Ουσιαστικά η έρευνα επιβεβαιώνει το έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της ελληνικής κοινωνίας, που θέτει ανυπέρβλητα εμπόδια σε κάθε αναπτυξιακή προσπάθεια συνεργασίας.
Η ελληνική κοινωνία παραμένει καχύποπτη σαν την ιταλική του 1950, που περιγράφει ο Edward Banfield στο έργο του «Η ηθική βάση μιας καθυστερημένης κοινωνίας» (Εκδόσεις «Επίκεντρο»). Ο Edward Banfield θεωρεί ότι οι κάτοικοι της καθυστερημένης κοινωνίας «ακολουθούν σε κάθε περίσταση τον εξής απλό κανόνα: Προσπαθούμε να μεγιστοποιήσουμε το βραχυπρόθεσμο υλικό όφελος της πυρηνικής οικογένειας και περιμένουμε ότι όλοι οι άλλοι θα κάνουν το ίδιο. Η συμπεριφορά αυτή θα μπορούσε να ονομαστεί οικογενειακός αμοραλισμός σε αναλογία με τον ατομικιστικό αμοραλισμό».
Και ο Edward Banfield συνεχίζει: «Σε έναν τόσο τρομακτικό κόσμο, ένας γονιός δεν μπορεί να ασχολείται με τίποτα άλλο εκτός από το άμεσο συμφέρον της οικογένειας. Ο αδιάκοπος αγώνας για αυτό το συμφέρον δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι η καταστροφή τελικά δεν θα έρθει, αλλά είναι το λιγότερο που μπορεί να κάνει κάποιος για να μη θεωρηθεί πως οδηγεί ο ίδιος την οικογένειά του στην καταστροφή. Στον κόσμο του Μοντεγκράνο αν κάποιος δεν διεκδικήσει το συμφέρον του, στερεί κάτι από την οικογένειά του. Ένας τέτοιος κόσμος δεν μπορεί να έχει ούτε την πολυτέλεια της φιλανθρωπίας, ή έστω την πολυτέλεια της δικαιοσύνης, αφού η παραχώρηση στους “άλλους”, ακόμα και αυτών που δικαιούνται, σημαίνει ότι αυτά θα λείψουν από την οικογένεια. Όλοι έξω από τον στενό κύκλο της οικογένειας είναι ανταγωνιστές στον αγώνα της επιβίωσης και η μόνη λογική στάση απέναντί τους είναι η καχυποψία. Ο γονιός ξέρει ότι οι άλλοι ζηλεύουν και φοβούνται την πρόοδο της οικογένειάς τους και αν έχουν την ευκαιρία θα προσπαθήσουν να την περιορίσουν. Έτσι πρέπει να είναι έτοιμος να τους προλάβει, περιορίζοντας ο ίδιος τη δική τους πρόοδο ώστε να μην αποκτήσουν ποτέ αυτή τη δυνατότητα. Ακόμη και στο εσωτερικό της οικογένειας η αλληλεγγύη δεν είναι ούτε πλήρης ούτε προς όλες τις κατευθύνσεις. Μέχρι τη στιγμή που θα είναι έτοιμα να κάνουν τη δική τους οικογένεια, τα παιδιά έχουν την υποχρέωση να θυσιάζουν τις επιθυμίες τους για το συμφέρον της οικογένειας».
Θανάσης Λαγός
