Κυριακή, 23 Ιουνίου 2019 17:41

Οι βαθιές ρίζες του κρατισμού

Γράφτηκε από τον

Οι βαθιές ρίζες του κρατισμού

Η επιτυχία της επόμενης κυβέρνησης, που σύμφωνα με όλα τις ενδείξεις θα έχει ως κύριο κορμό τη Νέα Δημοκρατία, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά της να μεταρρυθμίσει την οικονομία, απελευθερώνοντας την αγορά από τα κρατικά δεσμά.

Στην πραγματικότητα οι περισσότερες μάχες για τις μεταρρυθμίσεις θα είναι εσωκομματικές, καθώς η "βαθιά" Νέα Δημοκρατία θα παλέψει με όλες της τις δυνάμεις για να διατηρήσει το κράτος - πατερούλη, την παρεοκρατία και τα πελατειακά δίκτυα. Στο απέναντι εσωκομματικό στρατόπεδο, ο πρόεδρος του κόμματος Κυριάκος Μητσοτάκης και οι μεταρρυθμιστικές δυνάμεις, επωφελούμενοι από τις ρωγμές που άνοιξε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στο μοντέλο του κρατισμού, θα επιχειρήσουν να εκσυγχρονίσουν την ελληνική οικονομία, συμμαχώντας με τους κεντροαριστερούς που στο δημοψήφισμα του 2015 υπερασπίστηκαν την ανοιχτή φιλελεύθερη δημοκρατία και την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.
Ουσιαστικά η νέα κυβέρνηση καλείται να κάνει ανταγωνιστική την ελληνική οικονομία εντός ολίγων μηνών, γιατί αν καθυστερήσει θα βρει απέναντι της στους δρόμους το "βαθύ" ΠΑΣΟΚ που μετακόμισε στον ΣΥΡΙΖΑ για να επιβιώσει. Πριν βρει όμως απέναντί της το αριστερό... βαθύ κράτος, θα βρεθεί αντιμέτωπη με τη "βαθιά" Δεξιά και όσους ονειρεύονται επιστροφή όχι μόνο στο μεγάλο κράτος της μεταπολίτευσης, αλλά και στην εποχή του μεταπολεμικού προστατευτισμού, των δασμών και των επιχορηγήσεων σε ημέτερες επιχειρήσεις. Ετσι κι αλλιώς το ελληνικό κράτος - πατερούλης είναι παιδί της Δεξιάς που το δημιούργησε με πρόσχημα τον κομμουνιστικό κίνδυνο, ενώ στην πραγματικότητα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των ολιγαρχών και τις προνομιούχες συντεχνίες που ψήφιζαν όσους τις βοηθούσαν να συντηρήσουν τα προνόμιά τους. Με στηρίγματα το στρατό, την εκκλησία και το στέμμα, οι οικονομικές δραστηριότητες του μεταπολεμικού κράτους γιγαντώθηκαν υπέρμετρα, με συνέπεια οι κυβερνήσεις να ελέγχουν απόλυτα την οικονομική ζωή.
Ουσιαστικά το μεταπολεμικό στάτους στην Ελλάδα ακροβατούσε μεταξύ ανοιχτής δημοκρατίας και ολοκληρωτισμού μέχρι τη... χούντα των συνταγματαρχών. Οι δικτάτορες απλώς επέκτειναν τις κρατικές δραστηριότητες αναθέτοντας στο στρατό παραγωγικές δραστηριότητες τις οποίες στη δημοκρατία αναλαμβάνουν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις. Το 1973 όμως η πετρελαϊκή κρίση έφερε στην επιφάνεια όλα τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και επιτάχυνε την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος.
Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης (και ενώ διεθνώς κυριαρχούσε ο κρατισμός), η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή κρατικοποίησε μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες όπως η Ολυμπιακή, η Εμπορική Τράπεζα, τα διυλιστήρια Ασπροπύργου κ.λπ., και στη συνέχεια το 1981 απλώς παρέδωσε τη σκυτάλη στην κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου για να προχωρήσει σε νέο κύκλο κρατικοποιήσεων.
Στο μεταξύ, το 1979 η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση είχε δώσει τη χαριστική βολή σε δεκάδες επιχειρήσεις που θεωρούσαν ότι είναι άτρωτες κάτω από την προστατευτική ομπρέλα του κράτους. Ετσι, στην ελληνική οικονομία έμεινε κυρίαρχος ο κρατικός τομέας και ιδιωτικές επιχειρήσεις πλήρως εξαρτημένες από το κράτος. Μόνο η ελληνική ναυτιλία και οι τουριστικές επιχειρήσεις που στράφηκαν στη διεθνή αγορά άντεξαν τον βαρύ "σοσιαλιστικό χειμώνα"΄της ελληνικής οικονομίας, ενώ όλοι οι υπόλοιποι τομείς είχαν προσδεθεί στο άρμα του κράτους. Στη διατήρηση του ελληνικού κράτους - πατερούλη συντέλεσαν τόσο οι εισροές από την ΕΟΚ (που μετεξελίχτηκε σε Ευρωπαϊκή Ενωση) όσο και η χρηματοπιστωτική επέκταση που ξεκίνησε το 1971, μετά την κατάρρευση του συστήματος των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών: Τα δάνεια που συνήφθησαν χάρη στη χρηματοπιστωτική επέκταση, αφενός κράτησαν στη ζωή προβληματικές επιχειρήσεις που θα είχαν κλείσει από τη δεκαετία του 1980 και, αφετέρου, οδήγησαν στην ψευδαίσθηση του... λεφτόδεντρου.
Σε αυτές τις συνθήκες, η απέλπιδα προσπάθεια της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη να περιορίσει την κρατική οικονομική δραστηριότητα είχε άδοξο τέλος. Το ίδιο τέλος είχε μετά από μια δεκαετία και η προσπάθεια εκσυγχρονισμού της ελληνικής οικονομίας από την κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη. Στη συνέχεια η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή από το 2004 έως το 2009 αύξησε υπέρμετρα τις δημόσιες δαπάνες, με συνέπεια να ρίξει το καράβι της ελληνικής οικονομίας στα βράχια της χρεοκοπίας.
Σήμερα, μετά από 10 χρόνια ύφεσης και ενώ διαψεύστηκαν όλοι όσοι υπόσχονταν χρήματα από το... λεφτόδεντρο, η νέα κυβέρνηση θα χρειαστεί να συγκρουστεί με το παρελθόν για να προχωρήσει στο μέλλον. Θα τα καταφέρει;
Δεν έχω απάντηση σε αυτό το δύσκολο ερώτημα. Γνωρίζω μόνο ότι για να κερδηθεί ο πόλεμος των μεταρρυθμίσεων θα χρειαστεί πρώτα απ’ όλα να δοθεί μάχη στο εσωκομματικό μέτωπο της Νέας Δημοκρατίας, και ο Κυριάκος Μητσοτάκης να κυριαρχήσει στο κόμμα του όπως κυριάρχησε ο Αλέξης Τσίπρας στον ΣΥΡΙΖΑ το καλοκαίρι του 2015.
Διαφορετικά, τα "κομματικά βαρίδια" όχι μόνο θα συγκρατήσουν τη μεταρρυθμιστική ορμή της νέας κυβέρνησης, αλλά θα κυριαρχήσουν κιόλας στην πολιτική ζωή, ζητώντας ολοένα και μεγαλύτερο κράτος. Μέχρι να χρεοκοπήσει ουσιαστικά και τυπικά η ελληνική οικονομία για μία ακόμα φορά.

Τελευταία τροποποίηση στις Τρίτη, 12 Σεπτεμβρίου 2023 19:33