαγαζάκια, με μοναδικό στόχο τη διατήρηση της περιορισμένης πελατείας τους. Επίσης δεν θα υπάρξει ποτέ περιφερειακή πολιτική συνείδηση όσο οι βουλευτές εξακολουθούν να εκλέγονται σε επίπεδο νομού και να ψηφίζουν με κριτήριο τα τοπικά νομαρχιακά συμφέροντα. Τέλος, δεν θα υπάρξει ποτέ περιφερειακή κοινωνική συνείδηση όσο οι πολίτες θα πιστεύουν ότι υπάρχουν χρήματα για τουλάχιστον ένα στρατόπεδο, ένα νοσοκομείο, ένα πανεπιστήμιο, ένα αεροδρόμιο κι ένα επιδοτούμενο θέατρο σε κάθε νομό.
Σε κάθε περίπτωση, αυτή την περίοδο οι συνθήκες είναι ανώριμες για την περιφερειακή συνείδηση, ενώ δεν περισσεύουν πόροι για τις “μεγάλες νομαρχίες” που ονομάζονται περιφέρειες και δεν υπηρετούν ούτε τη διεύρυνση ούτε την εξυγίανση της αυτοδιοίκησης.
Επειδή αυτό που προέχει αυτή τη στιγμή είναι η σωτηρία της ελληνικής οικονομίας και επειδή δεν ωφελεί να διατηρούμε ένα θεσμό που δεν προσφέρει τίποτα περισσότερο από τις αποτυχημένες νομαρχίες, καλό είναι να ξεκινήσουμε τώρα τη συζήτηση για την κατάργηση των περιφερειών, πριν είναι πολύ αργά…”.
Μετά από τέσσερα χρόνια δεν έχω να προσθέσω τίποτα...
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
