Τα προχθεσινά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για τον εκτιμώμενο μόνιμο πληθυσμό την 1η Ιανουαρίου 2025 αποτυπώνουν μια πραγματικότητα, που στη Μεσσηνία αποκτά χαρακτήρα κρίσης.
Σε δέκα χρόνια ο νομός έχασε 18.762 κατοίκους, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση πληθυσμού στην Πελοπόννησο. Πρόκειται για απώλεια ικανή από μόνη της να διαλύσει την τοπική αγορά, να αποσταθεροποιήσει την κατανάλωση, να συμπιέσει την επιχειρηματική δραστηριότητα και να αποδυναμώσει τις δημόσιες υπηρεσίες. Η επίπτωση αυτής της εξέλιξης είναι ήδη ορατή στην οικονομία. Το κατά κεφαλήν τοπικό ΑΕΠ παραμένει στάσιμο, ενώ το συνολικό προϊόν επιμερίζεται θεωρητικά σε ολοένα και λιγότερους μόνιμους κατοίκους. Η εικόνα αυτή δημιουργεί την ψευδαίσθηση βελτίωσης δεικτών χωρίς αντίκρισμα στην καθημερινότητα. Όταν λιγοστεύουν οι άνθρωποι, λιγοστεύουν και οι θέσεις εργασίας, οι επενδύσεις που έχουν διάρκεια και οι προοπτικές επαγγελματικής ανέλιξης για τους νεότερους.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, η πολιτική, οικονομική και πνευματική ηγεσία της Μεσσηνίας δείχνει εγκλωβισμένη σε μια μονοδιάστατη ανάγνωση του προβλήματος. Η δημόσια συζήτηση περιστρέφεται σχεδόν αποκλειστικά γύρω από τις επιδοτήσεις γεννήσεων, αγνοώντας το δημογραφικό παράδοξο: Σε κοινωνίες όπου βελτιώνεται το βιοτικό επίπεδο, οι γεννήσεις μειώνονται αν δεν υπάρχουν σταθερές δουλειές, αξιοπρεπείς μισθοί και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Οι επιδοτήσεις αντιμετωπίζονται ως πανάκεια και, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, δεν συνοδεύονται από μια ολοκληρωμένη πρόταση για τη γήρανση και τη μείωση του πληθυσμού.
Για να υπάρξει διαφορετική πορεία, απαιτείται μια δύσκολη παραδοχή. Η Μεσσηνία αδυνατεί να κρατήσει τα δικά της παιδιά. Το κυρίαρχο μοντέλο επιδοτήσεων δεν επιτρέπει την προσφορά ανταγωνιστικών μισθών ούτε τη συγκρότηση ισχυρών δημόσιων υπηρεσιών. Οι πολίτες ψηφίζουν με τα πόδια, μετακινούμενοι προς Περιφέρειες, όπου η εργασία αμείβεται καλύτερα και οι παρεχόμενες υπηρεσίες ανταποκρίνονται σε σύγχρονες ανάγκες. Οι δημογραφικοί πίνακες αποτυπώνουν με σαφήνεια την αποτυχία της ασκούμενης πολιτικής. Παρ’ όλα αυτά, η κυρίαρχη απάντηση παραμένει η διεκδίκηση περισσότερων επιδοτήσεων. Πολιτικοί, επιχειρηματίες και δημοσιογράφοι πλειοδοτούν σε αιτήματα ενισχύσεων, είτε επειδή αδυνατούν να σκεφτούν έξω από τα γνωστά σχήματα είτε επειδή θεωρούν ότι θα διασωθούν ατομικά, ακόμη και αν καταρρεύσει η τοπική οικονομία.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επιβιώνουν οι πληθυσμιακές κοινότητες που αναπτύσσουν προσαρμοστική ικανότητα στις σύγχρονες δημογραφικές ανάγκες. Κρατούν το ανθρώπινο δυναμικό τους και εντάσσουν μεσοπρόθεσμα νέους κατοίκους στο κοινωνικό σύνολο. Η Μεσσηνία, όσο αδυνατεί να συγκρατήσει τον δικό της πληθυσμό, παραμένει μακριά από αυτή τη συζήτηση. Και όσο αυτό δεν αναγνωρίζεται, η δημογραφική συρρίκνωση θα συνεχίζει να λειτουργεί ως αθόρυβος μηχανισμός αποδόμησης του νομού. Χωρίς αλλαγή προσανατολισμού, η πληθυσμιακή απώλεια θα μετατραπεί σε μόνιμη δομική αδυναμία. Και τότε οι αριθμοί δεν θα περιγράφουν απλώς μια τάση, αλλά ένα κλειδωμένο μέλλον.
