Με εξαίρεση ελάχιστες δυναμικές καλλιέργειες στην περιοχή της Τριφυλίας, όλα τα άλλα παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής πάνε από το κακό στο χειρότερο. Η σταφίδα είναι στα αζήτητα, τα ξερά σύκα σε λίγο θα αποτελούν σπάνιο είδος, ενώ οι ανοιξιάτικές πατάτες οδηγούν στη χρεοκοπία τους πατατοπαραγωγούς. Εχει μείνει μόνο το ελαιόλαδο και οι ελιές Καλαμών, και η στροφή όλων κυρίως στο ελαιόλαδο το έχει καταστήσει μοναδικό αγροτικό προϊόν.

Η Μεσσηνία τα χρόνια της οικονομικής κρίσης «κρατήθηκε» από το εισόδημα που πρόεκυπτε από το ελαιόλαδο. Η συγκυρία σε σχέση με την παγκόσμια παραγωγή ελαιόλαδου ευνόησε την περιοχή, κρατώντας σε ικανοποιητικά επίπεδα την τιμή του και δίνοντας τεράστια ανάσα σε αγρότες κι επαγγελματίες όλων των κλάδων. Το κακό όμως είναι ότι η παραγωγή ελαιόλαδου έχει καταστεί μονοκαλλιέργεια - και στο ορατό πλέον ενδεχόμενο υποχώρησης των τιμών, οι συνέπειες θα είναι δραματικές για την περιοχή και την τοπική της οικονομία συνολικά.

Τα σύννεφα που έχουν μαζευτεί πάνω από την παραγωγή ελαιόλαδου είναι πολλά και βαριά. Η παγκόσμια παραγωγή αυξάνεται και η συμπίεση των τιμών θεωρείται σχεδόν δεδομένη. Το κόστος παραγωγής στην Ελλάδα δεν μπορεί να μειωθεί δραστικά, και σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να φτάσει το αντίστοιχο χωρών όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Τυνησία. Το εργατικό κόστος αλλά και ο τρόπος καλλιέργειας αφήνουν μεγαλύτερα περιθώρια ευελιξίας σε σχέση με την τιμή, στις χώρες που μπαίνουν τώρα δυναμικά στην παραγωγή. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι η ποιότητα του μεσσηνιακού ελαιόλαδου είναι δραματικά καλύτερη, αυτό δεν το ξέρει ο τελικός καταναλωτής - και ούτε πρόκειται να το μάθει ποτέ, μιας και δύσκολα θα φτάσει το προϊόν μας στο ράφι που βλέπει ο μέσος παγκόσμιος καταναλωτής.

Αν σε όσα έρχονται στην παγκόσμια αγορά προστεθούν και οι «ελληνικές ιδιαιτερότητες» που έχουν να κάνουν με τον μικρό κλήρο, την παραγωγή που είναι στηριγμένη σε ξένα εργατικά χέρια, τη φορολογική επιδρομή χωρίς προηγούμενο, το αντιεπενδυτικό πλαίσιο, το γερασμένο αγροτικό πληθυσμό και τους ετεροπασχολούμενους ιδιοκτήτες... δημιουργείται ένα πλαίσιο που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Η ελαιοκαλλιέργεια, με το που θα περάσει μια-δυο χρόνιες το νεκρό σημείο κόστους-οφέλους, θα εγκαταλειφθεί. Ποιος θα καλλιεργήσει ελιές βάζοντας λεφτά από την τσέπη του, προσδοκώντας μια μελλοντική επιστροφή του προϊόντος; Σε περιοχές όπως η Μεσσηνία μάλιστα, δεν θα έχουμε μόνο εγκατάλειψη των ελαιώνων, αλλά και ολόκληρων περιοχών, οι οποίες υπάρχουν μόνο και μόνο επειδή υπάρχουν οι ελιές.

Το ζήτημα της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη και η κλιματική αλλαγή έχει συνέπειες και στην ελαιοκαλλιέργεια. Η περσινή ξηρασία αλλά και οι τροπικές βροχοπτώσεις θα είναι πλέον όλο και πιο συχνές, επηρεάζοντας την ελαιοκαλλιέργεια της περιοχής. Συνέπειες υπήρχαν τα προηγούμενο χρόνια σε όλες τις χώρες της Μεσογείου, και επειδή ακριβώς εδώ ήταν μικρότερες, υπήρξε η διαμόρφωση των συγκεκριμένων τιμών στο ελαιόλαδο. Η αλλαγή στις καλλιεργητικές πρακτικές φαίνεται όμως ότι αλλάζει τα δεδομένα και σε αυτό το επίπεδο. Οι δικοί μας παραγωγοί θα μπορέσουν να προσαρμόσουν την καλλιέργεια στις νέες κλιματολογικές συνθήκες; Πόσο θα επηρεάσει αυτό το κόστος αλλά και την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος, μιας και είναι φανερό ότι ο παραδοσιακός τρόπος καλλιέργειας έχει κλείσει τον κύκλο του;

Οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη των πραγμάτων. Η παρακολούθηση των αλλαγών και η προσαρμογή σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο είναι αυτό που απαιτείται. Τίποτα δεν είναι δεδομένο και κανείς δεν μπορεί να αποτρέψει την εξέλιξη των πραγμάτων. Η διασπορά του κινδύνου στην αγροτική παραγωγή της περιοχής, με την προώθηση και άλλων καλλιεργειών πέραν της ελαιοπαραγωγής, θα έπρεπε να είναι βασικό πεδίο αναζήτησης και ενδιαφέροντος.

Η σταδιακή αντικατάσταση λαδολιών με ελιές Καλαμών, για παράδειγμα, μέσα από την αξιοποίηση του ονόματος και τις ειδικής διατροφικής τους αξίας, θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα και να μην παραχωρείται με τόσο μεγάλη ευκολία. Η προώθηση έργων υποδομής που θα καταστήσουν ποτιστικούς τους ελαιώνες σε μεγάλη κλίμακα, θα ήταν μια παραγωγική επένδυση που θα έβγαζε τα λεφτά της και θα άνοιγε νέες προοπτικές στον αγροτικό χώρο.

Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν, με συνδυασμό δράσεων και χρηματοδοτικών εργαλείων, αρκεί να υπάρχει συναίσθηση της πραγματικότητας και ιεράρχηση των αναγκών. Αντίθετα, η επανάπαυση και οι βεβαιότητες μετατρέπονται σε πανικό και σε σπασμωδικές κινήσεις την ώρα της κρίσης... Ελπίζουμε να μην ξαναζήσουμε στην περιοχή μας αυτό που συνέβη γενικά στη χώρα όταν τελείωσαν οι «βεβαιότητες» της δανεικής ευμάρειας.

panagopg@gmail.com